Doanh nghiệp thường chở quá tải mới hy vọng có lãi. Ảnh: A.T. |
Số liệu trên được ông Nguyễn Võ Liễu, Tổng thư ký Hiệp hội Vận tải ôtô VN đưa ra để chứng minh hiệu suất hoạt động của các doanh nghiệp Việt Nam rất thấp. Trong bảng xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế thế giới năm 2004, ngành đường bộ của Việt Nam đứng sau tất cả các nước trong khu vực Đông Nam Á.
Một điểm yếu khác là hiện cả nước có hơn 70.000 xe tải, nhưng chủ yếu là dưới 7 tấn, quy mô tổ chức manh mún. Trong khi xu hướng vận tải trên thế giới tập trung vào xe tải trọng lớn từ 10 đến 14 tấn, thậm chí 32 tấn hoặc xe kéo container.
“Nghiên cứu của tôi cho thấy, các doanh nghiệp vận tải của Việt Nam rất nhỏ, thậm chí nhiều doanh nghiệp sản xuất lại tự mua xe chở lấy, nên thường xuyên không chạy hết công suất, không chạy 2 chiều, chi phí bị đội lên”, ông Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế cao cấp nói. Ông chỉ ra nghịch lý hoạt động dịch vụ vận tải đòi hỏi tính liên kết rất cao thì các doanh nghiệp Việt Nam lại theo hướng tách ra. Doanh nghiệp lớn nhất có quy mô không quá 200 xe trong khi một doanh nghiệp vận tải hạng vừa của các nước cũng có tới 2.000 xe.
Nguyên nhân của tình trạng trên xuất phát từ chính sách của cơ quan quản lý. Chủ nhiệm hợp tác xã ôtô vận tải Thành Tuyên Nguyễn Xuân Lộc than thở: "Chở đúng thì lỗ, chở quá tải thì "làm luật" nhiều". Ông cho biết quy định khống chế tốc độ cao khiến doanh nghiệp không dám đầu tư xe lớn. Ví dụ, xe Huyndai 250 mã lực chạy 80 km/h có thể chở 7 tấn hàng hoặc 56 khách, song hiện nay các xe chỉ được chạy tối đa 50 km, công suất 150 mã lực, tiêu hao nhiên liệu vẫn như khi chạy đủ công suất, mà xe càng lớn càng "ăn" nhiều xăng dầu.
Việc phát triển manh mún cũng thể hiện rõ trong Chiến lược phát triển vận tải đến 2010 của Nhà nước. Theo đó, ngành vận tải mạnh ai nấy phát triển, không có định hướng xây dựng tập đoàn, có 1 xe, 5 xe hay 100 xe cũng hưởng những chính sách kinh doanh như nhau.
Đại diện công ty Hoàng Long dẫn chứng thêm một quy định khác. Tất cả xe container không được qua cầu Chương Dương từ 6h đến 22h, xe muốn chạy ban ngày phải vòng cầu Thăng Long, chi phí bằng chạy từ Hà Nội xuống Hải Phòng, cộng thêm các chi phí ngoài giá thành, rồi tiền "làm luật", thì giá cước vận chuyển tại VN tất nhiên bị xếp vào hàng đắt nhất thế giới.
Lo ngại nguy cơ thị trường dịch vụ vận tải sẽ cạnh tranh gay gắt khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới, Hiệp hội vận tải ôtô VN mới đây đã kêu gọi doanh nghiệp thực hiện cải tổ, đồng thời yêu cầu cơ quan quản lý có những giải pháp hỗ trợ.
Theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội và Dự án Sáng kiến năng lực cạnh tranh, 81,3% doanh nghiệp đã đề cập biện pháp tiết kiệm chi phí quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng phương tiện thông qua việc tăng số km chạy có tải. Tăng giá cước chỉ là giải pháp của rất ít doanh nghiệp. Một số đơn vị vẫn tiếp tục chọn các giải pháp ít tích cực như chạy quá tải và làm luật. Rất ít doanh nghiệp thực hiện giải pháp đổi mới phương tiện do nguồn tài chính eo hẹp. Ông Vũ Quốc Huy, chuyên gia thực hiện nghiên cứu trên cho rằng, những biện pháp trên khó có thể nói là mang tính dài hạn, nhưng doanh nghiệp không biết làm gì khác trong điều kiện hiện nay.
Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó tổng giám đốc Tổng công ty vận tải Hà Nội đề nghị thay vì cái gì cũng phải xin phép cơ quan chủ quản, Nhà nước nên cho các đơn vị được tự quyết định giá trên cơ sở hiệp thương và khả năng chấp nhận của thị trường. Bộ Giao thông Vận tải chỉ cần quy định giá trần và sàn, trong trường hợp chi phí đầu vào biến động trên 20% cần được điều chỉnh.
Theo ông Lê Đăng Doanh, xét về lâu dài nếu mỗi doanh nghiệp không đủ lực, đủ tài chính thì có thể liên kết, chung tiền, chung sức thông qua hiệp hội để đủ sức cạnh tranh với các đối tác nước ngoài trong những năm tới. “Tôi thấy viễn cảnh rất gần là miền Trung của Việt Nam sẽ là trung tâm trung chuyển hàng hóa lớn cho cả vùng Đông Nam Á đưa lên phía Bắc là Trung Quốc, Nga... Nếu các doanh nghiệp Việt Nam không khẩn trương chuẩn bị, nguy cơ mất thị trường có thể thấy rõ", ông khuyến cáo.
Việt Phong