 |
|
Nhiều nhà máy hoạt động èo uột. (Ảnh: TBKTVN) |
Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là những sai lầm trong đầu tư mua sắm thiết bị lạc hậu, đặt một số nhà máy mía đường trên các tuyến giao thông không hợp lý. Nhưng lớn nhất, gây hậu quả thiệt hại trực tiếp đó là vấn nạn tham nhũng đang diễn ra phổ biến ở các nhà máy này. Kết quả kiểm tra của các cơ quan chức năng cho thấy sai phạm xảy ra ở hầu khắp các khâu trong quá trình thực hiện đầu tư. Nhiều chủ đầu tư của các dự án nhà máy đường đã không thực hiện đấu thầu các hạng mục hoặc đấu thầu hình thức để hợp pháp việc chỉ định thầu.
Ở một số địa phương, lợi dụng việc không có kế hoạch, quy hoạch tổng thể, lãnh đạo địa phương đã xin làm dự án mía đường và để được các cơ quan có thẩm quyền thuộc Chính phủ chấp nhận, họ đã tìm cách tính giảm tổng mức đầu tư của dự án, tính toán khấu hao trong một thời gian ngắn để đưa dự án vào nhóm B,C (Nhóm dự án do cấp Bộ và UBND các tỉnh có thẩm quyền phê duyệt), sau đó mới xin điều chỉnh tăng vốn bổ sung.
Tình trạng lách luật này xảy ra tương đối phổ biến. Hậu quả là rất nhiều dự án nhà máy đường phải điều chỉnh nhiều lần, tăng đến 60, thậm chí 100% tổng vốn đầu tư: Nhà máy đường Phụng Hiệp, tăng từ 134,2 tỷ đồng lên đến hơn 210 tỷ đồng; Nhà máy Linh Cảm tăng từ 98,4 tỷ lên đến 122,6 tỷ; Nhà máy Vị Thanh tăng từ 81,3 tỷ lên đến 173,6 tỷ đồng...
Quá trình nhập khẩu thiết bị, dây chuyền công nghệ từ nước ngoài là nơi dễ thất thoát kinh tế nhiều nhất. Đây là khâu mà các nhà đầu tư thường gọi là “mỏ vàng dễ đãi” , dễ xảy ra tiêu cực. Trong việc nhập thiết bị, Chính phủ có văn bản quy định đối với các cơ sở chế biến đường vừa và nhỏ không nhập toàn bộ, chỉ nhập các thiết bị quan trọng trong nước chưa sản xuất... Nhưng có tới 19 nhà máy có công suất dưới 2.000 tấn mía/ngày nhập thiết bị toàn bộ của nước ngoài và nhập ngay cả khi Thủ tướng có văn bản quy định cấm nhập.
Nghiêm trọng nhất, có 3 nhà máy mua thiết bị... đã ngừng sản xuất nhiều năm của Trung Quốc (Nhà máy đường Tuyên Quang, Việt Trì và Đắc Lắc); sau đó phải mua bổ sung và sửa chữa nhiều chục tỷ đồng, hoạt động cầm chừng, thua lỗ triền miên, trong đó Nhà máy đường Việt Trì phải ngừng hoạt động.
Theo báo cáo của cơ quan chức năng, trong việc nhập thiết bị của Trung Quốc có sự thông đồng để nâng giá hàng triệu USD trên một dây chuyền. Những thiết bị này của Trung Quốc tuy mới nhưng đã lạc hậu về công nghệ dẫn tới tình trạng nhập nhưng phải bỏ vì không thể sử dụng được, gây lãng phí nghiêm trọng. Cùng thiết bị của Trung Quốc, cùng công suất (1.000 tấn mía/ngày) nhưng giá nhập chênh nhau hàng chục tỷ đồng: Nhà máy đường Sơn La 65 tỷ trong khi đó nhà máy ở tỉnh Kon Tum nhập 70 tỷ; Bình Thuận 75,2 tỷ và Trị An là 76 tỷ đồng...
Tại dự án mở rộng Nhà máy đường Quảng Ngãi được Thủ tướng phê duyệt với mức đầu tư 218,736 tỷ đồng, lãnh đạo đơn vị này có hành vi thiếu trách nhiệm và cố ý làm trái gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước trên 20 tỷ đồng.
Ngoài ra, giám đốc đơn vị này còn ký hợp đồng mua của Trung tâm ứng dụng công nghệ mới TP HCM 4 môtơ điện do Nhật Bản sản xuất, theo dự toán là 5 tỷ đồng, nhưng thực tế mua chỉ 2,5 tỷ đồng và dù mua với giá “Do Nhật sản xuất” nhưng sau vụ mía đường năm 2001 mới phát hiện xuất xứ các linh kiện là ở nội địa.
Nợ đầm đìa
Đa số các doanh nghiệp đã không trả được nợ nước ngoài, buộc hệ thống ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trên toàn quốc phải đứng ra trả thay khoản nợ bảo lãnh và cho vay nhận nợ bắt buộc của 16 doanh nghiệp với số nợ vượt trên 17,4 triệu USD.
Tính đến hết năm 2002, lỗ luỹ kế của 36 doanh nghiệp vượt con số 2.000 tỷ đồng. Rất nhiều nhà máy chỉ sau một số năm hoạt động đã lỗ trên 50% vốn đầu tư, thậm chí có những nhà máy lỗ trên 100% vốn đầu tư: Nhà máy đường Kiên Giang lỗ 170,6 tỷ trên tổng vốn đầu tư 161,1 tỷ. Nhà máy đường Quảng Bình lỗ 136,6 tỷ/ 141,1 tỷ đ tổng vốn. Nhà máy đường Sơn Dương lỗ 119,6 tỷ/107,8 tỷ đ tổng vốn.
Trong số 42 nhà máy đường trên cả nước, chỉ có 29 nhà máy hoạt động trên 80% công suất thiết kế; 8/42 nhà máy chỉ đạt từ 50-80% công suất. Cá biệt, có tới 5 nhà máy (Cam Ranh, Bình Thuận, Quảng Bình, Trị An, Quảng Nam) đạt dưới 50% công suất thiết kế.
(Theo TBKTVN)