Theo phân tích, trong 100 g thịt cá chạch chứa 83 g nước, 9,6 g protit, 3,7 g lipit, 2,5 g glucid và 1,2 g chất khoáng. Cũng trong 100 g thịt chạch, các nhà khoa học còn phân tích thấy có một lượng lớn các vitamin, nhất là vitamin B1 (30 Mgr), vitamin B2 (440 Mgr), vitamin A (70 đơn vị quốc tế), provitamin A (90 đơn vị quốc tế và nicotic acid (4 mgr). Ngoài ra, còn có những nguyên tố vi lượng rất cần thiết cho cơ thể như Ca, P, Fe...
Theo quan niệm cổ truyền, cá chạch vị ngọt, tính bình, có công dụng bồi bổ tỳ vị, dưỡng thận, trừ thấp, làm hết vàng da, cầm đi lỏng và có lợi cho dương sự. Các sách thuốc cổ như Bản thảo cương mục, Tùy tức cư ẩm thực phổ, Trấn nam bản thảo, Y học nhập môn... đều có những kiến giải khá sâu sắc về công dụng của cá chạch trên cả hai phương diện thực phẩm và dược phẩm. Dưới dạng các món ăn bài thuốc (dược thiện), người xưa đã dùng chạch để chữa các chứng bệnh như tiêu khát (đái tháo đường), dương suy (liệt dương), trĩ, viêm gan, mụn nhọt, lở loét ngoài da... Sách Thánh tễ tổng lục đã ghi cách dùng chạch để chữa bệnh đái tháo đường: lấy 10 con cá chạch bỏ đầu đuôi, làm sạch phơi khô, đốt thành than rồi tán bột, lá sen tươi phơi khô tán bột. Hai thứ lượng bằng nhau, trộn đều, uống mỗi ngày ba lần, mỗi lần hai thìa nhỏ.
Dưới đây là vài cách dùng cá chạch để bồi bổ và chữa bệnh:
Bài 1: Chạch 120 g rán vàng, hoàng kỳ 15 g, đẳng sâm 15 g, hoài sơn 30 g, đại táo 15 g, gừng tươi 5 g. Tất cả đem sắc kỹ, lấy nước bỏ bã, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng: bổ tỳ vị, bổ huyết dùng thích hợp cho những người suy nhược cơ thể, gầy yếu, thiếu máu, trẻ em suy dinh dưỡng.
Bài 2: Chạch 250 g, đậu phụ 500 g. Chạch làm sạch, bỏ đầu đuôi, đậu phụ xắt miếng đem nấu chín rồi cho chạch vào, đun sôi một lát là được, chế thêm hành, gừng tươi và gia vị, dùng làm canh ăn. Công dụng: bổ tỳ vị, trừ thấp dùng thích hợp cho người bị viêm gan vàng da, tiểu tiện không thông.
Bài 3: Chạch 250 g, mỡ lợn, hạt tiêu và gia vị vừa đủ. Nấu thành canh ăn liền trong nửa tháng. Có thể cho thêm tôm sông tươi 30 g và một chút rượu vang. Công dụng: bổ thận trợ dương, thích hợp cho người bị liệt dương, suy giảm khả năng tình dục.
Bài 4: Chạch 250 g, cát cánh 6 g, địa du 18 g, hoa hòe 9 g, kha tử 9 g. Tất cả sắc kỹ, bỏ bã lấy nước uống. Có công dụng chữa trĩ xuất huyết, trĩ sa không tự co lên được.
Bài 5: Chạch nuôi trong nước sạch một ngày, sau đó làm sạch, bỏ phủ tạng, sấy khô ở nhiệt độ 100oC rồi tán thành bột mịn, uống mỗi ngày ba lần, mỗi lần 10 g. Công dụng: chữa viêm gan truyền nhiễm.
(Theo Văn Hóa Nghệ Thuật Ăn Uống)