Bố nhỏ nhẹ bảo tôi ngồi cạnh mình trên ghế đá. Đang tiết lập xuân. Cây cối trong vườn đua nhau đâm chồi nẩy lộc. Mặt trời vừa nhô lên khỏi dãy núi xa mờ đằng Đông. Những tia nắng vàng lấp loáng trên tán lá ướt nhèm sương đêm. Có những hạt sương đọng vào nụ chồi non phía trước mặt tôi, bỗng chốc trở nên long lanh tựa viên ngọc bích. Đàn chim chào mào từ rừng bay về đậu ào lên đỉnh cây chò, tiếng gọi nhau lảnh lót, rộn rã như đánh thức cả khu vườn tỉnh giấc sau một đêm ngủ say. Đã lâu lắm tôi mới được nghe tiếng chim rừng hót, được nhìn thấy nắng đọng trên chồi non và được hít thở không khí thanh sạch của núi rừng buổi ban mai. Lòng tôi cũng nhẹ nhõm được đôi phần. Bỗng bố ngồi bên hỏi khẽ:
- Con nghĩ thế nào mà bỏ nhà đi như vậy?
Tôi vặt một lá cỏ cạnh ghế và vò nát, lát sau mới trả lời.
- Không biết chị Hường có bao giờ nói với bố không, con và chị ấy buồn về gia cảnh nhà ta lắm.
- Bố biết. Bố có lỗi với chị em con...
- Cả với mẹ nữa chứ. Những ngày qua con thương mẹ nhiều. Sao bố lại cứ luôn lừa dối mẹ? Từ hồi ở lâm trường bố đã như vậy rồi. Đến giờ con vẫn không quên được tiếng bố trong bụi sim nói với cô Ngát vườn ươm lúc chỉ có hai người với nhau trên đồi. Con vẫn nhớ tiếng nổ "bụp" của những cái phích bị bố đập trước mặt mẹ. Con vẫn nhớ...
- Thôi, - Bố gạt đi - con nhắc lại làm gì cho bố đau lòng. Bố muốn quên chuyện đó từ lâu rồi để làm lại từ đầu. Những ngày con bỏ nhà đi vừa qua, làm lương tâm bố cắn rứt nhiều lắm. Bố đã sai quá.
Tôi chợt nhìn sang, thấy đôi mắt ông âu sầu, ngấn lệ. Lần trước ông cũng khóc và cũng nói là rất ân hận, rồi lại tái diễn những việc tồi tệ, liệu lần này có lặp lại như lần trước không? Tôi bỗng nghi ngờ sự sám hối của ông. Trẻ con đến trường để học và để thầy sửa cho những thói hư tật xấu, chứ làm gì có trường dạy và uốn nắn cho người lớn như thế? Tôi tự nẩy ra câu hỏi ấy. Và chợt nghĩ ngay được câu trả lời: à phải rồi, có đấy, là nhà tù, người lớn phải vào tù là để sửa những lỗi lầm, bỏ những thói hư tật xấu của mình đã phạm phải ngoài đời! Ông Dương Tiến, chị Bích Thuận rồi đây sẽ phải ra toà, liệu bố và mấy tòng phạm khác có phải đứng trước vành móng ngựa không? Tôi bỗng co rúm người lại khi nghĩ đến việc phải đối mặt với câu hỏi nghiệt ngã ấy.
- Con bị lạnh à?
Bố hỏi và quàng tay qua vai tôi, kéo tôi xích lại gần hơn. Tôi lắc đầu bảo con không lạnh.
Bố con cứ ngồi im lặng như vậy hồi lâu. Chỉ có lũ chim trên đầu thả sức cãi vã chí chóe. Mặt trời đã vượt lên cao và trở thành một vùng sáng loá mắt. Có cơn gió mạnh thổi đến, cái lá chò màu vàng xuộm chợt rời cành rơi xuống trúng vai tôi rồi đậu vào mặt ghế. Có lẽ đây là cái lá vàng cuối cùng của mùa đông đã qua, tôi cầm nó lên ngắm nghía hồi lâu.
- Bố đã có quyết định chuyển hẳn lên tỉnh, nhưng không giữ trọng trách gì cả. Chỉ là anh cán bộ thường - Bố nói giọng buồn buồn - Như một hình thức kỷ luật. Đó cũng là cái cách cấp trên cách chức bố mà không cần công bố chính thức.
- Sao vậy? - Tôi hỏi - Nghe nói bố chuyển lên làm chức gì to trên ban tuyên giáo tỉnh cơ mà.
- Dự kiến ban đầu là vậy. Chắc đến chín chín phần trăm rồi. Nhưng chỉ vì vụ của ông Dương Tiến mà bị liên luỵ.
- Chị Bích Thuận nói với con là không tố cáo bố...
- Đúng là Bích Thuận không nêu tên bố trong danh sách nộp cho công an. Sau tìm hiểu, mới biết chính ông Dương Tiến tố bố, còn tố cả Huy Tuấn nữa. Mấy cuộc thẩm vấn ban đầu ông không khai tên ai, đến cuộc gần đây không hiểu sao ông đột ngột đưa ra một lô cái tên, nhưng chỉ có hai người là có bằng chứng do ông đã lén đặt máy ghi âm và chụp hình bằng điện thoại di động. Huy Tuấn đã thoát hiểm do được chuyển đi đúng lúc. Chỉ còn bố chịu trận. Dù sao bố đã mắc sai lầm và phải trả giá. Chuyện này bố chưa nói với mẹ và Bích Hường. Nhà mình đã quá nhiều chuyện buồn, bố không muốn làm cho buồn thêm nữa. Bố, mẹ cũng không bỏ được nhau. Tình yêu sét đánh, rồi sống với nhau ông chẳng bà chuộc, âu đó cũng là số mệnh bắt hai người phải chịu đựng nhau suốt đời như vậy. Mẹ có lần nói với bố: Ông mát tính trước đi, tôi cũng sẽ mát tính theo để cái nhà này trong ấm ngoài êm. Bố nhất trí, mỗi người nhường nhau một tí. Nhưng rồi nói thì dễ làm mới khó, chỉ được dăm bữa nửa tháng là mèo lại hoàn mèo. Tính xấu của mỗi người, thành thói quen rồi con ạ, sửa khó lắm. Nhiều khi bố nghĩ: nếu ngay từ đầu biết cái số không hợp nhau như thế, anh đi đường anh, tôi đi đường tôi thì là một nhẽ, ai cũng có hạnh phúc cả. Biết thì đã quá muộn. Bố đã bao lần đặt bút viết đơn ly dị, lại xé, chỉ vì nghĩ đến các con. Việc bố làm những chuyện dối lừa, không có nghĩa là bố không yêu, không thương các con. Chính vì các con mà bố mẹ không chia tay nhau. Bố chỉ mong con nghĩ lại. Đừng giận bố nữa. Thông cảm cho bố. Tha thứ cho lỗi lầm của bố.
- Nghe nói bố khát một đứa con trai?
- Có chuyện ấy - Bố nói chậm rãi - Hồi ở lâm trường nghĩ đến, mong mỏi và đã cố. Nhà có nếp có tẻ vẫn hơn. Chị Hường hơn con hai tuổi, lúc mẹ mang bầu con, hy vọng là thằng cu. Khi sinh con ra bố buồn mất đúng một tuần. Hễ có hai người với nhau là mẹ lại khóc, bảo em không biết đẻ. Ngày đó ngoài xã hội cũng đã thực hiện kế hoạch hoá gia đình rồi, quy định không sinh con thứ ba. Lâm trường ở rừng sâu, đời sống văn hoá nghèo nàn, nhiều nhà cứ đẻ đoạ ra đấy con thứ ba, thứ tư. Ông giám đốc, ông thư ký công đoàn tuổi sàn sàn nhau, vốn đều đã có bốn, năm con cả trai lẫn gái từ thời chưa có quy định. Có lẽ vì vậy mà các ông tỏ ra dễ tính trong chuyện này, ai "vỡ kế hoạch" cũng không khiển trách, không trừ lương. Tranh thủ thời cơ, bố bàn với mẹ phải có "thằng cố". Thế là từ khi con được hai, ba tuổi, bố mẹ cố mãi vẫn không đậu. Bố liền đưa mẹ đi khám, bác sĩ bảo có một u lành gì đó trong tử cung, nên mẹ khó thụ thai. Từ ngày chuyển về đây, đã bao lần định đưa mẹ lên Bệnh viện Phụ sản Hà Nội cắt béng khối u đó hy vọng còn trong tuổi dễ đẻ. Lúc bố thu xếp được thời gian thì mẹ không đồng ý bảo sợ dao kéo lắm. Có ai bảo là để lâu u lành thành u ác, mẹ lo cuống quýt giục đi cắt thì bố lại bận việc. Thành ra về thị trấn đã gần mười năm rồi mà lần lữa mãi, không đưa mẹ đi bệnh viện phụ sản được. Tuổi già xồng xộc đến, theo thời gian, cơn khát con trai của bố hình như cũng tắt dần. Thôi, đành là cái số khi chết không có thằng đội nùn rơm, chống gậy!
- Sao bố còn hay làm những chuyện lăng quăng để người ngoài dị nghị?
- Đứng đầu một huyện có vài vạn dân, bố cũng là "đầu gà", có câu đầu gà hơn đuôi voi. Từ ngày về đây, đúng là đổi đời. Có lắm mối quan hệ, có nhiều bổng lộc. Nay người này chiêu đãi, mai người khác chiêu đãi, cũng có khi mình chiêu đãi thù tạc với đối tác làm ăn, với bạn bè. Mọi chuyện sau các cuộc chè chén no say bao giờ cũng đến khoản "vui vẻ", chỉ đơn thuần là thư giãn, giải trí. Đối với cán bộ cấp tỉnh, cấp trung ương về đây công tác, "đầu gà" cỡ bố là điếu đóm, làm anh chạy cờ cho người ta thôi. Muốn đẹp lòng cấp trên, muốn được việc thì phải chơi đẹp. Nếu không chơi đẹp sẽ sớm bị bật sới ngay. Mà toàn là dùng tiền chùa chi vào các khoản đãi đằng cả. Vậy thì dại gì chẳng chơi để tồn tại, để được tiếng là chơi đẹp. Những người như bố thấu hiểu được cái đạo lý đó nên nhập cuộc khá nhanh. Ngày bé ở huyện P. bố từng là học trò cưng của ông Dương Tiến. Ông mấy lần đến nhà gặp ông bà nội con vận động cho bố đi học vì nhà mình ngày đó nghèo quá, mà bố lại học giỏi. Có lần ông gặp bố bị đói lả trên đường đi học về, đã lấy bánh mì cho bố ăn. Vì có nhiều việc làm nhớ đời với nhau, dẫu về tuổi tác hai người chênh lệch mà từ lâu bố và ông đã hợp cạ. Đến giờ, bố cũng không biết ông ấy lôi kéo bố hay chính bố lôi kéo ông ấy vào chuyện tệ hại vừa qua ở trường trung học thị xã. Nhưng, việc ông ấy đến phút chót đã tố bố, làm bố bất ngờ. Sinh tử có nhau như thế mà lại phản nhau được ư? Lúc đầu bố cũng giận lắm. Giờ nghĩ lại, mình làm mình chịu, bằng chứng còn sờ sờ ra đấy. Giận ông ấy cũng chẳng được gì. Nhưng vẫn muốn có dịp gặp ông hỏi thẳng về chuyện này hai mặt một nhời cho ngã ngũ. Bố cũng thương ông ấy, chỉ vì vui bạn vui bè mà bị sa đà, hệ luỵ như vậy. Chứ ông ấy yên bề gia thất lắm, không như nhà ta. Cũng lạ, bao năm ông sống mô phạm, gia đình hạnh phúc, mà trong phút chốc tay cũng dính chàm. Hoá ra vận mệnh trong đời mỗi người đã được định đoạt, chính trong khoảnh khắc người ấy đưa ra những quyết định. Đúng thì được hưởng, sai phải chịu, nhiều khi là thân bại danh liệt. Qua chuyện này, mới thấy người như giáo sư Phan Lãng là đáng nể, gặp hoàn cảnh nào, trước sau vẫn tính cách ấy không dễ bị ai lôi kéo. Ông ấy có thể có sai ở những việc khác, chứ không thể mắc sai lầm như ông Dương Tiến và bố, dễ làm cho mình trở nên tầm thường như vậy. Gia đình ta cũng phải hàm ơn vì ngay từ đầu ông đã quan tâm đến con, tìm cách giúp con sớm trở về. Hôm rồi ông còn gọi điện hỏi con đã về chưa. Chuyện này bố mới biết, hoá ra chú Huy Tuấn khi đang làm tiến sĩ đã yêu con gái ông, rồi chẳng may con gái ông bị tai nạn mất sớm. Không hiểu sao đã bao năm từ khi bà vợ mất, ông vẫn sống một mình? Bố định hôm nào có điều kiện về thành phố họp sẽ đến thăm ông ấy.
Bố cứ nói chuyện rì rầm bên tai tôi. Như đang tâm sự với một người bạn cùng trang lứa. Như những điều vừa nói ra cũng vơi bớt được nỗi khổ tâm từ lâu chất chứa trong lòng. Chưa bao giờ tôi thấy bố lại đối xử bình đẳng với con cái như thế, thành thật như thế và điều này đã làm tôi bất ngờ. Dường như tôi đang có một ông bố khác!
Sống mũi tôi bỗng thấy cay cay. Một giọt lệ trong mắt tôi chợt nhỏ xuống cái lá chò vàng của mùa đông đã qua mà tôi đang cầm trên tay. Tôi xúc động vì sự hồi tâm của bố, hay đó là giọt nước mắt ân hận cho hành động nông nổi vừa qua của mình?
Phạm Quang Đẩu
Còn tiếp...
(Tiểu thuyết "Đánh đu cùng số phận" của Phạm Quang Đẩu, do Nhà xuất bản Văn học ấn hành năm 2012)