Toyota là công ty ôtô duy nhất ở Việt Nam hiện nay thực hiện việc thu hồi xe. Ảnh: Anh Tuấn |
Thu hồi xe (recall) để sửa chữa là động thái của nhà sản xuất khi phát hiện sự cố liên quan đến hệ thống an toàn trên một sản phẩm nào đó. Tại nhiều quốc gia, các hãng ôtô cũng bị bắt buộc phải thu hồi xe khi có những hỏng hóc có thể ảnh hưởng xấu đến môi trường. Khi đó, hãng sẽ có thông báo tới từng khách hàng có xe thuộc diện phải thu hồi.
Việc thu hồi xe có thể do nhà sản xuất tự phát hiện vấn đề hay do khách hàng có đơn khiếu nại tới cơ quan chính quyền có trách nhiệm. Trong quá trình thu hồi, mọi chi phí sửa chữa đều do nhà sản xuất gánh chịu.
Phải thu hồi sản phẩm do lỗi sản xuất là điều không chỉ các hãng xe mà cả khách hàng cũng không hề mong muốn. Với người sử dụng, họ sẽ mất thời gian để mang xe tới garage khắc phục sự cố. Còn với hãng sản xuất, thiệt hại kinh tế là không nhỏ. Trong tháng 6/2004, để sửa chữa hộp số của 600.000 xe Odyssey, Honda Motor đã tốn 153 triệu USD, hay 255 USD mỗi xe. Tổng số tiền mà General Motors phải chi ra để sửa chữa các sản phẩm lỗi riêng năm 2004 là 3,74 tỷ USD.
Năm 2004 là một năm kỷ lục về số lượng xe thu hồi trên thế giới. Riêng tại Mỹ, tổng lượng xe phải thu hồi năm 2004 đạt con số 30,7 triệu xe, cao gấp rưỡi số xe bán ra của tất cả các nhãn hiệu, đồng thời tăng 61% so với năm 2003, vượt qua mức 24,6 triệu của năm 2000. Trong những hiệu xe hơi đứng đầu nước này, chỉ có Nissan là thu hồi ít xe hơn năm 2003 nhưng cũng vượt hơn 720.000 chiếc. Số xe General Motors hỏng hóc trên khắp thế giới vào năm ngoái là 25 triệu chiếc, trong đó riêng Mỹ là 10,8 triệu. DaimlerChrysler cũng phải "vá lỗi" cho 5,84 triệu xe ở thị trường này.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân của việc ngày càng có nhiều sự cố được phát hiện là do các hãng xe đua nhau tung ra nhiều mẫu xe mới, lắp ráp bằng các linh kiện rẻ tiền hơn và sử dụng cùng một chi tiết cho nhiều mẫu xe. Người phát ngôn của Toyota Mỹ cho biết càng ngày "người ta càng phát hiện vấn đề từ rất sớm". Chẳng hạn, 128.000 xe Camry đời 2004 đã được sửa chữa ngay sau khi sản xuất khi phát hiện thấy túi khí hoạt động không đúng quy cách.
Những sự cố dẫn đến việc thu hồi xe cũng rất đa dạng. Nó có thể là trục trặc nghiêm trọng ở hệ truyền động, động cơ hay chỉ đơn giản là khóa đai an toàn bị kẹt. Tháng 2/2004, Porsche phải sửa lại đường dây điện cho hơn 10.000 xe thể thao đa dụng Cayenne Turbo. Tháng 11 cùng năm, hơn 257.000 xe Honda Accord được thu hồi với lý do túi khí trước dành cho lái xe có thể sẽ bị rách trong quá trình bung ra khi tiếp xúc với miếng chắn gắn trên mặt vô-lăng. Một tháng sau đó, Volkswagen phải thu hồi 300.000 xe Golf, GTI và Jetta do khả năng tiếp xúc của công tắc xi-nhan kém dần trong quá trình sử dụng.
Cho tới gần đây, thị trường Việt Nam mới bắt đầu biết đến hoạt động thu hồi xe. Tuy nhiên, tiến hành việc này đầu tiên lại là công ty xe máy Yamaha. Tháng 3/2004, Yamaha đã bảo hành miễn phí cho 5.000 xe Mio.
Liên doanh của Toyota là công ty ôtô duy nhất tại Việt Nam hiện nay thực hiện thu hồi xe. Tháng 10/2004, Toyota đã gây ngạc nhiên khi tuyên bố sửa chữa hơn 4.600 xe các loại nhằm tránh cho cơ cấu điều chỉnh tựa lưng ghế bị gỉ sét khi loại mỡ dùng bôi trơn bị đông đặc. Theo Toyota, tuy còn lạ lẫm, khách hàng đã rất hoan nghênh việc làm này của công ty.
Trong tháng này, Toyota tiếp tục đề nghị 560 chủ xe Altis tới các garage để sửa chữa khi phát hiện vòng cao su nối độn (joint cao su) có thể bị hở và làm xăng bay mùi trong quá trình dập thân xe.
Ngoài số ít ỏi những trường hợp trên, không có công ty nào công khai những sự cố xảy ra với sản phẩm của mình. Các mẫu sedan chế tạo trong nước đều bê nguyên xi thiết kế từ nước ngoài nên có gầm thấp và nhiều xe đã hỏng động cơ do phải chạy trên những con đường ngập nước mùa mưa. Vẫn chưa công ty nào tiến hành thu hồi xe vì nguyên nhân này, dù động cơ là bộ phận quan trọng nhất trên một chiếc ôtô.
Theo thống kê, năm 2004, Việt Nam có hơn 12.000 người tử vong do tai nạn giao thông. Phần lớn số người thiệt mạng trong các tai nạn ôtô là do chấn thương ở ngực. Hầu hết những trường hợp được ghi nhận, kể cả với xe sedan hạng sang, là túi khí an toàn đều không bung, nhưng chưa có công ty nào quan tâm tới vấn đề này. Đầu tháng 12 năm ngoái, một khách hàng đã đề nghị Ford Việt Nam bồi thường việc túi khí trên chiếc Mondeo 2.5 không hoạt động trong lúc va quệt với tàu hoả. Tổng giám đốc Ford - ông Tim Tucker - khẳng định công ty không bồi thường do túi khí không được thiết kế để hoạt động trong trường hợp này. Vụ việc kết thúc ở đây.
Ở các quốc gia phát triển, nhà sản xuất sẽ bị phạt nếu không thực hiện việc thu hồi xe khi được yêu cầu. Tháng 1 này, General Motors phải nộp 1 triệu USD vì không tuân thủ đúng thời gian sửa chữa sự cố ở cần gạt nước trên 581.344 chiếc xe, gồm các mẫu Trailblazer, Bravada, Envoy và Isuzu Ascender. Tại Việt Nam, 2 lần thu hồi xe của Toyota cho thấy, chỉ khi nào các hãng xe tự cảm thấy cần thiết, khách hàng mới được hưởng quyền lợi chính đáng - được sửa chữa miễn phí những sự cố xảy ra trong quá trình sản xuất.
Thế Phong