120. Tại sao vào lúc giá lạnh quá, cây cối hay bị nứt ra?
- Khi thời tiết lạnh quá, chất dịch trong cây tăng thể tích, đồng thời làm đứt các sợi trong cây, kèm theo tiếng kêu răng rắc.
119. Tại sao ở người, vào những ngày giá lạnh, tóc, lông mi và râu lại có những hạt băng đọng?
- Bởi vì hơi nước thở ra, khi tiếp xúc với các vật lạnh sẽ bị ngưng đọng lại trên các vật đó.
118. Tại sao trong rừng khó phát hiện được âm thanh từ đâu phát ra?
- Ở trong rừng, tai tiếp nhận âm thanh phát ra không phải chỉ từ nguồn âm mà còn nghe thấy cả tiếng dội do các âm đập vào cây cối phản xạ lại. Những âm phản xạ này đã gây khó khăn cho việc xác định đúng nơi có vật phát âm.
117. Tại sao khi lên cao nhanh quá, như ngồi trong máy bay, người ta thấy đau tai?
- Khi cơ thể bị đưa nhanh lên cao, áp suất không khí trong tai giữa chưa kịp cân bằng với áp suất khí quyển. Màng tai lúc đấy bị đẩy ra phía ngoài và người ta cảm thấy nặng tai, đau tai.
116. Tại sao những con đại bàng, kền kền, diều hâu, và nhiều loài chim lớn khác, bay lượn tít trên cao có thể đứng yên ở một độ cao nhất định mà không cần vỗ cánh?
- Không khí ở mặt đất bị đốt nóng bốc lên khá cao. Những luồng khí này bay lên thì gặp các cánh chim dang rộng và nâng đỡ chim.
115. Ở chỗ tối dùng tay khô vuốt lông mèo có thể thấy những tia sáng rất nhỏ xuất hiện giữa bàn tay và lông mèo. Hiện tượng gì đã xảy ra?
- Khi vuốt lông mèo đã xảy ra sự nhiễm điện của tay kèm theo những tia lửa điện.
114. Tại sao tóc những người bị nhiễm điện lại dựng cả lên?
- Những sợi tóc bị nhiễm điện bởi cùng một loại điện tích. Như đã biết, những điện tích cùng dấu đẩy nhau, vì thế những sợi tóc giống như một chùm giấy xoè ra xung quanh.
113. Tại sao chim én bay liệng thấp trước khi có mưa?
- Trước khi mưa, độ ẩm không khí tăng lên, do đó các con ruồi, bướm nhỏ và nhiều côn trùng khác, cánh bị phủ bởi những giọt nước nhỏ và trở nên nặng thêm. Vì thế chúng phải chúi xuống và những con chim như chim én cũng phải bay theo chúng để săn bắt.
112. Tại sao khó cởi bít tất bị ướt ra khỏi chân?
- Dưới tác dụng sức căng bề mặt của nước, chiếc tất ướt dính chặt vào chân, vì thế mà khó cởi ra.
111. Tại những vùng ao hồ, lá của cây hoa súng đều nằm trên mặt nước. Khi nâng lên hoặc dìm lá xuống thì chúng mất tư thế cũ và bị uốn cong theo nhiều hướng khác nhau. Vì sao như vậy?
- Lá cây hoa súng và nhiều các khác nằm trên mặt nước là vì có sức căng mặt nước. Khi kéo lá lên khỏi mặt nước hoặc ấn chìm xuống, sức căng bề mặt của nước thôi không tác dụng lên nữa.
110. Tại sao những con mực có thể từ sâu dưới nước nổi lên mà không cần vận động cơ nào cả? Lực nâng xuất hiện nhờ đâu?
- Lực nâng của con mực do một thiết bị thuỹ tĩnh đặc biệt sinh ra. Cấu tạo của thiết bị gồm một xoang rắn có một lỗ nhỏ, được ngăn bằng một vách ngăn nửa thấm. Nếu trong xoang có nồng độ muối cao, thì các phân tử nước sẽ thấm vào trong xoang làm cho trọng lượng của mực tăng lên. Nếu nồng độ muối thấp thì các phân tử nước sẽ thấm ra ngoài làm trọng lượng của mực giảm đi và sinh ra lực nâng. Nhờ sự thay đổi nồng độ của muối, con vật có thể thay đổi dễ dàng mức độ chìm sâu của cơ thể ở trong nước.
109. Tại sao những cánh hoa hồng vẫn khô nguyên sau khi trời mưa rất to?
- Cánh hoa hồng chứa chất tinh dầu nhờ đó mà không bị thấm nước.
108. Ở người và động vật, không khí thở ra bao giờ cũng có hơi nước. Nhưng tại sao chỉ nhận ra hơi nước vào những lúc trời lạnh?
- Lúc trời lạnh, đã xảy ra sự ngưng tụ hơi nước thở ra. Những giọt nước nhỏ li ti được tạo ra đó làm tán xạ các tia nắng mặt trời và nhờ đó thấy rõ được.
107. Tại sao hạt dẻ để chỗ nóng thường bị tách ra, kèm theo tiếng nổ lốp bốp?
- Không khí nằm ở dưới lớp vỏ hạt dẻ do bị đốt nóng đã giãn nở, và làm hạt dẻ tách ra kèm theo tiếng nổ.
106. Tại sao bị sét đánh, cây cối lại tách làm nhiều phần?
- Khi sét đánh, nước ở trong các tế bào của cây bị đun sôi lên đột ngột và hơi nước làm cho thân cây tách ra.
105. Tại sao khi trời nóng chó hay thè lưỡi?
- Sự bay hơi mồ hôi trên cơ thể động vật tạo điều kiện cho sự trao đổi nhiệt, nhưng các tuyến mồ hôi ở con chó chỉ nằm ở các đệm của ngón chân, vì vậy để làm cho cơ thể được dịu mát trong ngày nóng bức, con chó há rộng mõm và thè lưỡi ra, quá trình bay hơi của nước bọt ở khoang miệng và lưỡi làm cho nhiệt độ cơ thể chó hạ xuống.
104. Tại sao áo may ô thường làm bằng vải dệt kim?
- Do đặc điểm cấu trúc, vải dệt kim chun giãn được dễ dàng nên may ô làm bằng vải dệt kim bám sát vào người. Lúc vận động, sự trao đổi nhiệt được đẩy mạnh, người mặc phải chịu đựng những thay đổi đột ngột của nhiệt độ, thì vải dệt kim do thấm nước sẽ hút mồ hôi và điều hoà sự bay hơi, không làm cho cơ thể bị lạnh đi hay nóng quá mức.
103. Tại sao vào những ngày nóng nực chim lại xù lông?
- Ở chim, khác với các động vật máu nóng khác, quá trình bay hơi quan trọng trên bề mặt cơ thể vào lúc nóng nực lại không có, vì chim có lớp da khô và lớp lông vũ dày che chở. Nhưng thay vào đó, chim có một cách thích nghi khác giúp chúng chịu được nóng bức: chim thay đổi độ nghiêng bộ lông của nó theo mức độ nóng của các tia nắng. Vào lúc nóng nực, lớp lông vũ của chim xù lên nhằm giữ cho chim không bị quá nóng.
102. Tại sao dưa chuột bao giờ cũng có nhiệt độ lạnh hơn môi trường xung quanh 1-2 độ C?
- Dưa chuột chứa tới 98% là nước. Nước không ngừng bay hơi làm cho dưa chuột luôn luôn mát lạnh.
101. Tại sao sau mỗi cơn mưa, các bông hoa toả hương thơm ngát hơn?
- Mùi thơm của hoa phụ thuộc vào sự bay hơi của các tinh dầu thơm được tạo ra trong tuyến mật của hoa. Trong thời gian mưa, những giọt nước rơi xuống đài hoa và từ đó lăn vào tuyến mật. Sau cơn mưa, đặc biệt là khi trời hửng nắng, hỗn hợp nước và tinh dầu hoa bắt đầu bốc hơi mạnh hơn so với khi chỉ có tinh dầu không thôi, và trong không khí xuất hiện nhiều hơi có tinh dầu - mùi thơm của hoa bốc lên mạnh.
100. Tại sao nhiều cây sống ở sa mạc lá lại được thay bằng gai?
- Ở nhiều cây, gai thay thế cho lá là nhằm giúp cho cây tiết kiệm được nhiều hơn lượng nước hao phí, vì gai này bị mặt trời đốt nóng ít hơn là lá cây, do đó sự thoát hơi nước cũng yếu đi nhiều.
99. Tại sao lá nhiều loài cây cuộn lại khi gặp hạn?
- Mặt dưới lá cây có nhiều lỗ khí. Để giảm bớt sự thoát hơi nước, lá phải quăn lại. Mặt dưới lá mặt trời bị đốt nóng ít hơn nên thoát hơi nước yếu hơn.
98. Tại sao khi lạnh người ta lại run lên cầm cập?
- Run là một trong những hình thức tự vệ của cơ thể để chống lạnh. Lúc cơ thể rét run, các cơ co lại, công của cơ được biến đổi thành nhiệt trong cơ thể.
97. Tại sao lúc nóng bức, mặt người lại đỏ hồng lên?
- Vào lúc nóng bức, cơ thể tăng cường toả nhiệt ra xung quanh qua lớp da. Nhiệt từ các cơ quan theo máu đến da. Tất nhiên là người càng mất nhiệt nhiều, thì lượng nhiệt theo máu đến da càng nhiều. Vào những lúc thời tiết nóng nực, các mạch máu ở da giãn nở mạnh và nhờ đó, lượng máu đi qua nhiều hơn lúc bình thường. Trên mặt người có nhiều mạch máu. Mặt bị đỏ lên là do lượng máu đến da tăng lên.
96. Tại sao mắt chúng ta không cảm thấy lạnh?
- Chúng ta cảm thấy lạnh không phải bằng toàn bộ lớp da của cơ thể, mà chỉ ở những chỗ có đầu dây thần kinh cảm giác. Những chỗ này ở mắt lại không có.
95. Vào những lúc băng giá rất lạnh, chim thường bị chết cóng khi đang bay, nhiều hơn là đậu một chỗ. Tại sao?
- Khi đang bay lớp lông vũ của chim áp sát vào thân và không khí còn giữ lại rất ít, cùng với sự vận động khẩn trương trong không khí lạnh, nên chim toả nhiệt mạnh vào môi trường xung quanh. Sự mất nhiệt này thường rất lớn, đến nỗi chim bị chết rét khi đang bay.
94. Tại sao cáo ở vùng địa cực có tai bé hơn rất nhiều so với cáo ở nơi khí hậu ôn hoà?
- Tai cáo là cơ quan thoát nhiệt. Vì ở phương Bắc cần thiết phải giảm sự mất nhiệt, nên trong quá trình chọn lọc tự nhiên, để thích nghi nhất với điều kiện sống ở vùng Bắc cực, cáo chỉ có đôi tai bé.
93. Tại sao một số loài chim (gà đồng nhỏ, gà rừng, đa đa, gà gô...) rúc sâu vào trong các tầng tuyết, và đôi khi sống trong tuyết vài ngày đêm liền?
- Tuyết là chất dẫn nhiệt kém, do đó khi tuyết rơi nhiều hay có bão tuyết, lớp tuyết phủ giữ cho các loài chim này khỏi chết cóng.
92. Tại sao trên núi cao, các chi trở nên khó điều khiển và dễ xảy ra trẹo khớp?
- Áp suất khí quyển có khả năng làm cho các khớp khít chặt vào nhau hơn. Với sự giảm áp suất khi lên cao, sự liên kết giữa các xương trong khớp giảm dần. Kết quả là các chi trở nên khó vận động và dễ bị trẹo khớp.
91. Vịt trời đã tự sưởi ấm như thế nào khi giá lạnh?
- Qua những chỗ băng vỡ trên mặt hồ, những con vịt trời lặn được xuống tận đáy hồ. Ở đó nhiệt độ của nước khoảng 4 độ C.