Khiêm trai thi tập của Tương An Quân Vương. |
Mới đây, một Việt kiều đã mua cuốn sách cổ bằng mai rùa với giá hơn 10 cây vàng. Sách cổ dưới dạng giáp cốt (mai rùa), da thú, thân tre trúc, giấy dó... hiện rất được ưa chuộng. Giá trị được tính theo thứ tự ngôn ngữ khắc trong sách: cao nhất là chữ Hán, Nôm, Pháp, La tinh rồi mới đến chữ quốc ngữ. Sách cổ in bằng Hán tự, ngoài yếu tố niên đại, tác giả nổi tiếng, nội dung văn cảnh, ấn phẩm đó thuộc dạng độc nhất vô nhị thì ''tính cổ'' mới được đề cao. Ví như sách của Thần Siêu Thánh Quát thời trước, vua Tự Đức khen: ''Văn như Siêu, Quát vô tiền Hán'' (Văn như Nguyễn Văn Siêu và Cao Bá Quát, đời Tiền Hán không có ai bằng). Nay sách của hai bậc nho sĩ uyên bác này có giá gấp trăm lần sách sau này.
Sách cổ trên thị trường dưới dạng da thú, xương, tre trúc rất ít, đa phần là sách chữ Hán, Nôm in trên giấy dó; sách tiếng Pháp, La tinh in bằng máy bọc bìa da, vải và một phần sách quốc ngữ xuất bản cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20. Sách có cùng niên đại nhưng nội dung dưới dạng khảo cứu; sách miêu thuật; lịch sử, địa lý... giá hơn hai đến ba lần sách văn chương nghệ thuật.
Trong lịch sử, Nhà nước phong kiến qua nhiều triều đại rất quan tâm đến việc xây dựng các Tàng thư lâu (thư viện), chọn những người uyên bác và giao quyền cho làm Bí thư khố (thủ thư), coi thư tịch là tài sản quý của quốc gia và lưu giữ rất kỹ. Tuy nhiên, lịch sử nước ta luôn gắn liền với chiến tranh, rất nhiều thư tịch đã bị vùi trong tro bụi hoặc hư hao mất mát, vì thế sách cổ thời nay, chúng ta không còn lưu giữ được bao nhiêu.
Tại các tỉnh phía Nam, sách cổ hiện được lưu giữ tương đối nhiều, có thể kể đến như tủ sách Châu Phê (ghi chú bằng bút đỏ trên sách) bằng chữ Hán và Nôm của vua Tự Đức tại bảo tàng Huế, Thư viện Khoa học tổng hợp TP HCM, Thư viện Hán Nôm ở Đà Lạt, những tủ sách của các chùa chiền và trong các dòng tu của đạo Công giáo. Tại Thư viện Khoa học tổng hợp TP HCM, sách được liệt vào dạng cổ chỉ chiếm rất ít so với hơn 1 triệu ấn phẩm đang lưu giữ tại đây. Sách cổ của thư viện chủ yếu là những ấn phẩm do Giám thú thư viện Nguyễn Hùng Cường đưa từ Bắc vào năm 1954 và cất giữ cho tới bây giờ.
Theo một số cán bộ thư viện, Dell hestitriadela China (xuất bản năm 1586); Dietionnarivm anna mitievm lusitauvm của Alexandro Rhoder (1651); Vogage Du sian (1666); Vogage du loukin (1788)... mỗi ấn phẩm chỉ có một vài bản. Riêng cuốn Techuique du penple anamite gồm 2 tập bằng giấy dó, chiều rộng 0,6 m, chiều dài 0,8 m, nặng đến mức cần hai người khiêng, có kèm hình vẽ minh họa, không đánh số trang và thời gian viết của Henry Oger (người Pháp) ghi chép các sinh hoạt của người Đông Dương (chủ yếu là An Nam), 26 năm qua chỉ được đem ra triển lãm một lần duy nhất tại TP HCM năm ngoái. Một cán bộ thư viện so sánh: ''Giá trị của nó tương đương với giá trị Thư viện Khoa học tổng hợp này. Nhà nước hoặc nhân dân còn có thể bỏ tiền ra xây thư viện, nhưng cuốn sách thì chỉ có một bản duy nhất trên thế giới''.
Sách cổ là báu vật quốc gia nhưng đang chảy máu ồ ạt, làm nhiều nhà nghiên cứu, học thuật lo ngại.
(Theo Nhân Dân)