Katharina Borchardt -
Hàn Quốc và CHDCND Triều Tiên là khách mời danh dự tại Hội chợ sách Frankfurt năm nay. Một số lượng khá lớn các tác phẩm văn học Triều Tiên đã được dịch sang một số ngôn ngữ châu Âu, nhằm giúp độc giả phương Tây tiếp cận với nền văn học còn khá xa lạ này.
eVăn giới thiệu bài viết "Korean literature in flux" của tác giả Katharina Borchardt đăng trên tờ Sign&sight về dòng chảy của văn học Triều Tiên một thế kỷ qua.
Nếu để chọn một tác phẩm văn học Hàn Quốc xứng đáng được dịch ra các ngôn ngữ khác thì đó chắc chắn phải là bộ tiểu thuyết Land của tác giả Pak Kyong-ni. Kết quả này có được từ một cuộc khảo sát tiến hành tại Hàn Quốc cách đây vài năm. Với Land, tiểu thuyết gia 79 tuổi này đã hoàn thành một bộ sử thi hoành tráng, bao trùm hầu khắp những vấn đề lớn nhất trong lịch sử đất nước. Tác phẩm gồm 21 tập, đề cập đến những cuộc cách mạng vĩ đại diễn ra tại Triều Tiên trong suốt nửa đầu thế kỷ 20.
Nhật Bản, châu Âu và Mỹ bằng những cách thức khác nhau đều mang tham vọng đặt dấu chấm hết cho sự tồn tại độc lập của mảnh đất này. Land được xây dựng trên bối cảnh đó, khi người dân nước này còn vẫn sống và hành xử theo lối cổ truyền, chưa có sự xâm nhập của văn hóa phương Tây. Tác phẩm quy tụ 700 nhân vật, trong đó có đến 150 nhân vật trung tâm. Sức sống của truyền thống, âm mưu xâm lược của Nhật Bản năm 1910, con người phản ứng ra sao trước hoàn cảnh lịch sử... đều được phản ánh trong đời sống các nhân vật. Tất cả là sản phẩm của những quan niệm và trải nghiệm của chính nhà văn. Land là một kiệt tác của văn học Triều Tiên, một kiệt tác được Pak Kyong-ni khởi thảo và hoàn thành trong suốt 25 năm.
Yi Sang (1910-1937) là một nhà thơ sống trong thời kỳ diễn ra cuộc chiến tranh giữa Nhật Bản và Triều Tiên. Trong một bức ảnh chụp năm 1930, Yi Sang xuất hiện trong một chiếc áo khoác mùa đông kiểu tây và thắt một chiếc cavat bằng lụa ở cổ. 30 năm trước đó, nghĩa là quãng đầu thế kỷ 20, trong mắt người Triều Tiên, đây là lối ăn vận rất đỗi nực cười và lố bịch.
Điều này được thể hiện rõ qua lời thoại của một nhân vật trong tác phẩm của Pak Kyong-ni: "Tại sao anh ta cứ phải quấn cái dây thừng ấy quanh cổ nhỉ? Hay đó là cái vật mà anh ta định dùng để treo cổ?". Khi bức ảnh bên xuất hiện, những quan niệm đó đã thuộc về quá khứ. Seoul lúc này đã thịnh hành các phương tiện vận chuyển công cộng kiểu phương Tây. Đạo Cơ đốc thâm nhập vào đời sống tinh thần của người dân nước này. Yi Sang là người sớm tiếp cận với lối sống mới. Thơ ông chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Dada và chủ nghĩa Siêu thực châu Âu nhiều hơn là những ảnh hưởng từ thi ca truyền thống.
Bất chấp sự phát triển rầm rộ của thơ ca và truyện ngắn, tiểu thuyết, thể loại văn học hình thành tại Triều Tiên từ năm 1600 vẫn tồn tại mạnh mẽ. Thơ từng được coi là thể loại văn học chủ đạo của nền văn học dân tộc này. Ngày nay, số lượng thơ xuất bản tại Triều Tiên đã lên tới hàng trăm nghìn tập. Văn đàn Triều Tiên xuất hiện hàng loạt tên tuổi mới. Người ta bắt đầu đặt ra vấn đề bảo tồn những giá trị thơ ca truyền thống. Có không ít tác phẩm đề cập đến sự tồn tại của Saman giáo trong đời sống người Hàn hiện tại. Điển hình là những xung đột giữa tín ngưỡng Saman truyền thống và sự xâm nhập của đạo Cơ đốc trong cuốn tiểu thuyết Ulhwa của Kim Dongni (1913-1995). Tác giả miêu tả một cách chi tiết những căng thẳng trong mối quan hệ giữa một người mẹ trung thành với tín ngưỡng Saman và đứa con trai quyết tâm theo Cơ đốc giáo.
Tác phẩm Die weißen Kleider (The white clothes) của Yi Cheong-Jun (sinh năm 1939) nhấn mạnh đến vai trò to lớn của Saman giáo trong đời sống tinh thần của người dân Triều Tiên. Nhân vật chính trong tác phẩm là một cụ già, người coi quãng đời ngắn ngủi sau chiến tranh của mình là những tháng ngày tươi đẹp nhất. Quân Nhật rút khỏi Triều Tiên, lần đầu tiên người dân nước này được quyền tự quyết định vận mệnh của chính mình. Nhưng quãng đời tươi đẹp này "ngắn chẳng tày gang", năm 1950, chiến tranh Nam - Bắc Triều nổ ra. Quá đau lòng trước cuộc nội chiến, người đàn ông trong tác phẩm đi tìm sự cứu rỗi tinh thần trong Saman giáo.
Cũng khai thác đề tài chiến tranh, Das Spiel mit dem Feuer (Playing with fire) của Jo Jong-Rae (sinh năm 1943) và The Chronicle of a Man named Han của Hwang Sok-yong (sinh năm 1943) là những tác phẩm tái hiện quá khứ, lần giở những trang sử dân tộc, và cố gắng lý giải cho sự mất mát và nỗi đau ly tán của hàng nghìn gia đình Nam - Bắc Triều. Chiến tranh Nam - Bắc Triều vẫn là một đề tài quan trọng của văn học Hàn Quốc.
Trong khoảng thời gian 1961-1993, rất nhiều nhà văn đã bị bắt giam và tra tấn vì các hoạt động chính trị. Nhà thơ Ko Un bị bắt và tra tấn thô bạo sau khi ông tham gia tổ chức một cuộc biểu tình chống lại quân đội chính phủ tháng 5/1980. Sau khi ra tù, ông xuất bản tập thơ Die Sterne uber Land der Vater tưởng nhớ những người đã hy sinh trong cuộc đấu tranh đòi quyền dân chủ. Sự chia cắt hai miền Nam Bắc là đề tài trung tâm trong thơ Ko Un.
Trong suốt những năm tháng chia cắt, sự phát triển về ngôn ngữ giữa hai miền Nam Bắc có những khác biệt rõ rệt. Trong khi, lời ăn tiếng nói của người Hàn Quốc du nhập khá nhiều ngôn ngữ phương Tây, đặc biệt là tiếng Anh thì người CHDCND Triều Tiên sáng tạo nên rất nhiều từ vựng mới trên cơ sở vốn từ có nguồn gốc từ tiếng Trung.
Trong những thập kỷ 1960-1970, nhà thơ Kim Chi-ha (sinh năm 1941) đã sáng tác rất nhiều bài thơ dài thể hiện sự phản ứng của mình trước những cuộc đàn áp về chính trị. Rất nhiều bài trong số đó được sáng tác theo hình thức Pansori, đặc biệt là Ballad of the five bandits. Pansori là một loại diễn ca của văn hóa dân gian Triều Tiên có lịch sử hơn 400 năm. Mỗi bài Pansori thường có hai người biểu diễn. Một người chịu trách nhiệm về phần âm nhạc (thường sử dụng một chiếc trống nhỏ) còn một người hát. Lời hát trong bài Pansori thường là một câu chuyện kể dân gian được ca sĩ diễn xướng trên nền nhạc. Gần đây, nhà xuất bản Peperkorn đã xuất bản 2 tuyển tập các bài hát Pansori nổi tiếng. Tập 1 đã được phát hành.
Cũng như Ko Un, Hwang Sok-yong cũng đề cập đến những cuộc đàn áp ở Kwangju trong tác phẩm Ancient Garden. Nhưng điều khác biệt giữa nhà văn này với các bậc tiền bối là đời sống chính trị trong tác phẩm của ông được thể hiện bằng thứ ngôn ngữ giàu cảm xúc và giọng văn gần gũi hơn.
Ngoài danh sách những tác phẩm được đề cập đến, gần đây trên văn đàn Hàn Quốc vừa xuất hiện 3 hợp tuyển đáng chú ý. Wind und Grass tập hợp sáng tác của 33 nhà thơ nổi tiếng trong thế kỷ 20, trong đó có Yi Sang, Ko Un, Kim Chi-ha, Yi Yuksa, No Ch'onmyong. Tác giả trẻ nhất được lựa chọn vào tuyển tập này là Ham Songho, sinh năm 1963.
Hai tuyển tập Die Sympathie der Goldfische (The sympathy of goldfish) và Koreanis Erzahlungen (Korean stories) tập hợp truyện ngắn và tiểu thuyết của những tác giả nổi tiếng như Yi Munyol, Lee Changdong, Choi In-Suk, Park Wan-Seo, Kim Young-ha, Han Kang.
Từ những hợp tuyển này, người ta nhận thấy sự chuyển đổi mạnh mẽ trong hệ thống đề tài giữa các thế hệ nhà văn ở Hàn Quốc. Lớp nhà văn trẻ rất ít viết về chiến tranh cũng như sự cát cứ giữa hai miền Nam Bắc, chính trị hầu như là một yếu tố không được đề cập đến một cách trực tiếp trong tác phẩm của họ. Nhưng điều này hoàn toàn không có nghĩa, văn chương của lớp nhà văn trẻ không đề cập đến những vấn đề lớn của đời sống xã hội. Quá trình công nghiệp hóa mạnh mẽ và con đường phát triển theo chủ nghĩa tư bản của Hàn Quốc không phải là lãnh địa của riêng gì lớp nhà văn, nhà thơ tiền bối như Kim Soo-Young (1921-1968), Yun Heunggil (sinh 1942). Trong cuốn tiểu thuyết The House on the Road, nhà văn trẻ Lee Hye-Kyung (sinh năm 1960) đã miêu tả những xung đột trong một gia đình Hàn Quốc bắt nguồn từ những thay đổi trong đời sống chính trị, kinh tế của nước này.
Điều đáng chú ý là tác phẩm của các nhà văn trẻ đi sâu vào những vấn đề riêng tư. Họ miêu tả cảm thức và những suy nghĩ của nhân vật phản chiếu sự phát triển mạnh mẽ của đời sống xã hội. Trên văn đàn Hàn Quốc ngày càng xuất hiện nhiều cây bút nữ, họ đang khẳng định sự thống trị của mình ở địa hạt này. Đề tài thường thấy trong tác phẩm của họ là những biến đổi về vai trò của người phụ nữ trong thế kỷ 20 qua các tác phẩm của Pak Kyong-ni, Park Wan-Seo, Han Kang và Jo Kyung Ran.
(Nguồn: Sign&sight)