Theo dự thảo quy chế hướng dẫn thiết lập hệ thống và thực hiện quản trị rủi ro trong công ty chứng khoán vừa được Ủy ban chứng khoán Nhà nước công bố lấy ý kiến các thành viên thị trường, lần đầu tiên, nhà quản lý buộc công ty chứng khoán phải lập bộ phận chuyên trách quản trị rủi ro.
Đo rủi ro hàng ngày bằng quy tắc 4-4
Theo dự thảo quy chế, công ty chứng khoán phải hình thành Hệ thống quản trị rủi ro theo 4 cấp: Hội đồng quản trị; ban kiểm soát và hệ thống kiểm soát nội bộ; tiểu ban quản trị rủi ro và bộ phận quản trị rủi ro, để quản lý tối thiểu 4 loại rủi ro trọng yếu: rủi ro thị trường, rủi ro thanh toán, rủi ro thanh khoản và rủi ro hoạt động.
Trong đó, Hội đồng quản trị chịu trách nhiệm cao nhất đối với việc quản trị rủi ro. Ban kiểm soát và hệ thống kiểm soát nội bộ phải đánh giá độc lập về tính tuân thủ, hiệu quả và đầy đủ của hệ thống quản trị rủi ro.
Công ty chứng khoán phải thiết lập tiểu ban quản trị rủi ro trực thuộc Hội đồng quản trị. Trưởng tiểu ban này phải là thành viên Hội đồng quản trị, hoặc chủ sở hữu của công ty chứng khoán. Thành viên của tiểu ban phải ít nhất gồm một thành viên Hội đồng quản trị, tổng giám đốc, trưởng bộ phận quản trị rủi ro, giám đốc tài chính hoặc kế toán trưởng, trưởng bộ phận kiểm soát nội bộ. Tiểu ban quản trị rủi ro có trách nhiệm đệ trình chính sách quản trị rủi ro hàng năm để Hội đồng quản trị ban hành; xây dựng các tiêu chuẩn quản trị rủi ro định tính và định lượng nhằm tạo thuận lợi cho công tác quản trị rủi ro thường xuyên; kiểm tra, đánh giá sự đầy đủ, hiệu quả và hiệu lực của bộ phận quản trị rủi ro trực thuộc ban giám đốc. Tiểu ban quản trị rủi ro báo cáo hàng quý cho Hội đồng quản trị hoặc chủ sở hữu công ty chứng khoán về công tác quản trị rủi ro và phương hướng khắc phục (nếu có).
Ban giám đốc phải thành lập bộ phận quản trị rủi ro hoạt động độc lập với các bộ phận chuyên môn khác. Việc bổ nhiệm và miễn nhiệm trưởng bộ phận quản trị rủi ro của tổng giám đốc phải có sự chấp thuận của Hội đồng quản trị hoặc chủ sở hữu công ty chứng khoán. Trưởng bộ phận quản trị rủi ro có trách nhiệm giám sát, đánh giá hàng ngày trạng thái rủi ro của công ty chứng khoán. Các trưởng bộ phận nghiệp vụ trong công ty chứng khoán phải chịu trách nhiệm quản trị rủi ro hàng ngày mà bộ phận mình gặp phải; phải đảm bảo bộ phận mình quản lý tuân thủ các quy định về hạn mức rủi ro. Bộ phận quản trị rủi ro có trách nhiệm đề xuất các chính sách quản trị rủi ro cho tổng giám đốc và tiểu ban quản trị rủi ro; đề xuất hạn mức rủi ro cho từng phòng ban; đánh giá mức độ rủi ro và thiệt hại thực tế phát sinh được dự báo bởi bộ phận quản trị rủi ro…
Theo dự thảo, chính sách quản trị rủi ro phải được rà soát và được Hội đồng quản trị thông qua ít nhất mỗi năm một lần. Hệ thống quản trị rủi ro được thiết lập phải đảm bảo công ty chứng khoán có khả năng đo lường, giám sát và xử lý hiệu quả các rủi ro trọng yếu. Công ty chứng khoán phải đảm bảo công tác quản trị rủi ro được thực hiện độc lập, khách quan, trung thực, thống nhất và phải được thể hiện rõ ràng bằng văn bản. Các bộ phận tác nghiệp và bộ phận quản trị rủi ro phải được tổ chức tách biệt, độc lập với nhau; người phụ trách bộ phận tác nghiệp không đồng thời phụ trách bộ phận quản trị rủi ro và ngược lại.
Muộn còn hơn không
Theo nhìn nhận của các thành viên, sau hơn 12 năm hoạt động của thị trường chứng khoán, lần đầu tiên Ủy ban chứng khoán mới “buộc hờ” công ty chứng khoán phải thiết lập hệ thống và thực hiện quản trị rủi ro là quá muộn. Nhưng dẫu sao muộn còn hơn không. Sở dĩ nói “buộc hờ”, bởi dự thảo quy chế không đưa ra chế tài đối với các công ty chứng khoán không hoặc chậm trễ thiết lập hệ thống và thực hiện quản trị rủi ro, hoặc không tuân thủ các quy định về quản trị rủi ro theo quy định của quy chế.
Ông Nguyễn Hoàng Hải, Tổng thư ký Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), nhìn nhận, sự ra đời của quy chế lúc này là cần thiết, nhưng quá muộn. Để đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn quản trị rủi ro tại công ty chứng khoán, dự thảo cần sửa đổi, bổ sung ít nhất 3 nội dung.
Thứ nhất, thực tiễn cho thấy, rủi ro lớn nhất đối với công ty chứng khoán thời gian qua và sẽ vẫn là rủi ro đáng ngại trong thời gian tới, đó là rủi ro khi triển khai hoạt động giao dịch ký quỹ (margin). Từng là “ông hoàng” trong khối công ty chứng khoán, nhưng nay công ty chứng khoán Sacombank đứng trước nguy cơ tan vỡ, khi suốt một thời gian dài mạnh tay cho vay margin, đến nay gần như không có khả năng thu hồi nợ hàng nghìn tỷ đồng từ nhà đầu tư. Để ngăn ngừa rủi ro này, dự thảo quy chế nên nhấn mạnh các giải pháp kiểm soát rủi ro cho vay margin mà công ty chứng khoán phải tuân thủ.
Thứ hai, không ít công ty chứng khoán đã có bộ phận kiểm soát nội bộ và quản trị rủi ro, nhưng nặng tính hình thức. Để khắc phục tình trạng này, dự thảo cần có quy định rõ ràng trách nhiệm của Hội đồng quản trị, ban giám đốc trong việc đảm bảo cho bộ phận quản trị rủi ro hoạt động thực sự độc lập, khách quan.
Thứ ba, chính lãnh đạo Ủy ban chứng khoán đã không dưới một lần than phiền về tính tuân thủ của nhiều công ty chứng khoán còn kém. Bởi vậy, rất nhiều quy định được ban hành, nhưng thiếu chế tài đi kèm, nên chỉ tồn tại trên giấy. Để tránh tình trạng tương tự xảy ra khi quy chế có hiệu lực, cần có chế tài đối với các công ty chứng khoán không lập bộ phận quản trị rủi ro chuyên trách, hoặc không tuân thủ các nguyên tắc quản trị rủi ro được quy định trong quy chế.
“Gia tăng sức ép đối với công ty chứng khoán” Ông Nguyễn Thế Minh, Tổng giám đốc công ty chứng khoán SHB Do hoạt động của công ty chứng khoán liên quan đến tài chính tương tự như lĩnh vực ngân hàng, trong khi lĩnh vực này đã có quy chế quản trị rủi ro, với việc nhấn mạnh sự cần thiết phải hình thành bộ phận chuyên trách quản trị rủi ro trong hoạt động, nên việc sớm ban hành quy chế tương tự áp dụng cho khối công ty chứng khoán là đòi hỏi khách quan từ thị trường. Không ít công ty chứng khoán đã thiết lập bộ phận kiểm soát nội bộ, trong đó có chức năng, nhiệm vụ quản trị rủi ro, nhưng điều này được thực thi trên thực tế còn mờ nhạt, thậm chí hình thức. Hy vọng tình trạng trên sẽ dần được khắc phục khi quy chế hướng dẫn thiết lập hệ thống và thực hiện quản trị rủi ro trong công ty chứng khoán được Ủy ban chứng khoán ban hành và tổ chức thực hiện. Bộ công cụ mới này sẽ gia tăng sức ép đối với công ty chứng khoán, nhưng đổi lại sẽ hoạt động lành mạnh hơn, qua đó góp phần hình thành lớp công ty chứng khoán mới sạch và mạnh hơn sau quá trình tái cơ cấu. “Thêm ‘chân phanh’ giúp công ty chứng khoán hoạt động an toàn” Ông Nguyễn Văn Mạnh, Phó tổng giám đốc công ty chứng khoán Maybank Kim Eng (MBKE) Theo thông lệ quốc tế, việc thiết lập hệ thống quản trị rủi ro như dự thảo quy chế là một cộng cụ giám sát quan trọng, nhằm đảm bảo cho công ty chứng khoán hoạt động an toàn và lành mạnh hơn. Một trong những lý do chính khiến thời gian qua không ít công ty chứng khoán sa đà vào triển khai cho vay margin hay tự doanh, là thiếu hệ thống quản trị rủi ro, vốn được coi là “chân phanh” giúp công ty chứng khoán duy trì trạng thái hoạt động an toàn. Từ kinh nghiệm hoạt động hiệu quả của bộ phận quản trị rủi ro tại MBKE cho thấy, để phát huy hiệu quả thực chất của bộ phận này, điều quan trọng là Hội đồng quản trị, ban giám đốc phải luôn chú trọng tạo môi trường hoạt động độc lập cho bộ phận quản trị rủi ro. Bởi vậy, dự thảo quy chế cần có thêm những quy định chi tiết hơn về việc ban lãnh đạo công ty chứng khoán phải đảm bảo điều kiện cho bộ phận quản trị rủi ro hoạt động độc lập, khách quan, trung thực. Dự thảo cũng cần có quy định xử lý trách nhiệm đối với ban lãnh đạo công ty chứng khoán, nếu không tuân thủ nghiêm túc quy chế. |
Theo Đầu tư chứng khoán