Báo cáo do Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) công bố hôm nay cho thấy Nhật Bản đứng đầu bảng xếp hạng về chỉ số sức khỏe của trẻ nhỏ, với tỷ lệ tử vong thấp và ít trẻ bị suy dinh dưỡng. Nước này cũng có tỷ lệ trẻ em béo phì thấp nhất trong số 41 quốc gia phát triển thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) và Liên minh Châu Âu.
Các chuyên gia cho rằng có nhiều yếu tố giúp mang lại kết quả này, như xã hội có ý thức cao về sức khỏe và các cuộc kiểm tra y tế bắt buộc định kỳ với trẻ em, nhưng chương trình bữa trưa học đường quy mô toàn quốc đóng vai trò quan trọng.
"Các bữa trưa trong trường với thực đơn do chuyên gia dinh dưỡng thiết kế, được cung cấp cho toàn bộ học sinh tiểu học và phần lớn học sinh trung học khắp Nhật Bản", Mitsuhiko Hara, bác sĩ nhi khoa đồng thời là giáo sư tại Đại học Tokyo Kasei Gakuin, nói với AFP.
Việc ăn trưa tại trường là phần bắt buộc, học sinh không được phép mang đồ ăn trưa ở nhà tới trường. Chúng không hoàn toàn miễn phí, nhưng được trợ cấp phần lớn. Mỗi bữa ăn được thiết kế để có 600-700 calo, cân bằng các chất dinh dưỡng như tinh bột, thịt hoặc cá và rau quả. Một bữa ăn điển hình dành cho trẻ em ở tỉnh Gunma sẽ bao gồm: cơm với cá nướng và rau chân vịt, ăn kèm súp miso với thịt heo, cùng sữa và mận khô.
"Bữa trưa học đường phải cung cấp đủ chất dinh dưỡng thường bị thiếu trong bữa ăn tại nhà. Chúng góp phần vào sự cân bằng dinh dưỡng cần thiết cho trẻ nhỏ", bà Mayumi Ueda, quan chức của Bộ Giáo dục Nhật Bản, cho biết.
Trẻ em Nhật đi bộ về nhà ở quận Ogikubo, thủ đô Tokyo, ngày 7/10. Ảnh: AFP. |
Không giống như hệ thống căng tin trường học ở các nước phương Tây, học sinh Nhật Bản thường ăn trưa trong lớp học. Học sinh thường xuyên dọn thức ăn cho nhau và dọn dẹp phòng học sau bữa ăn. Không có lựa chọn khác và không có bữa ăn dành cho người ăn chay hoặc bị hạn chế về tôn giáo, vì những nhóm đối tượng này quá ít ở Nhật Bản.
Bữa trưa học đường không chỉ để ăn mà còn để giáo dục trẻ em. "Có một chương trình phát thanh hàng ngày để giải thích về các chất dinh dưỡng trong bữa trưa hôm đó, cũng là một cách hữu ích để dạy trẻ", Hara nói. Tại các trường tiểu học, học sinh sử dụng những viên nam châm để đính các tấm ảnh về thức ăn trên tấm bảng trắng, học cách phân loại đâu là thực phẩm chứa chất đạm và đâu là loại chứa tinh bột.
"Bữa trưa học đường là một phần chương trình học theo quy định", Ueda nói. "Đó không chỉ là ăn thức ăn mà học sinh còn học được cách tự phục vụ và dọn dẹp".
Chính quyền Nhật Bản nghiên cứu thói quen ăn uống và dinh dưỡng hàng năm và sử dụng kết quả đó để định hình những thứ có trong bữa ăn trong trường học, bà cho biết thêm.
Các bữa trưa trong trường học ở Nhật Bản bắt đầu xuất hiện từ năm 1889, khi cơm nắm và cá nướng được cung cấp cho trẻ em nghèo ở tỉnh miền bắc Yamagata. Nhưng chương trình được mở rộng ra toàn quốc sau khi Thế chiến II kết thúc để giải quyết nạn đói trong bối cảnh thiếu thốn lương thực trầm trọng.
Có nhiều yếu tố khác dẫn tới việc trẻ em Nhật có chỉ số sức khỏe tốt nhất thế giới, theo Hara. "Vì nhiều người Nhật có ý thức về sức khỏe, họ cố gắng ăn nhiều loại thực phẩm có ích khác nhau", ông nói. "Chúng tôi đang dạy việc ăn những loại thức ăn theo mùa, tốt cho sức khỏe. Hiếm quốc gia nào để ý đến thực phẩm xuất hiện theo mùa cụ thể như Nhật Bản".
Kết quả thể hiện rõ ràng bằng số liệu: Nhật Bản là một trong những nước có tỷ lệ tử vong ở trẻ nhỏ thấp nhất thế giới và tỷ lệ trẻ từ 5 đến 19 tuổi thừa cân chỉ 14,4%, thấp hơn nhiều so với các quốc gia phát triển khác. Mỹ là nước đứng đầu về tỷ lệ thừa cân trong xếp hạng của UNICEF với 41,9%, tiếp theo là Italy với 36,9% và Pháp với 30,1%.
Hara cho rằng một nhân tố khác ở Nhật Bản là việc kiểm tra sức khỏe bắt buộc theo định kỳ cho trẻ em. Phụ huynh nhận được lời nhắc nhở từ chính quyền địa phương và trẻ em được kiểm tra sức khỏe tại trường, bao gồm đo chiều cao và cân nặng.
Dù vậy, Nhật Bản vẫn không thoát hoàn toàn khỏi xu hướng trẻ em thừa cân đang gia tăng. Giống như những nước khác, xu hướng này ở Nhật Bản cũng thường ảnh hưởng tới những gia đình ít giàu có hơn.
"Trẻ em nghèo dễ bị thừa cân vì gia đình cố gắng cắt giảm chi phí. Kết quả là, họ ăn ít chất đạm nhưng tiêu thụ nhiều tinh bột và đường, dẫn đến béo phì", Hara nói. Bữa trưa ở trường quan trọng hơn đối với trẻ em trong những trường hợp như vậy. "Rất nhiều chất dinh dưỡng được bổ sung vào bữa trưa ở trường... vì vậy đó cũng là cách giúp đỡ trẻ em nghèo".
Nhật Duy (Theo AFP)