Tổ tiên của vài nhóm người Maya ở Guatemala đã đóng vai trò ngoại giao trong thời kỳ chiến tranh. |
Naachtun, một quốc gia cổ đại nhỏ bé của người Maya ở Guatemala, đã thực hiện vai trò ngoại giao độc nhất vô nhị - trung lập trong bối cảnh hỗn loạn chính trị ở thời điểm này. Nhờ đó, thành phố tồn tại được qua nhiều thế kỷ chiến tranh, trước khi bị bỏ hoang thành rừng già hơn 1.200 năm trước.
Quốc gia - thành bang Naachtun, theo tiếng Maya nghĩa là "hòn đá xa xôi".
Từ đầu tháng, một đoàn thám hiểm 32 người dẫn đầu bởi nhà khảo cổ người Canada, giáo sư Kathryn Reese-Taylor (từ Đại học Calgary), đã đến cánh rừng xa Peten của Guatemala, giáp biên giới với Mexico để khai quật vương quốc đổ nát này. Nhóm sẽ thử giải thích bằng cách nào Naachtun sống sót trong thời kỳ sụp đổ của nền văn minh Mirador tiền cổ, và phát triển rực rỡ trong nhiều thế kỷ loạn lạc sau đó.
Theo các nhà khảo cổ, Naachtun dường như đã đạt đỉnh cao hưng thịnh vào khoảng giữa năm 500 tới 800 sau Công nguyên, được xem là thời kỳ của các cuộc chiến tranh quân sự triền miên trong khu vực của người Maya. Vào thời điểm đó, hai siêu cường trong vùng là Tikal và Calakmul đang mắc kẹt trong những cuộc chiến dữ dội thường xuyên nhằm tranh ngôi bá chủ.
"Tikal và Calakmul căm thù nhau đến tận xương tuỷ, không ngừng khơi lên các cuộc chiến, bắt giữ vua của nhau và thậm chí còn liên minh với các quốc gia láng giềng tạo thành đối trọng", Peter Mattews cho biết. Naachtun nằm kẹp giữa hai thế lực hùng mạnh này và giữ vị trí quan trọng trong cả chiến lược kinh tế và quân sự của hai nước đối địch.
"Nếu Tikal hay Calakmul cần phát động một cuộc tấn công trực diện vào đối phương, họ sẽ phải đi qua Naachtun", Reese-Taylor nói.
Các nhà khảo cổ không chắc liệu Naachtun có phải là một lãnh thổ trung lập giống như Thuỵ Sĩ ngày nay, nơi mà người dân từ hai bên chiến tuyến có thể cùng tới và đàm phán hoà bình, hay một dạng khác của Afghanistan - nơi các đảng phái luôn tranh giành ảnh hưởng.
Nhóm nghiên cứu cũng tin rằng tên thật của vùng đất hẻo lánh này là Masul, thuộc số ít quốc gia Maya được đặt tên theo chữ tượng hình mà vị trí chính xác của nó còn là một bí ẩn. Nhà khảo cổ Mỹ Sylvanus Morley đã tự ý gọi khu vực này là Naachtun vào những năm 1920.
Naachtun, nằm cách thành phố Flores 130 km về phía bắc, được sáng lập vào khoảng năm 400 trước Công nguyên, với khoảng 20.000 người sinh sống vào thời kỳ thịnh vượng nhất. Trong khu vực này rải rác các kim tự tháp, những bản khắc đá lớn và một tổ hợp lâu đài lộn xộn rộng tới 4 hecta.
Các hồ sơ chữ tượng hình cũng cho thấy thành phố đã cống nạp nhiều lần - điều bất bình hường trong thời kỳ phân cực cao của nền văn minh Maya. Một cách giải thích là những quốc gia láng giềng hùng mạnh đã nhận ra tầm quan trọng của khu vực trung gian này, và muốn kiểm soát, sử dụng nó như một hệ thống cảnh báo sớm.
Tikal cuối cùng giành được quyền cai trị Calakmul. Nhưng sau nhiều thế kỷ giao đấu, cả hai nền văn minh lớn bắt đầu tách ra vào cuối thế kỷ thứ 8. Thời điểm này, Naachtun đã không còn tồn tại và vương quốc bị bỏ hoang từ khoảng năm 800 sau Công nguyên. Những người làm điện báo đã tái phát hiện nó vào đầu thế kỷ 20.
Bích Hạnh (theo ABConline)