Đoàn thanh tra không công bố mục tiêu tìm kiếm đầu tiên. Tuy nhiên, giới quan sát đánh giá đó sẽ là một địa điểm đáng ngờ từng được tiếp cận hồi thập kỷ 90.
Nhà Trắng cảnh báo sẽ luôn theo dõi thái độ của Baghdad với phái đoàn Liên Hợp Quốc và Tổng thống Bush sẽ "không dung thứ" nếu Baghdad vi phạm nghị quyết 1441.
Trong khi đó, Trưởng đoàn thanh sát Hans Blix cho rằng các tuyên bố của Iraq làm người ta nghi ngờ nước này vẫn còn nắm giữ một số vũ khí bị cấm. Ông sẽ yêu cầu Baghdad đưa ra "bằng chứng đáng tin cậy" dưới dạng văn bản hay lời chứng thực của các quan chức, rằng những nguyên liệu sản xuất vũ khí chưa được tính đến đã bị phá hủy hoàn toàn.
Theo nghị quyết 1441, nếu vi phạm các điều khoản, Iraq sẽ phải gánh chịu "những hậu quả nghiêm trọng". Vào thời điểm Mỹ đang triển khai lực lượng ở vùng Vịnh, người ta hầu như không nghi ngờ về những gì sẽ đến với đất nước Iraq khi khả năng trên xảy ra.
Trong trường hợp Baghdad vi phạm, phần lớn mọi chuyện phụ thuộc vào việc Hội đồng Bảo an đánh giá nó đã đủ nghiêm trọng để trừng phạt hay không. Chẳng hạn, nếu chỉ nói dối thôi thì đã cần trả đũa bằng biện pháp quân sự chưa?
Giới diều hâu ở Washington muốn dùng khái niệm "vi phạm nghiêm trọng" làm cái cớ để phát động chiến tranh. Pháp và Nga lại muốn đó là chốt an toàn. Tuy nhiên, dù hai nước này không công nhận Iraq vi phạm nghị quyết, thì Mỹ và Anh vẫn sẽ tiến hành chiến dịch quân sự mà không cần Liên Hợp Quốc thông qua.
Quan điểm trái ngược không chỉ hiện hữu giữa Washington, London, Paris, Matxcơva và Bắc Kinh, mà còn ngay cả trong nội bộ chính phủ Anh, Mỹ. Cớ để phát động chiến tranh do Thủ tướng Tony Blair đưa ra khác hẳn với các thành viên nội các London. Họ cho rằng tuyên bố của Iraq không thể là nguyên nhân cho hành động quân sự. Sự khác biệt trong chính quyền Bush cũng tương tự như vậy. Bộ Ngoại giao Mỹ có quan điểm giống các quan chức trong chính phủ Anh. Trong khi đó, người phát ngôn Sean McCormack hôm qua thông báo "tuyên bố sai hoặc thiếu là vi phạm nghiêm trọng".
Ngoài ra, tranh cãi còn xảy ra nhiều ngày trước khi thanh sát viên đặt chân đến Baghdad. Mỹ tuyên bố việc quân đội Iraq bắn máy bay liên quân đang tuần tra vùng cấm bay là "một hành động thù địch", chống lại nhân viên đến từ một quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc. Theo khổ 8 của nghị quyết 1441, Baghdad phải bị trả đũa. Tuy nhiên, tất cả các ủy viên Hội đồng Bảo an còn lại, trong đó có Anh, lại khẳng định rằng điều khoản trên chỉ được áp dụng khi Iraq đối xử với đoàn thanh sát như vậy. Kết quả là Mỹ quyết định không than phiền về điều này trước cơ quan quyền lực nhất Liên Hợp Quốc vì biết rằng các nước sẽ bác bỏ. Tuy nhiên, Nhà Trắng có thể đưa vụ việc đó ra trong thời gian tới để chứng minh Baghdad không tuân thủ.
Cuộc tranh cãi càng trở nên nóng bỏng khi sự đồng thuận với nghị quyết 1441 được thử lửa bằng những sự kiện ở Iraq, bắt đầu với tuyên bố của chính phủ nước vùng Vịnh về vũ khí hạt nhân, hóa học và sinh học vào ngày 8/12 tới. Dưới đây là 6 kịch bản có thể xảy ra.
- Ngày 8/12, Iraq thừa nhận có vũ khí hủy diệt hàng loạt và công bố đầy đủ chi tiết cho các thanh sát viên. Khả năng này không phải là sự vi phạm nghiêm trọng. Nó là kịch bản tốt nhất cho công tác điều tra, mở đường cho việc giải giáp hoàn toàn đất nước vùng Vịnh.
- Ngày 8/12, Iraq bác bỏ cáo buộc nước này có vũ khí hủy diệt hàng loạt. Baghdad đơn giản chỉ gửi một tuyên bố phủ nhận, hoặc một danh sách các nhà máy, phòng thí nghiệm phi quân sự và mời thanh sát viên tới thăm.
Anh, Mỹ sẽ coi đó là nói dối, vì hai nước này từng cho hay họ có thông tin tình báo chứng tỏ Iraq sở hữu nhiều chương trình vũ khí quan trọng. Theo quy định trong đoạn 4 nghị quyết 1441, việc Iraq "tuyên bố sai hoặc thiếu" và không hợp tác với thanh sát viên sẽ là một vi phạm nghiêm trọng.
Với giới diều hâu trong Lầu Năm Góc và văn phòng phó tổng thống Mỹ, tuyên bố ngày 8/12 tới có thể là cơ hội tốt nhất để họ "túm" được gáy Tổng thống Saddam Hussein. Họ cho rằng các thanh sát viên vũ khí có thể sẽ không tìm thấy gì, vì Iraq đã có thừa thời gian để giấu nhẹm mọi bằng chứng.
- Thanh sát viên Liên Hợp Quốc tìm thấy bằng chứng cho thấy Iraq có vũ khí hủy diệt hàng loạt. Hậu quả của khả năng này phụ thuộc vào bằng chứng có sức nặng đến mức nào. Nếu những gì tìm thấy còn chưa đủ thuyết phục, Nga và Pháp sẽ nhất quyết đòi phải chứng minh được sự vi phạm rõ ràng. Anh tuyên bố sẵn sàng chờ cho tới khi có bằng chứng mới. Mỹ thì không kiên nhẫn được đến vậy, vì nước này muốn phát động chiến tranh trong những tháng mùa đông.
- Các quan chức Iraq tìm cách cản trở hoạt động thanh sát. Một lần nữa, đây lại là câu hỏi về mức độ. Chẳng hạn, nếu chỉ tạm hoãn công việc thanh tra một địa điểm thôi, thì chiến tranh khó có thể xảy ra. Tuy nhiên, liên tục trì hoãn hay thẳng thừng từ chối cho tiếp cận một địa điểm hoặc hỏi chuyện một quan chức sẽ nghiêm trọng hơn nhiều. Mỹ sẽ gây sức ép với Hội đồng Bảo an. Các nước ủy viên thường trực còn lại thấy khó có thể phủ quyết việc tuyên bố Iraq vi phạm nghiêm trọng. Khi ấy, mọi chuyện phụ thuộc rất nhiều vào bản mô tả thái độ của Baghdad của Hans Blix và Mohammed el-Baradei.
- Iraq bị bắt quả tang là nói dối. Đoàn thanh sát trước đây từng tìm thấy nguyên liệu sản xuất vũ khí được Iraq giấu giếm. Máy bay do thám Mỹ từng quay phim được cảnh đó. Nếu trường hợp này xảy ra, thì chắc chắn chiến tranh sẽ được phát động.
- Iraq hợp tác và thanh sát viên không tìm thấy gì. Nhiều cựu thanh sát viên tin đây là khả năng dễ xảy ra nhất. Họ cho rằng Baghdad có nhiều thời gian để giấu bằng chứng, chẳng hạn như dưới lòng đất sa mạc. Trong trường hợp đó, Mỹ và Anh sẽ ở trong tình thế tiến thoái lưỡng nan.
Nguyễn Hạnh (theo The Guardian)