'Thuật toán đột phá học sâu' đưa 5 nhà khoa học thắng giải 3 triệu USD

Khép lại lễ trao giải là ca khúc "Walking the Wire", thể hiện bởi nhóm nhạc quốc tế Imagine Dragons cùng dàn nhạc giao hưởng quốc gia Việt Nam. Phần thể hiện là sự kết hợp giữa nét đặc trưng của giao hưởng và sự sôi động mạnh mẽ, gai góc của rock, thể hiện sự sáng tạo vô hạn của con người.

Chia sẻ sau lễ trao giải, Giáo sư Martin Green cho biết, ông đã nhận giải thưởng chính vào năm 2023 và năm nay ông trở lại và làm thành viên Hội đồng Giải thưởng. Đây là một giải thưởng lớn và được ghi nhận rộng rãi, ngày càng thành công hơn sau mỗi mùa.

Thành viên Hội đồng giải thưởng VinFuture 2024, Giáo sư Pamela Ronald cũng chia sẻ, đây là một công việc đòi hỏi nỗ lực rất lớn nhưng có nhiều niềm vui khi được làm việc cùng nhiều nhà khoa học khác, học hỏi được rất nhiều. Đây là một vinh dự khi được là thành viên hội đồng giải thưởng và cơ hội ghi nhận những đóng góp của các nhà khoa học trên toàn cầu.

"Đây là cơ hội để chúng ta gặp gỡ các nhà khoa học trẻ, đặc biệt là phụ nữ. Họ đã rất cảm động khi được góp mặt tại đây. Chúng tôi rất vui được chia sẻ niềm vui trong công việc. Tôi cũng mang con gái đến đây để được truyền cảm hứng", bà nhấn mạnh.

Vì lý do cá nhân, Giáo sư Geoffrey E. Hinton và Fei-Fei Li không thể tới Việt Nam để nhận giải thưởng. Tuy nhiên, hai nhà khoa học đã quay video để bày tỏ niềm vui khi được nhận giải cũng như gửi lời cảm ơn tới nhà sáng lập quỹ VinFuture, các sinh viên, cộng sự, bạn bè cũng như gia đình đã giúp học thực hiện công trình nghiên cứu khoa học của họ.

Trong khi đó, tại sự kiện, ba nhà khoa học còn lại không chỉ gửi lời cảm ơn tới nhà sáng lập quỹ VinFuture mà còn chia sẻ cảm xúc của bản thân. Trong đó, giáo sư Yoshua Bengio cho biết hành trình đến với trí tuệ nhân tạo của ông bắt đầu từ 20 năm trước.

Ông mong muốn hiểu được nguyên tắc đằng sau trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, tại thời điểm đó, ông cùng các cộng sự của mình không nghĩ sẽ đạt được thành tựu như thế nào trên hành trình này. Ông cho biết trí tuệ nhân tạo tác động mạnh mẽ tới đời sống của con người nhưng sẽ chỉ mang lại lợi ích to lớn khi được dẫn dắt phù hợp, được sử dụng có trách nhiệm.

Còn ông Jensen Huang cảm kích trước những đồng nghiệp, cộng sự tại Nvidia đã dành 30 năm qua để cống hiến cuộc đời, sự nghiệp cho khoa học máy tính cũng như những ngành nghề liên quan. Ông gửi lời cảm ơn tới quỹ VinFuture đã dành sự ghi nhận này cho mình cùng các nhà khoa học.

Kết thúc bài phát biểu, ông Yann LeCun nhận thấy chiếc cúp này giống như mô hình dây thần kinh, sự tương tác với mô hình thần kinh, giống công việc của chúng tôi. Theo ông, ngày nay, máy móc có thể học hỏi dù chưa được như con người nhưng AI có thể phát triển hơn nữa trong những năm, thập kỷ tới. AI sẽ giúp mở rộng trí tuệ con người. Theo ông, trong thời gian sắp tới, Ai sẽ trở thành hiện tượng thường nhật, được ứng dụng rộng rãi trong cuộc sống. Ông ví dụ như chiếc kính của mình đang đeo, không chỉ hỗ trợ ông nhìn rõ những người, cảnh vật xung quanh mà còn có thể giúp ông chụp lại hình ảnh của họ.

"Tương lai, chúng ta sẽ trao đổi với trợ lý AI, đào tạo AI về văn hóa, ngôn ngữ, giá trị của con người. AI sẽ trở thành kho tàng dữ liệu cho nhân loại và kho tàng này cần được chia sẻ để nhân rộng cho con người để phát triển về công nghệ, y học, khoa học", ông nói.

Giải thưởng chính VinFuture 2024 được trao cho 5 nhà khoa học: Yoshua Bengio, Geoffrey E. Hinton, Jen-Hsun Huang, Yann LeCun, và Fei-Fei Li vì những đóng góp đột phá để thúc đẩy sự tiến bộ của học sâu.

Các nghiên cứu của họ đã mở ra một kỷ nguyên đột phá cho những đổi mới sáng tạo về công nghệ, nhờ đó mà máy móc có thể "học" từ lượng dữ liệu khổng lồ và đạt được độ chính xác đáng kinh ngạc trong các tác vụ như nhận diện hình ảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và đưa ra quyết định.

Thành tựu này có được là nhờ những đóng góp mang tính cách mạng cho mạng thần kinh nhân tạo (nơ-ron) và các thuật toán học sâu của Giáo sư Geoff E. Hinton, Giáo sư Yann LeCun và Giáo sư Yoshua Bengio. Bên cạnh đó, hiệu suất điện toán cũng được tăng lên nhanh chóng nhờ những tiến bộ được thúc đẩy bởi ông Jen-Hsun Huang trong việc sử dụng bộ xử lý đồ họa (GPU). Việc Giáo sư Fei-Fei Li tạo ra tập dữ liệu ImageNet đã thúc đẩy sự tiến bộ trong hệ thống nhận diện hình ảnh, giúp huấn luyện các mô hình học sâu ở quy mô lớn.

Từ năm 2012, học sâu đã trở thành công cụ chủ đạo thúc đẩy các bước tiến lớn trong nhiều lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, tự động hóa, dịch vụ tài chính, từ đó định hình sự đổi mới phát triển trong tương lai.

Tiếp theo chương trình là phần trình diễn đặc biệt cùng sự hiện diện của những tên tuổi nghệ sĩ hàng đầu thế giới đến từ ban nhạc Imagine Dragons. Âm nhạc của họ thường được so sánh với The Killers và Arcade Fire, mang lại sự tích cực và lạc quan đầy cảm xúc. Tại VinFuture 2024, ban nhạc Imagine Dragons với các nghệ sĩ Dan Reynolds, Wayne Sermon, Ben McKee và Daniel Platzman biểu diễn ca khúc "Believer" và "Whatever It Takes".

Imagine Dragons sở hữu hàng loạt danh hiệu như "Một trong những ngôi sao sáng nhất năm 2012" (tờ Billboard), "Nhóm nhạc đột phá của năm 2013 (kênh MTV), "Bản nhạc rock thành công nhất của năm", với hơn 74 triệu bản album được bán ra, 65 triệu bản nhạc kỹ thuật số, hơn 160 tỷ lượt phát trực tuyến, 10 ca khúc vượt một tỷ lượt phát, 4 MV tỷ view cùng hàng chục MV trăm triệu lượt xem trên Youtube, hàng trăm đề cử và giải thưởng...

Giải Đặc biệt VinFuture 2024 dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới được trao cho Giáo sư Zelig Eshhar, Giáo sư Carl H. June và Giáo sư Michel Sadelain vì sự phát triển liệu pháp tế bào CAR T để điều trị ung thư và các bệnh khác. Giáo sư Carl H. June và Giáo sư Michel Sadelain đã tiếp tục cải tiến liệu pháp tế bào CAR T, giúp liệu pháp này điều trị hiệu quả các bệnh ung thư và tự miễn không đáp ứng với các liệu pháp thông thường. Kết quả, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã phê duyệt liệu pháp tế bào CAR T đầu tiên vào năm 2017 để điều trị bệnh bạch cầu lympho cấp tính ở trẻ em và thanh thiếu niên. Hiện nay, liệu pháp này đang được xem xét áp dụng trong chăm sóc lâm sàng trên thế giới.

Vì lý do sức khỏe, GS. Zelig Eshhar vắng mặt nên bà Sharon Eshhar, con gái ông, đã tới nhận giải thay cha. Bà chia sẻ, các công trình nghiên cứu là đam mê lớn nhất của cha bà. Dù hy sinh rất nhiều nhưng nếu được chọn lại, ông luôn sẵn sàng tiếp tục thực hiện các nghiên cứu của mình.

"Với ông, việc cứu một người như cứu cả thế giới", bà nhấn mạnh.

Giáo sư Carl H. June cũng cho biết, ông muốn chia sẻ vui mừng về giải thưởng này tới những đồng nghiệp tại VinFuture cũng như trên toàn cầu. Công trình nghiên cứu này giúp con người tận dụng hệ miễn dịch để chưa trị ung thư, mang lại hy vọng cho bệnh nhân trên toàn cầu.

"VinFuture giúp thúc đẩy các đột phá khoa học, nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển bền vững. Đây cũng là nguồi động viên cho cộng đồng khoa học, giúp biến những khám phá khoa học này trở thành vật chất có ích cho mọi người", ông nói thêm.

Trên sân khấu nhận giải Giáo sư Michel Sadelain chia sẻ "công trình này giúp chúng tôi điều chỉnh tế bào T, tiêu hủy các tế bào ung thư, chữa các bệnh ung thư máu và 1 số dạng bệnh khác". Ông cho biết việc sử dụng Car-T không chỉ giúp ích cho chữa bệnh ung thư và còn nhiều bệnh truyền nhiễm khác và liên quan đến cấy ghép.

Công nghệ và di sản - hai yếu tố tưởng chừng độc lập nhưng đã và đang kết nối với nhau để làm nên những dấu ấn mới của tương lai là "Heritech" (Heritage + Technology), kết hợp giữa từ công nghệ và di sản, dùng công nghệ để tôn vinh di sản, dùng di sản để công nghệ đến gần hơn với mọi người. "Heritech" cũng chính là tên của phần trình diễn ấn tượng trên sân khấu lễ trao giải VinFuture 2024, đến từ biên đạo Mạnh Quyền và nhóm nhảy MQ Dance Team.

Giáo sư Kristi S. Anseth nhận giải nhờ những tiến bộ trong thiết kế vật liệu polymer và các phương pháp cho ứng dụng y sinh. Theo đó, bà đã tiên phong phát triển các hệ thống nuôi cấy tế bào dựa trên vật liệu sinh học để giải mã các tín hiệu của chất nền ngoại bào (ECM) trong quá trình điều hòa sự phát triển, duy trì và tái tạo mô. Bà đã thiết kế cấu trúc ECM nhân tạo nhằm mô phỏng môi trường vi mô đặc trưng của tế bào và mô trong không gian ba chiều.

Những mô hình này có thể được tùy chỉnh để giúp các nhà khoa học thực hiện nghiên cứu về các quá trình sinh học trong không gian 4 chiều. Giáo sư Anseth tiến hành nghiên cứu cách các tế bào trao đổi thông tin với ECM, từ đó thiết kế các vật liệu sinh học có khả năng tái tạo mô, điều trị các trạng thái bệnh lý, cũng như sàng lọc thuốc. Bà đã kết hợp sinh học phân tử và tế bào với kỹ thuật và toán học để tạo ra các vật liệu sinh học mới thay thế mô, có khả năng phục hồi, duy trì hoặc cải thiện chức năng của mô.

Phát biểu tại sự kiện, giáo sư Kristi S. Anseth cho biết rất vinh hạnh khi nhận giải thưởng tôn vinh những nhà khoa học nữ. Bà cho rằng lĩnh vực này rất năng động. Bà đã có một chặng đường nghiên cứu nhiều kỷ niệm và dành lời cảm ơn cho những người cộng sự đã sát cánh bên mình trong suốt những năm qua, khuyến khích để bà có thể đối mặt với các thách thức.

Đặc biệt, bà gửi lời cảm ơn tới chồng và con gái - những người luôn ủng hộ bà vô điều kiện. Bà hy vọng có thể thấy cô con gái 17 tuổi của mình cùng thế hệ trẻ tham gia nghiên cứu khoa học nhiều hơn nữa, và thế giới sẽ có thêm nhiều nhà khoa học nữ.

Giải đặc biệt dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển thuộc về Tiến sĩ Firdausi Qadri với công trình "Sự đổi mới cải tiến vaccine dạng uống ngừa bệnh tả ở các nước đang phát triển".

Sau khi nhận giải, nữ tiến sĩ chia sẻ, trong bốn thập kỷ qua, bà đã rất nỗ lực trong việc phòng chống các bệnh lây nhiễm để đảm bảo các loại vaccine giá phải chăng có thể tiếp cận, chuyển tới những quốc gia đang phát triển, cần những loại vaccine này nhất. Nhờ những giải thưởng như VinFuture, các nhà khoa học như bà có thể mở rộng quy mô, tạo nên nhiều thành tựu hơn.

"Giải thưởng không chỉ đại diện cho nỗ lực của tôi, mà còn là sự tưởng thưởng cho đội ngũ, công ty của tôi và phản ánh sức mạnh khoa học và xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn. Tôi hy vọng đây sẽ là nguồn cảm hứng cho phụ nữ, đàn ông trẻ trên toàn cầu có thể thúc đẩy nghiên cứu trong việc cải thiện sức khỏe người dân", bà nhấn mạnh.

Tiến sĩ Firdausi Qadri đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện quy trình tiêm chủng phòng chống bệnh tả, bệnh truyền nhiễm cấp tính ở đường tiêu hóa do vi khuẩn tả Vibrio cholerae gây ra khi tiêu thụ thực phẩm hoặc nước bị nhiễm khuẩn.

Bệnh tả vẫn đang là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém và thiếu nước sạch.

Tại Trung tâm Nghiên cứu Bệnh Tả Quốc tế, Bangladesh (ICDDRB), bà đã tiến hành các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn sử dụng một chủng vaccine sống giảm động lực của Việt Nam, từ đó, rút ra kết luận về lợi ích, hiệu quả và độ an toàn của loại vaccine chi phí thấp này khi chỉ sử dụng một liều duy nhất.

Nữ tiến sĩ thúc đẩy việc triển khai các chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn tại Bangladesh cũng như các nước có thu nhập thấp khác nhằm ngăn ngừa dịch bùng phát. Việc dự phòng sớm để kiểm soát dịch tả giúp tăng cường an ninh y tế và ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh trên toàn cầu.