Mrozek, Slawomir -
Bởi trời thì tối om, hố thì đen ngòm cho nên chúng tôi chỉ có thể ức đoán, vì từ năm ngày nay họ cấm chúng tôi, hành khách đi tàu, không được lên boong tàu, mà thực ra cũng chẳng có ai muốn lên trên đó làm gì. Nhà hàng thì đóng cửa, thức ăn thì các chiêu đãi viên mang đến từng phòng.
Cho nên chúng tôi chỉ có ngồi, thực ra là nằm trong các khoang phòng. Nói một cách chính xác, chỉ có mỗi mình tôi phải nằm mà thôi, vì tôi bị say sóng, còn bạn đồng hành của tôi không bị. Bão mạnh tới mức nào thì nỗi sợ hãi của tôi đã nói hộ, thường thường bệnh say sóng khiến người ta trở nên thờ ơ với mọi thứ. Nhưng bây giờ thì ngay đến chuyện say sóng cũng chả là gì so với nỗi sợ bị đắm tàu trên đại dương.
Gã đàn ông ở cùng phòng với tôi không say sóng mà cũng chẳng có sợ gì. Anh ta bình thản đọc tờ báo phát hành cách đây một tuần mà nhẽ ra cái điều có thể xảy ra với chúng tôi bất kỳ lúc nào phải làm cho anh ta không muốn đọc tí nào, cho dù báo ra ngày hôm nay. Tôi phục lăn anh ta và rốt cuộc tôi thể hiện điều này:
- Tôi phục anh đó, quả thực anh là một người rất can đảm.
Gã gập tờ báo lại, đoạn trả lời:
- Không phải vậy đâu, đơn giản là không có lý do gì để mà sợ.
- Ngay đến những con tàu tuyệt hảo mà còn bị chìm nữa là. Tỷ dụ "Titanic".
- "Titanic", đúng, nhưng đâu phải là chúng ta.
- Mà tàu của chúng ta còn nhỏ hơn "Titanic".
- Nhưng chúng mình đã được đóng trong chai.
- Chắc anh định nói bóng gió cái gì đó?
- Không phải, tôi nói hoàn toàn đúng nghĩa đen. Thế có khi nào ông nhìn thấy một con tàu ở trong ruột chai? Thậm chí là những chiếc thuyền buồm với những cánh buồm căng phồng...
Một tác phẩm cực kỳ sáng tạo.
- Tôi đã nhìn thấy đấy, thế thì đã sao nào?
- Chai thì bao giờ cũng được gắn xi. Vậy có khi nào ông thấy một cái chai có không khí ở bên trong, được gắn xi hẳn hoi lại bị chìm không nào?
- Dĩ nhiên là không rồi, vì nếu chìm thì trái với định luật vật lý.
- Chính thế đấy. Con tàu của chúng ta và chúng ta cùng với con tàu đang ở trong một cái chai như vậy. Nằm trong nhau thì chẳng thú vị gì, nhưng nhờ đó mà không bao giờ chúng ta bị chìm cả.
Tôi hiểu ra rồi, cái bình thản của gã chẳng qua là cái bình thản của một thằng điên. Nhưng tôi cũng cần phải ra bộ là tôi coi trọng những lý lẽ của hắn. Dại gì lại đi chọc tức một thằng điên.
- Tôi thì tôi chưa dám tin hoàn toàn, - tôi nói thận trọng. - Tôi đã đi dạo khắp boong tàu mà chả nhìn thấy gì cả.
- Ông không thể thấy được đâu. Chai làm bằng thuỷ tinh, mà thuỷ tinh thì trong suốt.
- Nhưng còn nắp chai? Chí ít thì tôi cũng phải nhìn thấy cái nắp chai chứ...
- Nắp chai cũng bằng thuỷ tinh, toàn bộ cái chai được đổ bằng một thứ thuỷ tinh như vậy, được gắn xi từ khi ra đời, cho nên ngay đến cả chuyện nắp chai cũng khó nói. Không có cách nào ra khỏi cái chai này đâu. Toàn bộ bí mật của tác phẩm này là ở chỗ đó, một tác phẩm chẳng dễ chịu gì đối với chúng ta, những kẻ đang ở trong chai, như tôi đã nói ở trên.
- Không, không thể như vậy được! - tôi thét lên.
- Vì sao nào?
- Vì không có cái chai nào lại to đến như vậy.
- Dĩ nhiên là không rồi.
- Vậy thì sao?
- Không có cái chai nào lại to đến như vậy, có điều liệu anh có dám chắc rằng chúng ta không phải là bé như con kiến?
Tôi im luôn. Và im đến tận bây giờ.
Lê Bá Thự dịch