Tác giả Lê Quang là kiến trúc sư, đang sinh sống và làm việc tại Đức chia sẻ quan điểm về việc Bảo tàng Hà Nội đóng cửa.
(Bài viết Ý Kiến không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.)
Sau 10 năm khánh thành, bảo tàng Hà Nội vẫn chưa thể mở cửa cho khách vào xem và đã phải đổi ban lãnh đạo vài lần. Tôi vẫn còn nhớ hồi 2009-2010, thời sinh viên lần nào đi qua chỗ này cũng phải ngó vào xem một chút. Ở thời điểm ấy, có lẽ đây là cấu trúc cấp tiến nhất được xây dựng ở Hà Nội. Những cấu trúc như vậy, thú thực, sinh viên chúng tôi chỉ mới được thấy trên sách vở, chứ chưa nhìn thật ở ngoài đời bao giờ.
Mỗi khi đến trường, lại mang chuyện cái bảo tàng đó ra kể. Tuần này thấy nó khác hơn một chút rồi, rõ hình rồi, chắc sắp lắp facade (thuật ngữ để chỉ mặt ngoài của một công trình kiến trúc, thường là mặt trước của tòa nhà đó) vào rồi... Đến 2010 thì mấy đứa sinh viên bọn tôi có dịp thực tập làm workshop cho Gmp (Công ty kiến trúc Gerkan, Marg and Partners của Đức thiết kế tòa nhà này).
Đó cũng là lần duy nhất tôi được vào xem bên trong tòa nhà. Thời điểm ấy, công trình đang gấp rút hoàn thiện để bàn giao cho thành phố nhân lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long- Hà Nội.
Buổi tham quan workshop có cả các lãnh đạo của Gmp đi cùng. Nghe họ nói thêm về các vấn đề ở phía sau hậu trường cũng rất hay. Ưu điểm khi đi xem công trường là ta được thấy các vấn đề mà khi công trình xong rồi ta sẽ không bao giờ thấy. Thời đó, những công trình tương đương, thậm chí đẹp hơn thì chúng tôi cũng biết, nhưng được xem tận mắt vẫn hơn. Thực tế bao giờ cũng phải hơn sách vở.
Bài viết cùng tác giả:
>> Cái chuồng bò ở nước Đức và rạp Hòa Bình ở Đà Lạt
>> Bảo vệ di sản Việt Nam bằng tiền hay niềm tin?
Cùng năm đó, EXPO Bắc Kinh diễn ra. Năm 2010 đánh dấu giai đoạn bắt đầu (kick-off) của các văn phòng cấp tiến mới. Sinh viên theo dõi từng ngày xem tòa nhà triển lãm Anh quốc như thế nào, triển lãm của Hà Lan ra sao, tòa nhà Đan Mạch thú vị như thế nào. Phấn khởi lắm. Tất nhiên cũng ít người đủ tiền đi xem. Đi du lịch đối với thế hệ sinh viên chúng tôi ở thời điểm đó có lẽ còn là điều gì rất xa xỉ. Chỉ xem trên mạng thôi, EXPO 2010 khép lại cùng với sự nuối tiếc của đa số sinh viên vì sách vở làm sao hơn được thực tế.
Sau này, nhờ làm việc cho các công ty phương Tây nên tôi cũng có dịp được đi xem công trường nhiều hơn. Lúc đi xem cùng văn phòng, khi đi xem vì các mối quen biết bạn bè, xem các công trường lớn nhỏ, từ văn phòng kiến trúc bé bé cho đến cả văn phòng ngôi sao... Không có dịp xem công trường thì đợi đến lúc người ta xây xong rồi thì đi xem.
Các công trình công cộng của phương Tây đi vào hoạt động và hòa nhập xã hội rất nhanh vì hai lý do:
Thứ nhất là công tác vận hành đã có nền tảng tốt. Thường trước khi xây một nhà bảo tàng hay rạp hát, người ta đã mô hình hóa sự vận hành và chuẩn bị mọi thứ cho nó rồi.
Thứ hai là bản thân xã hội cũng đón nhận nó nồng nhiệt, các nhà bảo tàng đâu chỉ có độc mỗi một nhiệm vụ là ''trưng bày''?
Chúng phải là nơi tổ chức được các sự kiện, các hoạt động để lôi kéo sự quan tâm của mọi người. Các hoạt động ấy phản ánh tính chất ''văn hóa'' trong công trình. Một thư viện đặt trong nhà bảo tàng cũng có thể rất hút khách là vì vậy. Nếu không có văn hóa thì rất khó để vận hành văn hóa.
>> Xây nhà cao tầng trên đỉnh đồi Đà Lạt - sương mù nhường chỗ bê tông
Xã hội thế nào thì bảo tàng thế đó. Năm năm trở lại đây, các thiết kế ở Việt Nam từ dân dụng cho đến công cộng đều mang dáng dấp của những không gian giải trí hay quán cà phê. Nó là một biểu hiện rất đáng chú ý, bởi vì ngoài quán xá và văn hóa tiêu dùng ra, các trải nghiệm văn hóa khác của người dân đang thiếu cân xứng.
Mười năm sau cái lần đi tham quan cùng các sếp Gmp, đám sinh viên bọn tôi, nhiều đứa đã chuyển đến thành phố khác sinh sống, có những bạn thì cũng đã trở thành thầy giáo chuyên ngành trong trường kiến trúc, nhiều bạn đã nghỉ làm nghề. Nhiều điều xảy ra trong 10 năm nhưng Bảo tàng Hà Nội thì vẫn thế, vẫn chưa mở cửa đón khách được.
Quản lý, vận hành công trình văn hóa ở Việt Nam là một vấn đề lớn bởi vì sách vở không bao giờ hơn được thực tiễn. Ở Việt Nam, rất nhiều công trình như vậy, xây mãi không xong.
>>Chia sẻ bài viết của bạn cho trang Ý kiến tại đây.
KTS Lê Quang
