Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho người dân những năm qua. Cụ thể, tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em giảm khá nhanh và bền vững. Tuy vậy, suy dinh dưỡng thấp còi (chiều cao theo tuổi) ở trẻ dưới 5 tuổi mỗi năm vẫn ở mức cao (24,3%) và có sự chênh lệch giữa các vùng, nhất là vùng núi, vùng khó khăn và nông thôn với thành phố, đồng bằng. Tỷ lệ này ở miền núi phía Bắc là 30,3% và Tây Nguyên là 34,2%.
"Suy dinh dưỡng thấp còi và thiếu vi chất dinh dưỡng là những nguyên nhân chính dẫn tới chiều cao còn thấp của thanh niên Việt Nam", báo cáo khẳng định.
Giáo sư Nguyễn Viết Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại ngày Vi chất dinh dưỡng 2019. |
Theo Phó giáo sư, bác sĩ Lê Bạch Mai, nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, người Việt thường thiếu hụt các vi chất như vitamin A, vitamin D, kẽm, sắt, thiếu đa vi chất, khẩu phần canxi thấp. Kết quả điều tra năm 2014-2015 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, tỷ lệ thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ dưới 5 tuổi là 13%; 80,3% phụ nữ có thai; 63,6% phụ nữ tuổi sinh đẻ; 69,4% trẻ dưới 5 tuổi bị thiếu kẽm và đến 45% trẻ 6-12 tháng tuổi thiếu máu.
Cũng theo phó giáo sư Lê Bạch Mai, việc thực hiện chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, chế độ dinh dưỡng học đường, dinh dưỡng cho người lao động, mới chỉ đạt kết quả bước đầu.
Các vi chất dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với sức khỏe, tham gia vào quá trình phát triển thể chất như cơ, xương, não, hệ thống thần kinh; phát triển trí tuệ; các đặc tính giới tính. Tại ngày Vi chất dinh dưỡng 2019 được tổ chức hồi tháng 5/2019, Giáo sư Nguyễn Viết Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế phát động chương trình lan tỏa tinh thần và sự hiểu biết tới toàn xã hội về tầm quan trọng của vi chất.
Giáo sư, tiến sĩ Lê Danh Tuyên - Viện trưởng Viện Dinh dưỡng. |
Giáo sư, tiến sĩ Lê Danh Tuyên, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia dẫn tin từ Tạp chí Y khoa Lancet cho thấy, bản đồ thiếu vi chất dinh dưỡng bao phủ toàn bộ các nước đang phát triển ở các châu lục, trong đó có Việt Nam, gây ảnh hưởng nặng nề đến phát triển thể chất và trí tuệ trẻ em.
Hệ quả của thiếu vi chất
Các chuyên gia dinh dưỡng khẳng định, thiếu vi chất dinh dưỡng ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ, cản trở sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của trẻ em và khả năng sinh sản, cũng như năng suất lao động của người lớn.
Theo Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, khẩu phần ăn của người dân Việt Nam nói chung, đặc biệt là trẻ em đều không cung cấp đủ vi chất dinh dưỡng theo nhu cầu của cơ thể. Tại Đông Nam Á, thiếu vi chất dinh dưỡng xảy ra ở cả thành thị và nông thôn (theo số liệu giám sát dinh dưỡng ASEAN và Việt Nam). Nguyên nhân chính là do khẩu phần ăn không cung cấp đủ hầu hết các vi chất dinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu cơ thể.
Các triệu chứng do thiếu hụt vi chất có thể biểu hiện thành bệnh như thiếu máu do thiếu sắt, khô mắt do thiếu vitamin A. Thiếu hụt trong thời gian dài khiến cho sự tăng trưởng và phát triển thể chất, trí tuệ bị ảnh hưởng, đôi khi không thể hồi phục. Ví dụ, thiếu canxi lâu dài trong khẩu phần (ít hơn 600mg một ngày) có thể gây rối loạn chuyển hóa chất khoáng tại xương, giảm trọng lượng xương, gây loãng xương, còi xương, co cứng cơ, liên quan đến tăng huyết áp, ung thư ruột, ung thư đại liệt tràng. Thiếu hụt vi chất có thể dẫn đến tử vong, giảm chất lượng cuộc sống và năng suất lao động.
Lựa chọn những thực phẩm tăng cường vi chất
Theo nghiên cứu của cơ quan thanh tra Bộ Y tế, nhiều bậc phụ huynh chưa nhận thức rõ tầm quan trọng của vi chất, thậm chí lo sợ khi nhắc tới những thực phẩm được bổ sung vi chất như sữa. Tâm lý chung cho rằng những thực phẩm được bổ sung vi chất sẽ không còn tự nhiên, nguyên chất vốn có.
Để giúp người dân hiểu đúng và đủ về vi chất cũng như thực phẩm bổ sung vi chất, Bộ Y tế đã tổ chức những chương trình chia sẻ, đưa ra lý giải khoa học, trong đó có việc phê duyệt chương trình sữa học đường.
Theo Phó trưởng khoa Vi chất, Viện Dinh dưỡng quốc gia, bà Trần Khánh Vân, các vi chất được bổ sung trong sữa học đường phù hợp với mức khuyến nghị dinh dưỡng dành cho người Việt Nam, cần thiết để cải thiện tình trạng thiếu vi chất ở trẻ em. Hàm lượng các vi chất bổ sung trong sữa cũng nằm trong hàm lượng mà Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến nghị, phù hợp với khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới dành cho trẻ từ 6 tháng đến 12 tuổi.
Bổ sung các vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn hàng ngày có lợi hơn cho sự tăng trưởng và phát triển của lứa tuổi học đường. |
Bà Trần Khánh Vân cho biết, việc tăng cường vi chất vào thực phẩm được nhiều nước trên thế giới triển khai. Tại Việt Nam, ngoài sữa học đường còn nhiều sản phẩm khác được bổ sung các vi chất. Bên cạnh việc bổ sung 3 loại vi chất bắt buộc theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ với sữa học đường là sắt, vitamin D và canxi, thì các vitamin và khoáng chất khác còn góp phần làm tăng chất lượng của sữa.
Giáo sư Lê Danh Tuyên, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến cáo người dân nên lựa chọn các thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn hàng ngày như muối tăng cường i-ốt, bột mỳ tăng cường sắt kẽm hoặc các sản phẩm chứa thành phần có tăng cường vi chất dinh dưỡng này, dầu ăn tăng cường vitamin A....
Giáo sư cũng khẳng định với trẻ được uống sữa theo chương trình sữa học đường, sử dụng sữa tăng cường đa vi chất sẽ có lợi hơn cho sự tăng trưởng và phát triển.
An Nhiên
Nhận thức tầm quan trọng của sữa đối với sự phát triển của trẻ em, Chính phủ đã ban hành quyết định 1340/QĐ – TTg ngày 08/7/2016 phê duyệt Chương trình sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng cao tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học đến năm 2020. Đến tháng 8/2019, đã có 13 tỉnh thành trên cả nước triển khai chương trình.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến khẳng định, loại và hàm lượng các vi chất dinh dưỡng tăng cường vào sữa học đường theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới và phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng lứa tuổi trong bảng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam. Chương trình được thực hiện minh bạch và bài bản, tuân thủ các tiêu chuẩn, tiêu chí về dinh dưỡng khi đưa vào sử dụng, đảm bảo cung cấp cho trẻ những dinh dưỡng, vi chất dinh dưỡng cần thiết. Thứ trưởng cũng mong muốn các tổ chức và toàn xã hội chung tay, quan tâm tới việc bổ sung vi chất cho trẻ, tránh những bệnh lý không đáng có do thiếu vi chất gây ra.