Tại hội thảo công bố báo cáo "Cổ đông chiến lược trong cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước", ông Phạm Đức Trung - Trưởng ban cải cách và phát triển doanh nghiệp (thuộc Viện Quản lý nghiên cứu kinh tế Trung ương - CIEM) cho biết, trong số gần 28.400 tỷ đồng được phê duyệt bán cho nhà đầu tư chiến lược của 46 tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, thì số bán được chưa đạt một nửa - gần 12.700 tỷ. Tỷ lệ nhà đầu tư ngoại "nhòm ngó" cổ phần các doanh nghiệp Nhà nước khá thấp, chỉ 4/46 doanh nghiệp. Trong đó, phần lớn các nhà đầu tư nước ngoài mua tỷ lệ cổ phần thấp, cao nhất chỉ là 20%.
"Chúng ta vẫn thường nói có nhiều nhà đầu tư chiến lược quan tâm đến doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, nhưng vì sao số vào được lại rất ít", ông Trung băn khoăn.
Vị này chỉ ra 5 nguyên nhân khiến doanh nghiệp Nhà nước chưa hút cổ đông ngoại, gồm thứ nhất việc khống chế sở hữu các nhà đầu tư chiến lược khi họ tham gia vào doanh nghiệp. Thứ 2, giá không đủ thuyết phục nhà đầu tư bỏ tiền ra mua. Thứ 3, doanh nghiệp Nhà nước phần lớn thiếu hấp dẫn với các nhà đầu tư. Doanh nghiệp thiếu minh bạch, công khai thông tin trước - sau cổ phần hoá khiến nhà đầu tư nản lòng. Cuối cùng, thủ tục cổ phần hoá bất cập, kéo dài.
Các doanh nghiệp Nhà nước vẫn trầy trật trong thu hút vốn nhà đầu tư ngoại. |
Ông Adam Sitkoff, Hiệp hội Thương mại Mỹ cho rằng, lý do chính khiến các nhà đầu tư ngoại không mấy mặn mà mua cổ phần doanh nghiệp Nhà nước, bởi các đơn vị này dù đã được cổ phần hoá nhưng hoạt động chưa hiệu quả, nợ xấu cao, lợi nhuận thấp... "Nhà đầu tư nước ngoài quan tâm tới mua cổ phần doanh nghiệp Việt Nam nhưng sự thiếu minh bạch thông tin khiến sụt giảm sự quan tâm", ông nói.
Thậm chí có doanh nghiệp bị "đội" giá do quá trình định giá thiếu chuẩn xác. Khi ra thị trường doanh nghiệp có giá bán vài triệu USD, nhưng thực chất giá chỉ vài trăm nghìn USD. Khúc mắc chính, theo ông Adam Sitkoff, do nhà đầu tư thiếu thông tin để xác định việc định giá doanh nghiệp đúng hay sai.
Thừa nhận chậm công bố, trốn công bố thông tin đang là "căn bệnh trầm kha" của đa số doanh nghiệp Việt, ông Hồ Sỹ Hùng - Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch & Đầu tư) nói, nguyên nhân do doanh nghiệp nội chưa đạt chuẩn mực quốc tế. Có doanh nghiệp tổ chức roadshow rầm rộ nhưng thực tế cổ đông chiến lược không có đối tác nào đến từ nước ngoài, mà chỉ "lác đác vài nhà đầu tư nội".
Ông Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng CIEM cho rằng, để thu hút cổ đông chiến lược trong cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, cần thay đổi tư duy để đưa ra các phương thức dưới góc nhìn của nhà đầu tư, thay vì nhà quản lý.
"Thu hút cổ đông chiến lược nên là phương án may đo, hơn là may đồng phục. Bởi nhà đầu tư mua tài sản sinh lời, chứ không ai mua tài sản hiện có. "Vì thế cần thay đổi tư duy, minh bạch thông tin và việc thoả thuận tăng giá chỗ này, giảm chỗ kia, ưu đãi chỗ này, kia là những phương án khác nhau, không thể cào bằng cho tất cả doanh nghiệp", ông nói.
Còn ông Đức Trung thì cho rằng, để nhà đầu tư sở hữu vốn tại doanh nghiệp nội nhiều hơn, thì việc định giá doanh nghiệp phải tiến hành độc lập song song. Ngoài ra, giá bán cổ phần phải được bán trên giá trị thực thay vì chỉ dựa vào giá giao dịch trên thị trường chứng khoán... Cuối cùng, công khai thông tin doanh nghiệp cổ phần hoá để nhà đầu tư có đủ thời gian thẩm định, quyết rót vốn.
Anh Minh