Chủ đề hội thảo tập trung vào quan điểm, mục tiêu phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2021 - 2030 do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và môi trường của Quốc hội tổ chức với sự tham gia của đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, Công thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các viện nghiên cứu và trường đại học... Ý kiến đại diện của các bộ, ngành đều tập trung nêu thực trạng phát triển của từng lĩnh vực trong thời gian qua. Nhiều giải pháp được đề xuất, trong đó có tăng đầu tư nguồn lực cho giai đoạn tới.
Đại biểu nêu ý kiến tại hội thảo. |
"Giải pháp cải cách tiền lương là cơ bản, quan trọng hàng đầu", PGS Nguyễn Thị Hoài Lê, Trưởng ban quản lý khoa học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam để xuất và cho rằng hiện nay chế độ tiền lương cho nhà khoa học và những người công tác trong lĩnh vực này rất bất cập. Nếu so sánh với các ngành khác có sự thua thiệt, vì vậy cần có chế độ đặc biệt đối với đội ngũ trí thức khoa học công nghệ. Việc phân bổ kinh phí cũng cần thay đổi kiểu đồng đều, dàn hàng ngang như hiện nay. Thay vì việc người nào cũng có công trình, cần chuyển sang phân bổ kinh phí cho công trình nào có chất lượng cao, có kết quả hoặc đóng góp thiết thực.
Kiến nghị tăng kinh phí đầu tư cũng được đề cập ở nhiều ý kiến đại diện các ngành. Tuy nhiên PGS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng: "Ai cũng đều đấu tranh cho mình, các bộ, ngành đều nói chưa được đầu tư nhiều. Song muốn đánh giá đầu tư cần xem ai làm gì? hiệu quả đến đâu, tiền phân bổ như thế nào? Tất cả đều cần dữ liệu và phân tích, trên cơ sở đó mới xác định tiền đầu tư vào đâu cho hiệu quả.
PGS Hoàng Minh Sơn phát biểu sáng 13/9. Ảnh: T. Lan. |
Việc đánh giá hiệu quả đầu tư giai đoạn trước phải dựa vào chỉ số cụ thể cùng với bộ tiêu chuẩn, trên cơ sở đó đánh giá từng chương trình hiệu quả đến đâu. "Nếu không đánh giá khó có thể làm chiến lược", PGS Sơn nói và đề xuất việc phân bổ kinh phí dựa trên tính chất cạnh tranh, năng lực và hiệu quả, số tiền đầu tư cho khoa học và công nghệ sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.
Với cách làm đó sẽ biết ngay lĩnh vực nào hiện nay đang sử dụng kinh phí của nhà nước hiệu quả nhất, tạo ra giá trị gia tăng cho xã hội, đóng góp cho khoa học và phát triển kinh tế. "Khi đó nhà nước sẽ biết ngay cần đầu tư vào đâu? cho ai?viện nghiên cứu, trường đại học hay doanh nghiệp..", ông Sơn nói.
TS Lê Bộ Lĩnh, nguyên Phó Tổng thư ký của Quốc hội cũng bày tỏ quan điểm, để xây dựng mục tiêu chiến lược cho giai đoạn mới, cần đánh giá lại giai đoạn trước, điểm nào chưa đạt được và nguyên nhân tại sao. Mục tiêu sắp tới, chiến lược phát triển khoa học công nghệ phải gắn với mục tiêu phát triển kinh tế xã hội chứ không thể đứng song song hoặc độc lập.
Ông Lĩnh cho rằng, giai đoạn 2021-2023 khoa học công nghệ phải phục vụ chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tăng chất lượng hiệu quả và đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, hướng đến thị trường và gắn với thị trường. Khoa học công nghệ phải dẫn dắt bởi thị trường và tăng cường tính liên thông, liên kết từ nghiên cứu cơ bản đến khoa học ứng dụng, "nếu không mảng nào cũng nghĩ mình quan trọng trong khi nguồn lực chỉ có như vậy. Nếu không liên thông sẽ rất kém hiệu quả", TS Lê Bộ Lĩnh nói.
Giai đoạn 2011 - 2015 tổng chi cho khoa học và công nghệ là 95.812 tỷ đồng, bằng 2,01% chi ngân sách nhà nước. Các năm 2016, 2017, 2018 mức chi được bố trí xấp xỉ 2% tổng chi ngân sách.