Cách đây không lâu, tôi nhận được điện thoại từ một người tự xưng là nhà báo. Cô ấy muốn gặp tôi để giới thiệu một dự án mà đoán chắc rằng tôi sẽ rất quan tâm vì liên quan đến chuyên ngành của tôi. Sau nhiều lần từ chối, cuối cùng cô ấy cũng thuyết phục được tôi đồng ý gặp, tại quán cà phê - một vị trí công cộng. Khi tôi gần đến nơi, cô ấy xin đổi địa điểm.
Nơi mới rất đông người, từng nhóm ngồi quanh những cái bàn nhỏ, trên đó bày vài tờ giấy. Một người trong nhóm say sưa nói, những bạn trẻ ngồi xung quanh chăm chú nghe như muốn nuốt từng lời. Phải mất một lúc tôi mới nhận ra, đây là một tổ chức đa cấp, khi nhìn thấy cái sơ đồ trên một cái bàn. Trước khi tôi nhận ra, cô “nhà báo” kia đã kịp giới thiệu cho hàng chục người cô gặp, cùng với hàng trăm người nghe được lời giới thiệu, rằng tôi là một bác sĩ rất nổi tiếng.
“Một bác sĩ rất nổi tiếng” đã trở thành “cộng tác viên” của một đường dây đa cấp cho những sản phẩm được gọi là thực phẩm chức năng như vậy đó. Cho nên, khi nhìn tấm hình với hàng loạt sĩ quan quân đội về hưu, với những bộ quân phục gắn sao sáng chói, và những tấm huy chương trĩu nặng, tôi hiểu rằng, rất có thể, một số họ đã bị lừa bởi đường dây đa cấp kia. Rất khó để phân định rạch ròi, 60.000 con người, bao gồm cả những sĩ quan kia, ai là nạn nhân, ai là thủ phạm. Khi biết mình bị lừa, tôi kiên quyết thoát ra. Nhưng không phải ai cũng làm được như vậy. Tôi từng rất đau lòng khi mất đi một đồng nghiệp thuộc loại khá giỏi, vì anh ấy sa chân vào đường dây đa cấp. Không phải ai cũng có thể thoát ra khỏi sự quyến rũ của mô hình kinh doanh này.
Những kẻ sử dụng mô hình kinh doanh đa cấp để lừa đảo đã chọn đúng điểm yếu: đánh ngay vào khát vọng giàu nhanh của con người. Chúng cũng sẵn sàng bất chấp thủ đoạn. Ngoài ra, những kẻ lừa đảo này được huấn luyện kỹ về tính kiên trì. Dù bị nói nặng nói nhẹ, thậm chí bị chửi thẳng, họ không hề phản ứng lại, cũng không bỏ cuộc. Họ vẫn tiếp tục chào mời, ngọt nhạt, đeo bám quyết liệt. Họ còn đánh vào lòng thương hại. Khi nạn nhân sập bẫy, họ khôn khéo tác động vào lòng tham, và biến những nạn nhân của mình thành đồng phạm, nhân rộng cái xấu.
Trong câu chuyện của mình, khi cảm thấy bị lợi dụng, ban đầu tôi lịch sự từ chối. Họ vẫn chào mời lôi kéo. Tôi nói căng hơn, họ vẫn ân cần tử tế. Tôi nói thẳng, họ vẫn tận tình thuyết phục. Khi tôi đứng dậy, họ vẫn ân cần dẫn đường cho tôi. Sự việc chỉ kết thúc khi tôi kiên quyết hơn, nổi nóng với họ.
Nếu tôi không tỏ rõ thái độ mà vẫn cố giữ mình là một người tử tế, lịch sự, có lẽ tôi không thể thoát ra khỏi họ. Nhưng những thông tin tôi biết về mặt trái của mô hình kinh doanh này giúp tôi sớm nhận ra bản chất sự việc và kinh nghiệm sống giúp tôi biết cách chọn lối xử sự thích hợp khi rơi vào tình huống khó chịu này.
Vì thế, để không sập vào những cái bẫy đa cấp giăng sẵn, tôi cho rằng mỗi người phải được trang đầy đủ kỹ năng sống, kỹ năng kiếm sống cơ bản nhất. Bởi, nếu được trang bị tốt, bạn sẽ hiểu những điều rõ ràng như chân lý rằng: không có mô hình kinh doanh hợp pháp nào dễ dàng mang lại siêu lợi nhuận chỉ bằng “buôn nước bọt”.
Võ Xuân Sơn