 |
|
Nhà đầu tư đang có xu hướng đổ tiền vào các doanh nghiệp cổ phần hóa lần đầu. Ảnh: TBKTVN. |
Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tính đến 31/12/2005, cả nước cổ phần hóa được gần 3.000 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp Nhà nước. Tuy nhiên, số vốn của Nhà nước được cổ phần hóa mới chiếm 12% tổng số vốn trong các doanh nghiệp Nhà nước. Nếu trừ đi phần vốn Nhà nước còn giữ lại (trên 50% cổ phần) thì tỷ lệ trên chỉ chiếm khoảng 6%. Như vậy, so với mục tiêu đề ra thì tiến độ cổ phần hóa còn chậm và lúng túng, nhất là đối với các doanh nghiệp có quy mô lớn, trong lĩnh vực viễn thông, tài chính, ngân hàng.
Khảo sát tại 934 doanh nghiệp đã cổ phần hóa, thời gian cổ phần hóa bình quân 437 ngày/doanh nghiệp. Trong đó, tổng công ty là 554 ngày, doanh nghiệp thuộc Bộ là 443 ngày và thuộc địa phương là 422 ngày. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tiến độ cổ phần hóa chậm là do một bộ phận lãnh đạo doanh nghiệp lo sợ quyền lợi của mình bị ảnh hưởng nên cố tình kéo dài thời gian.
Đa số đại biểu quốc hội trong buổi thảo luận hôm nay đều bày tỏ lo ngại về tình trạng đổi mới quy mô, sắp xếp lại mô hình quản lý, nhưng đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp lại không thay đổi. Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tại thời điểm cổ phần hóa có tới 90% nhân sự quản lý của doanh nghiệp Nhà nước không thay đổi, mà chỉ luân chuyển theo hình thức giám đốc doanh nghiệp cũ làm Chủ tịch Hội đồng quản trị, phó giám đốc doanh nghiệp cũ làm giám đốc công ty cổ phần, chưa có doanh nghiệp nào thuê giám đốc điều hành.
Đại biểu Dương Kim Anh cho biết, có một bộ phận lãnh đạo doanh nghiệp quá vô tư trong việc đi tiếp khách, dàn xếp các dự án đấu thầu cho con đi học nước ngoài bằng tiền ngân sách, xài xe công vô tội vạ... Nhiều vị lo sợ quyền lực của mình bị ảnh hưởng nên cố tình cản trở tiến độ cổ phần hóa. "Có những doanh nghiệp sau khi đổi mới sắp xếp có một số cán bộ không biết bố trí về đầu nên chuyển về ban đổi mới doanh nghiệp. Lãnh đạo như vậy thì đổi mới làm sao. Thành công hay thất bại đều phụ thuộc vào yếu tố con người nên tôi đề nghị Quốc hội cần có chính sách đổi mới lãnh đạo song song với tiền trình cổ phần hóa", bà nói.
Đại biểu Hoàng Ngọc Tùng nhấn mạnh thực tế hiện nay là số lượng doanh nghiệp cổ phần hóa nhiều, mô hình hoạt động thay đổi, tuy nhiên phần lớn lãnh đạo doanh nghiệp vẫn còn thực hiện theo cơ chế kiêm nhiệm, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc (Tổng giám đốc), nên thiếu tách bạch chức năng đại diện chủ sở hữu và người quản lý điều hành doanh nghiệp. Điều này dẫn đến tình trạng quyền lực doanh nghiệp bị thâu tóm vào tay một bộ phận lãnh đạo doanh nghiệp, người lao động vô hình trung bị đẩy ra ngoài lề trong quá trình cổ phần hóa.
"Tôi muốn biết vai trò của người lao động đến đâu sau khi cổ phần hóa doanh nghiệp. Tôi đã đi nhiều nơi, khảo sát thực tế và nhận thấy rằng, rất nhiều người lao động bị đẩy ra ngoài doanh nghiệp và không có cơ hội mua cổ phiếu vì họ không đủ tiền. Nên chăng, Quốc hội xem xét tạo điều kiện cho họ được mua với giá ưu đãi khoảng 40% giá đấu thầu", ông Tùng đề xuất.
Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Nguyễn Kim Khanh cho rằng mục tiêu của quá trình cổ phần hóa là Nhà nước rút bớt quyền lực của mình và giao cho người lao động, chứ không phải là quá trình tư nhân hóa. Tuy nhiên, trên thực tế, có vẻ như cử chỉ cao đẹp của Nhà nước chưa đem lại hiệu quả mong muốn, tiến trình cổ phần hóa còn chậm và người lao động chưa có cơ hội phát huy vai trò của mình. Người lao động không có tiền để mua cổ phiếu vì họ nghèo, lương thấp nên cổ phiếu vẫn rơi vào túi những ông chủ có tiền. Không ít trường hợp người lao động cho không cổ phiếu, khi nó tăng giá thì đòi lại gây ra các trường hợp khiếu kiện.
"Rõ ràng chúng ta có mục tiêu nhưng làm không tốt dẫn đến biến hóa nhiều mối quan hệ từ đồng chí, đồng nghiệp sang chủ tớ. Tôi đề nghị Chính phủ xem xét nên chăng cho không người lao động một phần cổ phiếu nhất định. Điều kiện kèm theo là không được bán cổ phiếu trong một thời gian khoảng 3 năm hoặc được mua theo hình thức trả chậm để họ phát huy vai trò làm chủ của mình", bà nói.
Đại biểu Ngô Sỹ Hưởng (Thái Nguyên) cho hay, ông đã tiếp xúc nhiều với lao động và nhận thấy phần lớn trong số họ còn rất lo lắng về câu chuyện cổ phần hóa. "Rõ ràng công tác tuyên truyền của chúng ta còn quá yếu kém nên người dân chưa hiểu rõ vai trò và nghĩa vụ của mình. Chính vì thế dẫn đến hiện tượng người dân bán tống bán tháo cổ phiếu khiến phân hóa giàu nghèo ngày càng gia tăng. Tôi đề nghị Ban đổi mới tăng cường kiểm tra các doanh nghiệp địa phương xem họ làm ăn ra sao, đời sống họ thế nào sau khi cổ phần hóa".
Cổ phần hóa có biến thành tư nhân hóa?
Điểm khiến nhiều đại biểu quốc hội lo lắng nhất hiện nay là vai trò của Nhà nước sau tiến trình cổ phần hóa. Liệu quá trình cổ phần hóa này có biến thành hình thức tư nhân hóa hay không? Đại biểu Nguyễn Sỹ Hưởng cho rằng Nhà nước cần giữ vai trò chủ đạo bằng việc nắm trên 50% chứ không bán hết cổ phần. "Bán hết là chết, là chuyển sang chế độ tư nhân hóa. Và để không xảy ra điều này thì cần khuyến khích người lao động tham gia mua cổ phiếu vừa tránh cho họ nguy cơ bị đẩy ra ngoài đường, mà vẫn giữ được vai trò của Nhà nước".
Đại biểu Trương Thị Mai đặt câu hỏi: "Trong quá trình cổ phần hóa, tài sản của Nhà nước bị thất thoát nhiều, vậy mà trong báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội lại không đề cập nhiều. Tôi xin hỏi ai, đơn vị nào đứng ra giám sát việc này. Thời gian qua, chúng ta nói nhiều đến Tổng công ty Kinh doanh vốn (siêu tổng công ty) thế nhưng vai trò của đơn vị này đến nay vẫn chưa đề cập".
Dưới cái nhìn khác, Đại biểu Lê Văn Đông, Phú Yên, cho rằng không nên quá băn khoăn chuyện cổ phần hóa hay tư nhân hóa bởi vấn đề này phục thuộc vào việc chuyển nhượng cổ phần, thu gom, thâu tóm cổ phiếu. Nếu việc tư nhân hóa đem lại hiệu quả cho ngân sách Nhà nước và lợi ích cho xã hội thì cũng không đáng lo ngại.
Đại biểu Nguyễn Viết Chức thắc mắc: "Có vẻ như lâu nay chúng ta chỉ tin vào vai trò lãnh đạo của người nhà nước mà nghi ngờ năng lực của tư nhân. Chúng ta có hệ thống pháp luật thì nên để chế tài, chữ tín trong kinh doanh làm thước đo giá trị doanh nghiệp. Vấn đề là tư duy của đội ngũ lãnh đạo đến đâu. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo nhưng làm không tốt, chậm đổi mới thì chẳng khác nào câu chuyện "hồn trương ba da hàng thịt" - to mà không khỏe, béo nhưng không bền".
Bà Nguyễn Thị Anh Nhân, đại biểu Hà Nội, nhấn mạnh Nhà nước nên nắm cổ phần chi phối đối với các ngành liên quan đến an ninh quốc phòng... còn lĩnh vực khác thì nên mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài nhảy vào. "Nếu Nhà nước nhúng quá sâu sẽ chẳng khác nào cổ phần theo kiểu "bình mới rượu cũ" - đổi mới về hình thức nhưng nội dung nghèo nàn và không có gì cải tiến", bà Nhân nói.
Minh Khuyên