Nhạc sĩ Tô Vũ. |
- Dư luận vừa qua xôn xao về chuyện nhiều ca khúc Việt lai nhạc nước ngoài. Nhưng chuyện này đã xảy ra tại Việt Nam vào thời kỳ đầu Tân nhạc, khoảng năm 1930 với những ca khúc "bài ta điệu tây"?
- Tân nhạc Việt Nam là một điển hình về chuyện chịu ảnh hưởng âm nhạc nước ngoài. Lúc đó, người thì gọi ảnh hưởng, người thì cho rằng học tập. Ở đây học tập nghĩa là học ngôn ngữ thể hiện của âm nhạc Tây phương, vốn đã rất khác với những yếu tố trong âm nhạc truyền thống Việt Nam. Nhưng trước khi học tập được như thế, có một cách làm dễ dàng hơn là lấy toàn bộ nhạc tây rồi viết vào đó lời mới bằng tiếng Việt, với nội dung khác bài hát cũ. Nhưng người viết phải nói rõ bài hát này theo điệu gì, ở đâu. Khuynh hướng này thời kỳ đầu (1935-1936) phát triển mạnh thành phong trào. Nhưng chỉ rầm rộ khoảng 2 năm đó. Về sau chủ yếu là ca khúc nhạc ta lời ta, hoặc có chịu ảnh hưởng của nhạc Tây nhưng không theo điệu tây.
- Vậy sự chuyển biến từ "bài ta điệu tây" sang "bài ta điệu ta" có chịu sự tác động từ phía công chúng không?
- Ngay khi tân nhạc xuất hiện đã có nhiều xì xào. Giới trẻ thì thích, nhưng lớp người lớn tuổi thì phê phán là tây quá. Người ta cũng đặt nhiều câu hỏi: Như vậy có giá trị nghệ thuật không? Tính Việt Nam có bị mất hết không? Nhưng chỉ là những lời xì xào, không có sự phê phán mạnh mẽ hay công kích, vì lúc đó chuyện tương tự cũng đang diễn ra với Thơ mới. Người ta xì xào những bài nhạc quá áp dụng những thang âm điệu thức phương Tây, khi ghép lời Việt vào thành ra lơ lớ. Tuy nhiên, có những người sáng tác, ngay từ thời kỳ đầu đã tìm cách học tập đã tìm cách chế biến, hạn chế dùng bán âm để hát rõ lời Việt. Có nhiều bài không tìm thấy một bán âm nào cả, nó đã được Việt hóa hoàn toàn.
- Ca khúc Việt trong thời kỳ kháng chiến (1946-1975) có còn bị chịu ảnh hưởng của nhạc nước ngoài?
- Miền Bắc trong kháng chiến chịu 2 luồng ảnh hưởng: nhạc Nga và nhạc Trung Quốc. Nhiều bài hát hùng mạnh, nhịp điệu vui tươi trong thời kỳ này có giai điệu từ hành khúc Nga. Còn miền Nam, giai đoạn này vẫn nhiều người thích âm hưởng dân tộc, gần với dân ca. Một số ảnh hưởng âm nhạc Tây Âu, nhiều nhất là theo nhạc Mỹ với các phong trào nhạc jazz và blues, sau này là rock và phát triển lên nhiều trường phái nhỏ như rap, soul...
- Vậy theo ông, âm nhạc truyền thống có còn đất phát triển nữa không?
- Chúng ta đã khai thác hết từ âm nhạc truyền thống đâu. Những bài hay của Trần Tiến, Nguyễn Cường cũng chỉ là mới bóc được cái vỉa nổi của mỏ vàng âm nhạc dân gian Ê Đê, Ba Na thôi. Âm nhạc truyền thống còn nhiều thứ mới chưa có người khai thác. Nhiều người viết nhạc ở ta lười nhác, thích ngồi nhà ăn sẵn những giai điệu có sẵn trên đĩa, trên mạng, chứ thực tế họ không có ý ăn cắp nghệ thuật. Chúng ta đang quá lạm dụng và lạm phát danh từ "nhạc sĩ". Nhạc sĩ phải là người làm nhạc chuyên nghiệp, được công nhận có "nghề" và có đẳng cấp "sĩ".
(Theo Thể Thao Văn Hóa)