Theo Luật Ngân sách hiện hành, để được phê duyệt ngân sách, cơ quan chức năng địa phương đầu tiên phải ra Hà Nội gặp bàn bạc với Bộ Tài chính, thống nhất số liệu, rồi quay về bàn bạc tiếp ở địa phương để khớp lại. Sau đó dự toán lại phải được Bộ Tài chính đồng ý rồi mới đưa về trình HĐND địa phương. Quy trình như vậy, theo ông Nguyên và nhiều đại biểu khác, là rất lòng vòng, mang nặng cơ chế xin - cho, dễ tạo tiêu cực.
Mục đích của việc sửa đổi Luật Ngân sách là đơn giản hóa thủ tục, phân định Quốc hội quyết định ngân sách trung ương, tỉnh quyết định ngân sách địa phương. Vì vậy, Điều 38 dự thảo chỉ còn đặt ra hai cấp ngân sách trung ương và địa phương. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng gộp ngân sách xã, huyện, tỉnh vào khái niệm chung ngân sách địa phương là không ổn. “Giao quyền quyết định ngân sách cho tỉnh thì phải làm rõ vai trò của HĐND, nếu không thay vì tập trung quan liêu ở trung ương như hiện nay, tới đây rồi lại tập trung vào tay chủ tịch tỉnh. Và như vậy ở địa phương vẫn tiếp tục cơ chế xin – cho”, đại biểu Phạm Ngọc Thiện nói.
“Không nên quy định cứng là để lại 100% thuế sử dụng đất nông nghiệp cho ngân sách xã” - đại biểu Nguyễn Thanh Nguyên nói. Bởi như vậy, cấp huyện rất khó phân bổ ngân sách.
Vấn đề thưởng vượt thu cho ngân sách địa phương cũng gây tranh cãi, đặc biệt với các địa phương có nguồn thu lớn từ lệ phí xuất nhập khẩu. Bởi các địa phương không có cửa khẩu cho rằng doanh nghiệp của họ có phần đóng góp vào việc tăng thu lệ phí xuất nhập khẩu. Đại biểu Huỳnh Đảm đưa ra giải pháp dung hòa, là vừa thưởng cho cửa khẩu, vừa thưởng khuyến khích địa phương tăng nguồn hàng xuất nhập khẩu.
Đại biểu Phạm Quang Dự bức xúc về việc tận thu trong hoạt động dầu khí. Ông cho biết, năm qua, ngành này thu về hơn 27.000 tỷ đồng thì Chính phủ chỉ cho để lại 2.000 tỷ để tái đầu tư. Trong lúc đó Tổng công ty Dầu khí lại được giao đầu tư vào nhiều công trình lớn, quy mô trên dưới tỷ đô la. Ngành phải long đong vay nợ, với những điều kiện ngày càng khó hơn. “Tận thu như vậy thì lợi ngân sách nhưng về lâu dài sẽ hại doanh nghiệp”, ông Dự nói. Ông đề nghị Chính phủ rót khinh phí bổ sung vào những dự án lớn, mang mục tiêu chính trị - xã hội, không để mình doanh nghiệp gánh vác cả những vấn đề phi kinh tế, phi lợi nhuận...
Nhiều đại biểu Quốc hội khóa X mong muốn ban hành ngay Luật Ngân sách mới, để có thể triển khai vào kế hoạch ngân sách năm 2003. Tuy nhiên, trong kỳ họp này, dự luật chỉ được đưa ra thảo luận, và phải chờ Quốc hội khóa sau thông qua.
Nghĩa Nhân