Cách phản ứng phổ biến nhất là quay lưng lại với khói thuốc. |
Những nam đồng nghiệp thích dùng "tăm xỉa phổi" dĩ nhiên cũng biết thái độ của chị Lan Anh. Nhiều người khi hút thuốc đã tế nhị ra hành lang; nhưng cũng có khi họ quên, cứ hút trong phòng. Chẳng ai lên tiếng phản đối nên họ dần dần dễ dãi với chính mình. "Sợ nhất là những hôm đi liên hoan với nhau, các ông ấy thả sức xả khói. Vì ngoài phạm vi cơ quan, lại đang lúc thư giãn, giải trí nên ai nấy đều tôn trọng tự do của những người hút thuốc. Tôi rất muốn góp ý nhưng ngại, dẫu sao mình cũng đâu có quyền cấm họ" - chị Lan Anh tâm sự.
Ghét khói thuốc nhưng chấp nhận người xung quanh hút thuốc đang là thái độ phổ biến của cộng đồng. Hầu hết mọi người đều mong muốn loại trừ được thuốc lá ra khỏi nơi công cộng. Theo một điều tra của VnExpress với gần 9.600 độc giả tham gia, có đến 52% đồng ý cấm hoàn toàn việc hút thuốc trong nhà hàng, khách sạn, 44% chỉ chấp nhận cho hút trong phòng riêng. Chỉ 4,5% cho rằng nên để hút thoải mái. Trong một khảo sát được thực hiện tại Đại học Y tế công cộng, có đến 87% người được hỏi cho biết có cảm thấy khó chịu hoặc rất khó chịu đối với việc hút thuốc.
Nhưng ghét thuốc lá là một chuyện, lên tiếng tẩy chay nó lại là chuyện khác. Bà Vũ Phạm Nguyên Thanh thuộc Viện Xã hội học cho biết, Viện đã khảo sát trên 1200 học sinh phổ thông, trung cấp dạy nghề và nhận thấy có đến 2/3 có thân nhân hoặc bạn bè hút thuốc. Tuy nhiên, phần lớn số thanh niên được hỏi vẫn coi hút thuốc là sự lựa chọn cá nhân, là nhân quyền, rằng đây là hành vi giao tiếp được chấp nhận trong đa số đàn ông. Quan điểm này góp phần duy trì tỷ lệ hút thuốc rất cao trong nam giới Việt Nam: 56%.
Thạc sĩ Phạm Quỳnh Nga, Đại học Y tế công cộng cho biết, nghiên cứu tại trường cho thấy mọi người thường dễ dàng bày tỏ thái độ bất đồng tình với hành vi hút thuốc trong gia đình hơn là nơi công cộng: "Phản ứng của mọi người đối với việc hút thuốc nơi công cộng chủ yếu chỉ dừng ở mức tránh ra chỗ khác nếu như không có mối quan hệ nào đó với người hút. Họ thường lờ đi, tỏ ra không quan tâm và ít người lên tiếng phản đối thẳng thừng".
Cô Quỳnh Anh, một nữ sinh viên Đại học Y tế công cộng tâm sự: "Hồi trước anh trai em cũng tập tành hút thuốc, nhưng cả nhà, trong đó có em, phản đối dữ quá nên đã bỏ. Nhưng với người trong nhà thì nói sao cũng được, chứ với người không thân thiết thì mình đâu có quyền bắt người ta không được làm cái này cái kia. Nếu là bạn bè thân thì em còn góp ý, còn nếu là người xa lạ thì tốt nhất là tự mình bỏ đi chỗ khác".
Theo ông Nguyễn Ngọc Khang, Tổng thư ký chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá Bộ Y tế, chính thái độ dễ dãi của cộng đồng đã làm bớt đi một động lực cai thuốc: "Phần lớn người hút đều biết hành vi này hại mình, hại người. Thường thì họ chấp nhận phần thiệt hại cho mình vì nghĩ rằng thuốc lá không làm chết ngay, họ chỉ áy náy vì làm phiền người khác. Nếu biết rằng mọi người chấp nhận việc hút thuốc, coi đó là lẽ đương nhiên thì họ sẽ tặc lưỡi mỗi khi thấy nhớ hơi khói". Chính những đệ tử của thuốc lá cũng thừa nhận ảnh hưởng của người xung quanh. Anh Tuấn Hùng, một thầy giáo ở Hà Nội tâm sự: "Tôi biết khói thuốc mình nhả ra làm người ta khó chịu, muốn bỏ nhưng đâu có dễ, các đồng nghiệp cũng tế nhị chẳng nói gì nên tôi cứ lần lữa mãi. Đến lúc gia đình tôi từ quê chuyển hẳn lên đây, cả nhà xúm vào nói rát cả mặt, không bỏ không được". Còn anh Hải Lâm, nhân viên của một công ty TNHH ở Hoàng Mai, Hà Nội lại bỏ thuốc nhờ sự "đanh đá" của các cô làm cùng phòng. Anh kể: "Mỗi khi tôi hút thì các cô ấy ho sù sụ, tay quạt khói lia lịa. Tôi đành bỏ ra ngoài hút. Nhưng họ cũng không tha, nhiều lần nói thẳng vào mặt tôi. Họ cứ tưởng bỏ thuốc dễ lắm, làm mình nổi cơn tự ái, quyết cai cho biết là nam nhi chẳng gì không làm được. Nhưng sau đó tôi mới thầm cảm ơn họ".
Ông Nguyễn Ngọc Khang cho rằng, mọi người cần tỏ thái độ kiên quyết hơn với hành vi hút thuốc nơi cộng cộng: "Người ta thường sợ xâm phạm quyền hút thuốc của người khác, mà không nhớ ra rằng mình cũng có quyền được hưởng bầu không khí trong lành và người khác phải tôn trọng quyền đó. Vì vậy, khi thấy người hút thuốc nơi cộng cộng, tốt nhất là hãy lịch sự yêu cầu ngừng hành vi này. Làm vậy là vì mình và vì cả họ nữa. Đừng sợ trở thành người không lịch sự, vì chính việc hút thuốc nơi công cộng mới là thiếu lịch sự". Đây là một trong những giải pháp phòng chống thuốc lá tốt nhất khi việc xử phạt hành chính đối với hành vi hút thuốc nơi công cộng chưa được triển khai. Ngay cả khi đã xử phạt, thái độ của cộng đồng vẫn là yếu tố quan trọng để một người đi đến quyết định bỏ hay tiếp tục hút thuốc.
Tiến sĩ Lý Ngọc Kính, Vụ trưởng Vụ Điều trị Bộ Y tế cho biết, việc xử phạt hành chính với người hút thuốc nơi công cộng sẽ được thực hiện trong năm nay. Nhằm thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, Bộ Y tế sẽ có quy định chặt chẽ, cụ thể hơn về khu vực không hút thuốc, trong vòng 2 năm tới sẽ xây dựng pháp lệnh kiểm soát thuốc lá. Bộ cũng sẽ ban hành quyết định mới về lời cảnh báo trên bao thuốc: in bằng tiếng Việt, rõ ràng, dễ đọc, chiếm 1/2 diện tích ở mặt trước hoặc sau vỏ bao. Đến năm 2006, Việt Nam sẽ áp dụng thuế suất thống nhất với thuốc lá có đầu lọc là 50%. Từ 2007 đến 2010 sẽ điều chỉnh tăng dần thuế thuốc lá để đạt mức 60%, không phân biệt nguyên liệu là nội hay ngoại, có đầu lọc hay không (hiện nay, thuế thuốc lá ở Việt Nam có 3 mức, thấp nhất là 25%). Cũng theo ông Kính, thuế nhập khẩu nguyên liệu thuốc lá sẽ được điều chỉnh lên 40% cho đến 2010, sau đó sẽ tiếp tục tăng cho tương ứng các nước châu Á. Nhà nước sẽ định giá bán tối thiểu và từng bước bãi bỏ việc bán thuốc lá tại các cửa hàng miễn thuế ở sân bay, cửa khẩu. |
Hải Hà