Tác phẩm kinh điển của sân khấu thế giới do Nhà hát Tuổi Trẻ và Viện Goethe Việt Nam dàn dựng có buổi công diễn tối 17/9. Vòng phấn Kavkaz kể hai câu chuyện, câu chuyện thứ nhất của nàng Grusche cưu mang đứa bé bị bỏ rơi, câu chuyện thứ hai về vị quan tòa kỳ dị Azdak.
Người dẫn chuyện (mặc áo pull trắng) vừa dẫn dắt, kết nối các tình tiết, vừa nhắc khán giả rằng họ đang xem một vở kịch. |
Chiến tranh đã đến gần. Sau khi tổng trấn bị giết, gia đình giàu có của ông trở nên hỗn loạn. Ai cũng hốt hoảng gói ghém đồ đạc để chạy trốn. Trong tình cảnh đó, phu nhân tổng trấn bỏ lại cậu con trai nhỏ Michael mà đi cùng tiền bạc và quần áo đắt tiền. Cô hầu gái Grusche ôm đứa bé vào lòng chạy trốn khỏi quân lính của thế lực mới. Còn Simon, người đã đính hôn với Grusche buộc phải ra chiến trường.
Vì bảo vệ đứa bé, Grusche trải qua rất nhiều khó khăn. Trong buổi loạn lạc, chẳng ai có thể giúp đỡ cô. Năm tháng trôi qua, một ngày kia tổng trấn phu nhân bất ngờ xuất hiện, đòi lấy đi đứa con, bởi nó sẽ thừa kế một gia tài kếch xù. Nhưng với Grusche, đứa bé từ lâu trở thành một phần máu mủ của cô. Vụ tranh chấp không thể hòa giải, phải nhờ tới sự xét xử của quan tòa Azdak.
Azdak vốn là một tay nghiện rượu, do chiến tranh mà được phong quan. Trên chiếc ghế quyền lực, ông ta chuyên ăn tiền của những kẻ đút lót, nhưng phân xử theo lẽ phải. Đỉnh cao sự nghiệp của Azdak là xét xử vụ tổng trấn phu nhân kiện Grusche, bằng phép thử Vòng phấn.
Toàn bộ nội dung vở diễn được truyền tải tới người xem bằng một phong cách kịch hoàn toàn khác lạ. Trước nay, các vở kịch trên sân khấu Việt Nam thường được dàn dựng kiểu "hiện thực tâm lý". Nghĩa là sân khấu cố gắng tạo cảm giác vở diễn là thật, diễn viên hóa thân vào nhân vật, và khán giả đắm mình, tin rằng sân khấu là cõi thật ở đâu đó. Trong khi, đạo diễn Dominik Gunther cùng các diễn viên Nhà hát Tuổi Trẻ lại thể hiện một vở diễn mà bằng cách trực tiếp hay gián tiếp nhắc khán giả rằng: chúng tôi đang diễn kịch, và các bạn đang xem một tác phẩm sân khấu. Đó cũng là cách thể hiện phong cách kịch đặc trưng của Bertolt Brecht - phong cách "sân khấu gián cách".
Ngay từ khi vở diễn bắt đầu, người dẫn chuyện trong trang phục hiện đại, đi từ góc nọ sang góc kia sân khấu, nắn bục kệ, thử đạo cụ xem chúng đã được chuẩn bị tốt chưa; rồi anh ta mở lời: "Xin chào! Đã xong". Người dẫn chuyện xuất hiện trong các màn của vở, khi thì dẫn dắt khán giả theo chân nàng Grusche chạy trốn với bao cực nhọc trên đường, lúc lại kể về vị quan tòa nghiện rượu. Anh ta vừa là người kết nối các tình tiết vở kịch, vừa tìm một vị trí thích hợp trên sân khấu để quan sát các diễn viên hóa thân vào nhân vật.
Sự hóa thân của diễn viên là chủ ý của đạo diễn nhằm nhắc khán giả rằng họ đang xem kịch. Vòng phấn Kavkaz có khoảng 30 nhân vật, nhưng cả kíp diễn chỉ có 13 diễn viên, mỗi người đảm trách vài nhân vật. Như NSND Lê Khanh đảm nhận tới ba vai diễn: mệnh phụ phu nhân đi chạy loạn, mẹ chồng của Grusche và bà lão nông dân; hay diễn viên Hoa Thúy cũng vào ba vai: Cụ già, mụ nông dân và cảnh sát Schauwa. Khán giả ngồi xem thấy diễn viên vừa vào vai này, thoắt cái đã đảm trách vai diễn khác, họ nhận ra diễn viên, và ý thức được rằng đó là một vở kịch trong từng lớp diễn.
Tuy mang những đặc trưng của kịch Bertolt Brech, nhưng Vòng phấn Kavkaz được đạo diễn Dominik Gunther dàn dựng hiện đại. Phần âm nhạc do vị đạo diễn người Đức đảm nhận là những âm thanh điện tử của nhạc rock, pop. Trong các cảnh diễn, dù bối cảnh vở kịch nói về một giai đoạn có vẻ đã qua trong lịch sử, luôn có một vài lời thoại, phục trang của thời hiện đại xen vào. Như đoạn tay chủ nhà trọ quát các quý bà: "Thôi, im mồm đi cho ta còn xem chương trình Next Top Model"; hoặc đoạn anh trai của Grusche với trang phục của nhà địa chủ châu Âu trước đây, vẫn cầm điện thoại di động ra sử dụng.
"Vòng phấn Kavkaz" được dàn dựng mang tính hiện đại. Trong ảnh, diễn viên Hoa Thúy (thứ hai từ trái sang) trong vai cảnh sát Schauwa ăn vận rất thời thượng. |
Dựng lại một kiệt tác của sân khấu thế giới, đạo diễn người Đức và các diễn viên Nhà hát Tuổi Trẻ đã chinh phục khán giả trong buổi công diễn. Người xem liên tục cười rộ, ồ lên trước mỗi tình tiết chủ ý nhắc họ đang xem kịch. Đạo diễn, NSND Phạm Thị Thành đánh giá: "Vở diễn này đã toát lên phong cách kịch Bertolt Brech, đầy lý tính, trí tuệ, không đánh vào trực cảm, mà bắt người xem phải tìm ra bài học cho mình. Phục trang và đạo cụ, trang trí đều mang tính ước lệ, nhưng chân thực". Nữ đạo diễn nổi tiếng của sân khấu đương đại Việt Nam bày tỏ cảm xúc: "Tôi rất thích vở diễn này. Đạo diễn đã làm cho các nhân vật rất gần với cuộc sống, mỗi nhân vật có một tính cách khác nhau, tạo sự phong phú, sinh động".
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên đánh giá Vòng phấn Kavkaz là vở diễn xuất sắc. Ông nói: "Vở diễn theo lý thuyết kịch gián cách. Đây là một vở đầy bất ngờ, thách thức cảm nhận của khán giả Việt. Tính ước lệ lớn, nhưng cũng là một vở rất hiện đại. Đạo diễn đã kéo một vở cũ tới gần đời sống ngày nay hơn, đi từ thời lịch sử tới hiện đại mà không tạo cảm giác chắp nối. Các diễn viên của kíp diễn cũng xuất sắc. Mỗi người đảm trách nhiều vai, tung hứng, đạt hiệu quả cao".
Vở kịch Vòng phấn Kavkaz sẽ tiếp tục được diễn tại sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ trong các tối 18 và 19/9.
Lam Thu