Kinh tế VN trong 5 năm tới sẽ tăng tốc. |
Chuyên gia kinh tế trưởng Chương trình Phát triển Liên hợp quốc Jonathan Pincus đã nhận xét như vậy sau hai ngày Hội nghị cấp cao Tổng kết 20 năm đổi mới. Theo ông Pincus, hiển nhiên là chiếm lĩnh thị trường hàng công nghiệp, hoá chất, điện tử khó hơn nhiều chiếm lĩnh thị trường gạo hay cà phê. Thách thức trong 20 năm tới là xây dựng năng lực quốc gia cho các công ty VN để cạnh tranh với những người khổng lồ trên thế giới, với chính các nước trong khu vực, đặc biệt là Trung Quốc.
Bà Đại sứ Thuỵ Điển Anna Lindstedt miêu tả vắn tắt về những thành tựu của VN: "Tôi còn nhớ như in những bức ảnh về người dân VN đội nón, đi xe đạp qua những cánh đồng lúa và các căn nhà truyền thống của những năm 80. Những bức ảnh này nay vẫn còn giá trị, nhưng một bức ảnh khác về một VN hiện đại hơn, với ôtô và các toà nhà cao tầng. Tốc độ phát triển nhanh chóng và điều kiện sống của hầu hết người dân VN đã thực sự thay đổi - theo hướng tốt hơn - nhờ vào quá trình đổi mới". Tuy nhiên, bà cũng nêu ra một loạt vấn đề VN cần giải quyết là xóa bỏ bất công và đói nghèo mà biện pháp hữu hiệu nhất là cải thiện nguồn lực vật chất.
Tìm lời giải cho những câu hỏi trên, các chuyên gia kinh tế nước ngoài đã đưa ra một loạt khuyến nghị. Giáo sư Carlyle A.Thayer đến từ Australia phân tích, sau một phần tư thế kỷ cải cách, mô hình Trung Quốc không thể giải quyết được những vấn đề cấp bách như cấu trúc ngân hàng và tài chính yếu kém, doanh nghiệp nhà nước nợ nặng nề, tham nhũng tràn lan. VN cũng đang đối mặt với nhiều vấn đề tương tự và việc học tập mô hình của Trung Quốc không giúp giải quyết. Quan điểm này được đại diện thường trú UNDP tại VN Jordan Ryan nhất trí: "Không một mô hình nào có thể áp dụng với mức độ thành công như nhau ở tất cả mọi nơi".
"Điều thực sự quan trọng đối với VN là đẩy mạnh cải cách kinh tế và phát triển các ngành có sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Toàn cầu hóa sẽ đem lại nguồn lợi cho những nước tiếp cận và áp dụng công nghệ hiện đại. VN sẽ bị tụt hậu nếu không khai thác các công nghệ mới", giáo sư Carlyle A.Thayer chia sẻ.
Trong bối cảnh công nghiệp VN đang loay hoay tìm cách thoát khỏi vỏ bọc gia công, giáo sư Robert Hunter Wade, Đại học Kinh tế London đưa ra một số giải pháp nhấn mạnh đến vai trò của chính phủ. Ông lấy ví dụ, Đài Loan thành lập Cục phát triển công nghiệp trong thập kỷ 80 với khoảng 200 kỹ sư, chuyên gia và một số nhà kinh tế học. Một phần công việc của họ là dành vài ngày trong tháng để đến thăm các công ty trong lĩnh vực họ theo dõi (họ không được phép ăn trưa với các thành viên của các công ty mà họ đến thăm). Mục đích của việc giám sát và đến thăm này là tìm các cơ hội để tạo ra những cú huých cho quá trình thay thế nhập khẩu và thúc đẩy xuất khẩu, bằng cách sử dụng một số biện pháp hành chính khác nhau nhằm khuyến khích các công ty vốn mua nhiều hàng nhập khẩu chuyển sang sử dụng các đầu vào nội địa.
Phillips là hãng chuyên nhập khẩu kính chuyên dụng để sản xuất tivi, có chi nhánh ở Đài Loan. Một ngày nọ, các quan chức Cục công nghiệp thông báo với Phillips về khả năng có thể chuyển sang mua từ một nhà cung cấp trong nước và cũng cho hãng biết là nếu làm như vậy thì những yêu cầu khác của Phillips sẽ được xem xét một cách thuận lợi hơn, Phillips không đồng ý. Sau đó, hãng này bắt đầu thấy việc xét giấy phép nhập khẩu mà trước đó luôn được giải quyết ngay lập tức ngày càng chậm trễ hơn. Phillips phản ứng lên ông bộ trưởng, ông này luôn nói lời xin lỗi và hứa sẽ xem xét. Song những sự chậm trễ vẫn tiếp tục, cuối cùng họ hiểu ra thông điệp này, đành cam kết hỗ trợ kỹ thuật cho một số nhà cung cấp nội địa và ký hợp đồng, các công ty nội địa sau đó đã có khả năng vươn ra xuất khẩu.
Nhiều ví dụ tương tự đã được giáo sư Wade nêu ra như một gợi ý cho các nhà hoạch định và thực thi chính sách công nghiệp VN. Song ông khuyến cáo làm được như vậy đòi hỏi một đội ngũ công chức nhà nước có năng lực, trung thực và có trình độ chuyên môn trong lĩnh vực chế tạo, tài chính.
Robert Hunter Wade cũng nêu ra sự cần thiết về tính độc lập giữa các quyết định của chính phủ với các tổ chức quốc tế. Chính phủ Mông Cổ chấp nhận khoản vay ưu đãi từ Ngân hàng phát triển châu Á với điều kiện bãi bỏ thuế xuất khẩu lông cừu thô. Hậu quả là các nhà máy dệt phải đóng cửa và hiện tất cả lông cừu của Mông Cổ được chế biến ở Trung Quốc. Nước này tiếp tục đối mặt với tình trạng thất nghiệp cao và nền kinh tế thảo nguyên sản lượng thấp. "Ngay cả trong khuôn khổ các quy tắc WTO, Nhà nước vẫn còn phạm vi để chủ động can thiệp mang lại lợi ích cho đất nước, với điều kiện không nghiễm nhiên chấp nhận những mật ngọt của các tổ chức kinh tế đa phương", giáo sư kết luận.
Giáo sư Đỗ Hoài Nam, Chủ tịch Viện khoa học xã hội VN: "Chậm nhất đến 2010, VN phải thoát khỏi danh sách các nước nghèo. Trong 5 năm tới, VN sẽ phát triển kinh tế với tốc độ nhanh hơn. Rất mong các nhà khoa học nước ngoài, các tổ chức quốc tế ở VN đánh giá khách quan về 20 năm đổi mới ở VN, khuyến nghị VN nên tiếp tục làm gì để giữ vững và phát huy những thành tựu đó". Ông Hồng Hà, Tổng thư ký hội đồng lý luận trung ương: "Chúng tôi rất mong được nghe ý kiến đánh giá của các chuyên gia quốc tế về quá trình đổi mới để tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa chương trình cải cách". |
Việt Phong