Nhiều đại biểu cho rằng cần sửa Hiến pháp một cách toàn diện. Theo ông Chu Văn Phúc, dự kiến sửa đổi đưa ra trong báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể chưa thỏa đáng: “Giờ sửa kinh tế quốc doanh thành kinh tế Nhà nước thì có giải quyết được vấn đề gì không?”. Ông Nguyễn Đình Lộc nói: “Phải biết rằng Hiến pháp này vẫn còn giữ lại nhiều dấu ấn của cơ chế bao cấp”. Bà Ngô Bá Thành, người tham gia soạn thảo Hiến pháp 1992 cũng cho rằng đã đến lúc cần có Hiến pháp mới.
Số đại biểu chuyên trách phải từ 1/3 trở lên
Một trong những nguyên nhân hạn chế hiệu quả làm luật của Quốc hội là các ủy ban của Quốc hội chưa làm tròn trách nhiệm tham mưu. Dự luật đưa ra thảo luận thường không thấy “bóng dáng” phần ý kiến của các ủy ban (mặc dù đã qua khâu thẩm tra ở cơ quan này), mà chủ yếu là nội dung do các bộ soạn thảo đưa lên. Đại biểu Lê Duy Nghĩa cho rằng việc này làm dự luật mang nặng tính chủ quan của bộ, khi lên Quốc hội gặp phải tranh cãi nhiều (như Luật Đường bộ, Luật Phòng cháy chữa cháy vừa qua). Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến việc xây dựng luật tốn rất nhiều thời gian mà chất lượng không cao. Theo ông Nghĩa, việc cải cách bộ máy Quốc hội tới cần cân nhắc thành lập cơ quan phản biện về luật, đảm bảo rằng dự án luật được chuẩn bị kỹ lưỡng, khi trình Quốc hội không mất thời gian tranh luận những vấn đề vụn vặt.
Sửa đổi Hiến pháp 1992 lần này sẽ dẫn tới việc sửa đổi hàng loạt đạo luật về bộ máy nhà nước, trong đó có Luật Tổ chức Quốc hội. Bản giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đặt ra vấn đề tăng số đại biểu chuyên trách từ 1/4 đến 1/3 số đại biểu Quốc hội. Các đại biểu ở Vĩnh Long, Bình Phước, Thái Nguyên nhất trí và mạnh dạn đề nghị số đại biểu chuyên trách phải từ 1/3 trở lên và tập trung vào các ủy ban của Quốc hội để nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tham mưu này. Tuy nhiên, theo bà Tòng Thị Phóng (Sơn La), đi kèm với tăng số lượng, phải tạo cơ chế để đại biểu hoạt động tốt hơn. Tăng cường chất lượng đại biểu cũng góp phần đẩy mạnh hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội.
2 hay 3 cấp chính quyền: Còn nhiều tranh cãi
Vấn đề HĐND cấp quận, huyện là vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất tại các tổ trong buổi họp chiều qua. Nhiều ý kiến cho rằng vẫn nên giữ nguyên HĐND 3 cấp như hiện nay vì nó đã ổn định từ hàng chục năm nay. Đại biểu Bùi Văn Thành nói: “Hạn chế của HĐND là không có thực quyền cũng như năng lực đại biểu còn hạn chế”. Theo ông Thành, một trong những nguyên nhân là do chính sách về đại biểu HĐND. Ví dụ, tỉnh Ninh Bình có tới 65 đầu mối cần có đại biểu tham gia HĐND nhưng chỉ tiêu lại chỉ là 45. Tăng số lượng đại biểu, tăng đại biểu chuyên trách là một giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND.
Ý kiến ủng hộ chính quyền 2 cấp (tỉnh và xã) cho rằng cấp huyện chủ yếu là cấp trung gian, thừa hành, hoạt động của HĐND cấp huyện còn hình thức. Theo đại biểu Lý Khánh Hồng (Vĩnh Long), cùng với bỏ HĐND cấp huyện sẽ phải tăng cường hoạt động của chính quyền cấp xã. Vì xã là nơi trực tiếp tổ chức, quản lý mọi lĩnh vực hoạt động của cộng đồng dân cư cơ sở. Vai trò quan trọng của cấp xã lâu nay bị lơ là dẫn đến nhiều sai phạm của cán bộ cấp này. Nguyên phó thủ tướng Nguyễn Khánh nhắc lại bài học xương máu ở Thái Bình: “Có cán bộ xã thu tiền đóng góp của dân mà chẳng lập sổ sách. Đó là do năng lực kém. Đến khi kiểm tra lại mang tiếng tham ô, tham nhũng”. Sự việc xảy ra ở Tây Nguyên thời gian qua một phần cũng do sự yếu kém của cấp này.
Tuy nhiên vấn đề khó khăn là chính sách cho cấp xã thế nào. Theo đại biểu Nguyễn Hữu Luật (Bình Phước), ngân sách 4 cấp nhưng công chức chỉ có 3 cấp, cán bộ xã thành ra “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng”. Về việc này, ông Nguyễn Khánh cho biết, Chính phủ đã nhiều lần họp bàn nhưng chưa ngã ngũ là liệu cán bộ xã có phải là công chức không, mà lý do là nếu thừa nhận sẽ phải tốn cả nghìn tỷ đồng cho ngân sách cấp này. Theo ông, cần khẳng định xã là cấp chính quyền quan trọng. Trong đợt cải cách bộ máy nhà nước lần này, một số vấn đề lý luận cần làm rõ: thế nào là chính quyền, chức năng của chính quyền...
Liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương, các đại biểu cũng góp ý kiến về việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức chủ tịch UBND các cấp. Hầu hết mọi người ủng hộ giao việc này cho Thủ tướng Chính phủ và chủ tịch UBND cấp trên. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng trước mắt chỉ nên thí điểm, vì đây là vấn đề quan trọng, chưa có thực chứng (đại biểu Bùi Văn Thành).
Quy định bổ nhiệm thẩm phán hiện nay quá hình thức
Phân định trách nhiệm quản lý về mặt tổ chức, chỉ đạo chuyên môn trong hoạt động của TAND các cấp là vấn đề được các đại biểu thảo luận nhiều trong buổi họp tổ của các đoàn Thừa Thiên - Huế, Ninh Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu. Chủ tịch nước Trần Đức Lương, người lâu nay vẫn phải ký cả quyết định bổ nhiệm thẩm phán cấp huyện nhận xét: “Tôi thấy quy định hiện hành về việc Chủ tịch nước bổ nhiệm thẩm phán chỉ mang tính hình thức”. Ngoài ra, tình trạng Bộ Tư pháp (cơ quan hành pháp) lại quản lý về mặt tổ chức, cơ sở vật chất... với tòa án địa phương cũng gây khó khăn trong công tác điều hành, chỉ đạo xét xử. Đại biểu Trần Thị Ngọc Lan nói: “Hoạt động của tòa án có sai sót, khi hỏi tòa cấp trên thì họ trả lời đó là trách nhiệm Bộ Tư pháp... Tôi cho rằng cần quy định rõ ràng. Nên để tòa cấp trên bổ nhiệm thẩm phán tòa cấp dưới, không thể dồn hết lên cho Chủ tịch nước”.
Về chức năng của VKS, hầu hết đại biểu ủng hộ sửa đổi theo hướng VKS chỉ thực hành quyền công tố và kiểm sát tư pháp, vì lâu này chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật bị chồng chéo lên hoạt động của Thanh tra Nhà nước, hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND. Cùng với quan điểm này, có ý kiến cho rằng cần hình thành hệ thống Thanh tra Nhà nước từ trung ương đến địa phương.
Hôm nay, Quốc hội thảo luận, thông qua Dự án Luật Hải quan.
Nghĩa Nhân