Cuộc chiến chống Covid-19 ở Trung Quốc đã qua giai đoạn căng thẳng nhất trong khi châu Âu và nhiều quốc gia khác trên thế giới vẫn đang gồng mình chống chọi. Bên cạnh những biện pháp về y tế, công nghệ được xem là một trong những "vũ khí" quan trọng giúp các nước kiểm soát dịch bệnh. Tuy nhiên, mỗi quốc gia lại có cách tiếp cận khác nhau.
WHO gọi việc Trung Quốc phong toả Vũ Hán là việc chưa từng có trong lịch sử y tế cộng đồng. Đây là đòn phủ đầu của Trung Quốc nhằm hạn chế dịch bệnh lây lan.
Ngay sau đó, các công ty công nghệ bắt đầu xây dựng nhiều bản đồ trực tuyến để người dân và chính phủ có thể theo dõi những vùng đang có ca nhiễm bệnh cao, từ đó khoanh vùng và kiểm soát tốt hơn tốc độ lây lan của dịch bệnh.
Baidu Maps, Auto NaVi cũng dựa trên dữ liệu họ có từ người dùng để phân tích xu hướng dịch chuyển trong nước. Các ứng dụng này còn được bổ sung thêm nhiều chức năng như cảnh báo về khu vực có người nhiễm bệnh, những phòng khám, xét nghiệm gần vị trí người dùng.
Trung Quốc cũng cho thử nghiệm trên diện rộng việc dùng dữ liệu vị trí để kiểm soát người có khả năng lây nhiễm nCoV. Người dân trên cả nước buộc phải cài ứng dụng Ant - Alipay vào điện thoại. Mỗi người sẽ được cấp một mã vạch theo màu xanh, vàng hoặc đỏ tuỳ theo tình trạng sức khoẻ. Mã màu cho phép người dân có thể tự do di chuyển (mã xanh) hoặc buộc phải cách ly bảy ngày (mã vàng) cho đến hai tuần (mã đỏ). Một đội kiểm soát tại những nơi công cộng sẽ có trách nhiệm quét mã QR trên điện thoại từng người để phát hiện những người có nguy cơ lây nhiễm.
Hệ thống này sử dụng thông tin về những ca nhiễm nCoV, kết hợp dữ liệu của chính phủ về việc đặt máy bay, tàu hoả và xe buýt. Những người từng đi chung phương tiện công cộng với người có virus sẽ cho kết quả là mã vàng hoặc đỏ. Mỗi lần mã này được quét tại các nơi công cộng, địa điểm của người đó cũng được lưu lại và gửi về máy chủ của hệ thống. Từ đây, chính phủ có thể kiểm soát kỹ hơn khả năng lây nhiễm nCoV trong cộng đồng.
Trong phần cài đặt, ứng dụng y tế này cũng yêu cầu quyền truy cập thông tin cá nhân, trong đó có vị trí. Chương trình "reportInfoAndLocationToPolice" (báo cáo thông tin và vị trí cho cảnh sát) sẽ gửi vị trí, tên thành phố và mã nhận diện của người dùng này tới một máy chủ. Phần mềm không thông báo với người dùng về sự liên kết này với cảnh sát. Zhou Jiangyong, Bí thư thành ủy Hàng Châu, gọi hệ thống mã y tế là "một bước quan trọng của thành phố trong việc quản trị trên nền tảng kỹ thuật số". Ông nói thêm rằng thành phố sẽ mở rộng việc sử dụng những công cụ thế này.
Mặc dù việc theo dõi định vị, liên kết chéo các dữ liệu của người dân góp phần quan trọng trong việc kiểm soát người lây nhiễm nCoV. Nhưng biện pháp này cũng gây ra nhiều hoang mang trong xã hội về quyền riêng tư.
Không giống Trung Quốc, Singapore đã đi trước dịch bệnh một bước trong việc kiểm soát dịch bệnh. Trong nhiều năm, chính phủ nước này đã xây dựng hệ thống y tế cộng đồng gồm các phòng khám chuyên về bệnh lây nhiễm. Một hệ thống kết nối toàn dân cho phép nhắn tin nhắc nhở công chúng thường xuyên rửa tay, dùng khăn giấy che miệng khi hắt xì để tránh lây lan virus ra cộng đồng.
Thành công của Singapore nằm ở hệ thống xét nghiệm. Công nghệ của họ cho phép xét nghiệm 2.000 người mỗi ngày. Trong khi đó, tại bang Washington, một trong những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất tại Mỹ, các phòng thí nghiệm công cộng đang cố gắng xét nghiệm được 400 mẫu mỗi ngày.
Đảo quốc sư tử cũng có 140 công cụ theo dõi lịch sử tiếp xúc của bệnh nhân nhiễm nCoV. Cảnh sát và các cơ quan an ninh cũng tham gia nhiệm vụ này nhằm kiểm soát chặt chẽ những người có khả năng lây bệnh. Các ca dương tính được xác định tại sân bay, phòng khám của chính phủ và chủ yếu qua theo dõi lịch sử tiếp xúc.
Trong những ngày đầu của dịch bệnh, Đài Loan đã tận dụng tối đa cơ sở dữ liệu bảo hiểm y tế, thông tin nhập cảnh và hải quan để theo dõi những người có thể mang mầm bệnh. Họ cũng dùng công nghệ định vị trên điện thoại để biết được lịch sử di chuyển nhằm kiểm soát tối đa nguy cơ lây nhiễm nCoV.
Nếu một người đến phòng khám, dữ liệu thu thập được sẽ tạo ra một cảnh báo dựa trên triệu chứng và lịch sử di chuyển của bệnh nhân. Mọi người cũng được gửi tin nhắn thông báo qua đi động. Khi các ca nhiễm nCoV trên du thuyền Diamond Princess được phát hiện sau khi tàu dừng ở Đài Loan, cư dân ở đây lập tức nhận được tin nhắn liệt kê từng nhà hàng và địa điểm hành khách trên tàu đã ghé thăm.
Bất kỳ ai có nguy cơ lây nhiễm cao đều được yêu cầu tự cách ly. Những người này sẽ được theo dõi qua điện thoại để đảm bảo họ không ra ngoài trong thời gian ủ bệnh.
Một số ứng dụng chỉ đường ở Đài Loan còn có thêm tính năng tìm mua khẩu trang và các sản phẩm y tế online. Người dùng không phải xếp hàng dài hoặc chạy khắp nơi. Việc này góp phần không nhỏ trong việc kiểm soát tốc độ lây lan của dịch bệnh.
Chính phủ Hàn Quốc liên tục gửi tin nhắn, cập nhật thông tin cho người dân về số người nhiễm cũng như lịch sử di chuyển của họ. Một ứng dụng tự cách ly cũng cho phép kiểm soát người bệnh không di chuyển ra khỏi nhà. Những người này cũng có thể liên lạc với chuyên viên y tế qua điện thoại mà không cần đến phòng khám, bệnh viện.
Một ứng dụng tên Corona 100m còn đánh dấu vị trí những người dương tính nCoV trên bản đồ và cảnh báo cho người dùng. Trong khi đó, trang web coramamap lại cho phép người dùng tra cứu lịch sử di chuyển của bệnh nhân cũng như thông tin về những khu vực có dịch.
Quan trọng hơn cả, "thành phố thông minh" của Hàn Quốc cũng được kích hoạt. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh có thể dùng hệ thống camera giám sát, trích xuất hình ảnh cá nhân, lịch sử giao dịch thẻ tín dụng để kiểm soát các bệnh nhân.
Tại Trung Đông, Covid-19 đang bùng phát mạnh mẽ. Phát biểu hôm 15/3, thủ tường Israel Netanyahu nói sẽ yêu cầu chính phủ cho phép lực lượng hành pháp sử dụng công nghệ chống khủng bố để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.
Công cụ giám sát kĩ thuật số sẽ đảm bảo các bệnh nhân không vi phạm lệnh cách ly, đồng thời xác định vị trí của những người đã tiếp xúc với người bệnh. Tuy nhiên, kiến nghị này vẫn chưa được thông qua vì nó có thể ảnh hưởng đến quyền riêng tư của bệnh nhân.
Nhà Trắng mới có cuộc họp khẩn với các công ty công nghệ hàng đầu nước Mỹ, như Google, Facebook, Apple, Amazon, Microsoft... để cùng phát triển cơ sở dữ liệu mới về nCoV, giúp y học có thêm dữ liệu. Chính phủ Mỹ cũng đang tích cực đàm phán để có thể sử dụng dữ liệu vị trí người dùng, trong đó có việc theo dõi khoảng cách từng người để ngăn chặn Covid-19 bùng phát.
Các chuyên gia y tế công cộng mong muốn có thể biên dịch dữ liệu vị trí dưới dạng tổng hợp và buộc ẩn danh, sau đó sử dụng để lập bản đồ lây nhiễm. Dự án hiện ở giai đoạn đầu. Một số chuyên gia đánh giá, việc phân tích dữ liệu vị trí, chủ yếu thông qua smartphone, công cụ mạnh mẽ trong việc theo dõi sự lây lan của Covid-19.
Tuy nhiên, không ít người Mỹ khó chịu do việc này có thể vi phạm quyền riêng tư. Trong một số cuộc phỏng vấn gần đây, đại diện Facebook cho biết chính phủ Mỹ đang đặc biệt quan tâm đến "mô hình chuyển động của mọi người" thông qua nguồn dữ liệu mà mạng xã hội này thu thập được.
Sự hợp tác cấp bách giữa chính phủ Mỹ và các công ty công nghệ từ Thung lũng Silicon được đánh giá là "chưa từng có". Điều này là cần thiết để kiểm soát người nhiễm nCoV và ngăn chặn dịch bùng phát.
Khương Nha
