Trong 9 tháng đầu năm, doanh nghiệp xuất khẩu dệt may của Việt Nam mang về 6,7 tỷ USD, Tổng cục Thống kê cho biết. Nhưng tính sơ bộ, số ngoại tệ dùng cho nhập khẩu nguyên vật liệu nhập ngoại để sản xuất ra lượng hàng này đã lên trên 4 tỷ USD.
TS. Vũ Đình Ánh, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học Thị trường Giá cả (Học viện Tài chính) cho rằng, với ngành dệt may, tỷ lệ nguyên vật liệu nhập khẩu còn cao hơn, có thể đến 80% chi phí sản phẩm. Ông dẫn chứng, để hàng đủ tiêu chuẩn xuất khẩu, từ chỉ may đến cúc áo đều phải được nhập khẩu. "Như vậy, càng đẩy mạnh xuất khẩu, thì giá trị nhập khẩu nguyên liệu càng tăng", ông Ánh kết luận tại hội thảo sáng nay về thị trường xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2009.
Ông cũng đưa ra một nhận định gây bất ngờ, là xuất khẩu tạo ra vài chục triệu việc làm trong nước, mỗi năm đem lại trên dưới 60 tỷ USD cho nền kinh tế, nhưng tính chung cả nhập khẩu phục vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu, hoạt động này làm GDP giảm đi 2%.
Nguyên vật liệu đầu vào chiếm phần lớn chi phí sản phẩm của hàng dệt may Việt Nam. Ảnh minh họa: Hoàng Hà |
Trong hàng chục nhóm hàng nhập khẩu của Việt Nam, máy móc và nguyên vật liệu sản xuất chiếm đa số, còn hàng tiêu dùng chiếm khoảng 10%. Vì lý do này, một số chuyên gia cho rằng, nếu như thuế suất nhập khẩu ôtô được nâng lên và điện thoại đi dộng được đưa vào diện hàng hóa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm giảm nhập khẩu, thì vẫn không giải quyết được bài toán nhập siêu.
Trong khi đó, nhiều vấn đề mới liên quan đến xuất khẩu đang lộ diện, như lượng hàng hóa tăng mạnh nhưng giá trị lại không tăng tương ứng, cạnh tranh hạ giá giữa các nhà xuất khẩu, cân đối ngoại tệ cho xuất khẩu. Doanh nghiệp xuất khẩu đang bán ra lượng hàng lớn hơn hẳn cùng kỳ năm trước, tăng 11% trong 6 tháng đầu năm, trong khi thu về số tiền giảm đi 10,1%. Lượng dầu thô xuất khẩu trong 8 tháng nhích lên 8% so với cùng kỳ năm trước, nhưng số ngoại tệ thu về lại giảm tới 48,1%. Với gạo và hạt tiêu, khối lượng xuất khẩu đều tăng gần gấp rưỡi, trong khi giá trị lần lượt giảm 1,4% và 0,6%.
Mặt khác, xuất khẩu từ nay đến cuối năm rất ít khả năng tạo được đột phá, TS. Nguyễn Thị Nhiễu (Viện nghiên cứu thương mại) nhận định. Nguyên nhân là cầu trên thị trường thế giới mới chỉ bắt đầu hồi phục, trong khi nhiều thị trường đưa ra biện pháp bảo hộ kinh tế trong nước. Chẳng hạn, Mỹ ban hành Đạo luật về cải tiến an toàn sản phẩm tiêu dùng. Cạnh tranh xuất khẩu cũng sẽ trở nên rất khốc liệt, trong khi năng lực cạnh tranh yếu của hàng Việt Nam vẫn đang là khó khăn lớn nhất khi tiếp cận các thị trường.
Theo ông Vũ Đình Ánh, để tháo gỡ những vấn đề về cán cân thương mại trong năm nay, và tránh những tác động tới cán cân vãng lai, cán cân thanh toán và gây áp lực lên tỷ giá hối đoái, thì xuất khẩu không nhất thiết phải được đẩy mạnh. Thay vào đó, cần cơ cấu lại hàng hóa xuất khẩu và phát triển thị trường trong nước.
Mới đây Tổng cục Thống kê cũng đưa ra đề xuất về khuyến khích tiêu dùng hàng trong nước và lấy thị trường nội địa làm điểm tựa để phát triển. Đồng thời, xây dựng chiến lược sản xuất nguyên phụ liệu cho hàng xuất khẩu và cung ứng cho thị trường nội địa.
Ước tính của Bộ Công Thương vào cuối tháng 9 cho thấy, xuất khẩu cả năm có thể đạt 59 tỷ USD, giảm 6% so với 2008. Như vậy, gần như chắc chắn Việt Nam không đạt được mục tiêu thu về 75 tỷ USD từ xuất khẩu trong năm nay, tăng 3% so với 2008. Nếu kịch bản này xảy ra, 2009 cũng sẽ là năm đầu tiên trong hơn 2 thập kỷ kể từ khi Việt Nam đổi mới và mở cửa nền kinh tế, giá trị xuất khẩu sụt giảm so với năm trước. Trước đó, ngay cả khi chịu tác động của khủng hoảng tài chính châu Á 1997, Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng xuất khẩu. Trong 2 năm 1998-1999, GDP lần lượt đạt 5,76% và 4,77%, còn xuất khẩu tăng tương ứng 1,9% và 23,3%.
Ngọc Châu