"Giới chức Arab Saudi đang giết hàng trăm người di cư và người xin tị nạn ở các khu vực biên giới xa xôi khuất tầm nhìn của thế giới", Nadia Hardman, nhà nghiên cứu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) có trụ sở tại New York, ngày 21/8 cho hay.
Theo báo cáo được HRW công bố, sự việc xảy ra từ tháng 3/2022 đến tháng 6/2023, khi người di cư Ethiopia cố vượt biên từ Yemen vào vương quốc giàu dầu mỏ. Khu vực núi đá xung quanh Sadaa, thành phố nghèo ở miền bắc Yemen sát biên giới Arab Saudi, đã biến thành khu vực chết chóc với nhiều thi thể.
"Việc Arab Saudi chi hàng tỷ USD để mua các câu lạc bộ golf, bóng đá và tổ chức các sự kiện giải trí lớn nhằm cải thiện hình ảnh của họ cũng không thể chuyển hướng sự chú ý khỏi những tội ác khủng khiếp này", Hardman nói thêm.
Vị trí Arab Saudi, Yemen và Ethiopia. Đồ họa: BBC
Báo cáo của HRW rút ra từ cuộc phỏng vấn với 38 người di cư Ethiopia từng cố gắng vào Arab Saudi từ Yemen, cũng như từ hình ảnh vệ tinh, video và ảnh được đăng lên mạng xã hội "hoặc được thu thập từ các nguồn khác". Những người được phỏng vấn đã mô tả 28 "sự việc có vũ khí nổ", trong đó có các cuộc tấn công bằng súng cối.
Một số người sống sót cho biết các cuộc tấn công ở cự ly gần. Lính biên phòng Arab Saudi hỏi người Ethiopia "muốn bị bắn vào bộ phận nào trên cơ thể".
"Tất cả những người được phỏng vấn đều mô tả cảnh tượng kinh hoàng khi phụ nữ, đàn ông và trẻ em bị thương nặng hoặc đã chết, nằm rải rác trên núi", báo cáo cho hay.
Một phụ nữ 20 tuổi đến từ vùng Oromia của Ethiopia cho biết lực lượng biên phòng Arab Saudi từng nổ súng vào nhóm người di cư mà họ vừa thả.
"Đạn dội vào chúng tôi như mưa. Cứ nhớ đến tôi lại khóc. Tôi thấy một người đàn ông đang kêu cứu, anh ta bị mất cả hai chân, la hét và nói: 'Mọi người bỏ tôi ở đây à? Làm ơn đừng bỏ tôi lại'. Chúng tôi không thể giúp anh ấy vì còn phải chạy trốn", cô nói.
Những người tị nạn Ethiopia tại trại di cư ở Aden, Yemen tháng 3/2022. Ảnh: AFP
Tháng 2/2023, Hamdiya, 14 tuổi, cũng đến từ vùng Oromia, cố vượt biên giới Yemen - Arab Saudi cùng nhóm khoảng 60 người. Nỗi kinh hoàng diễn ra ngay sau khi họ đi vào lãnh thổ Arab Saudi và bị lính biên phòng tấn công.
"Tôi đã chứng kiến những người bị giết theo cách tôi chưa bao giờ tưởng tượng được. 30 người bị giết ngay tại chỗ", Hamdiya nói.
Hamdiya trốn thoát bằng cách núp dưới một tảng đá và có lúc ngủ thiếp đi. "Tôi cứ nghĩ mọi người đang ngủ xung quanh mình, nhưng rồi nhận ra chỉ toàn là thi thể", Hamdiya cho biết thêm.
Một người sống sót khác kể lại rằng anh là thành viên của nhóm 170 người đã cố vượt biên và bị bắn. "Tôi biết 90 người đã thiệt mạng, bởi một số người đã quay lại nơi đó để thu gom thi thể", anh giải thích.
HRW kêu gọi Riyadh "thu hồi ngay lập tức và khẩn cấp" bất kỳ chính sách nào sử dụng vũ lực gây chết người đối với người di cư và người xin tị nạn, đồng thời kêu gọi Liên Hiệp Quốc điều tra các vụ giết người được đề cập trong báo cáo.
Các cáo buộc chỉ ra sự leo thang đáng kể những vụ ngược đãi dọc "Con đường phía đông" đầy rẫy nguy hiểm từ vùng Sừng châu Phi, qua Vịnh Aden, Yemen đến Arab Saudi.
HRW nói rằng họ ghi nhận các vụ ngược đãi người di cư Ethiopia ở Arab Saudi và Yemen trong gần một thập niên qua, song những vụ giết người gần đây dường như "phổ biến, có hệ thống và có thể dẫn đến tội ác chống lại loài người".
Báo cáo ngày 5/7 của Trung tâm Di cư Hỗn hợp, tổ chức dữ liệu độc lập trong Hội đồng Người tị nạn Đan Mạch, cho rằng người Ethiopia đang bị "quan chức an ninh hoạt động dưới quyền của nhà nước Arab Saudi sát hại".
Năm ngoái, các chuyên gia Liên Hợp Quốc cáo buộc "đạn pháo xuyên biên giới và hỏa lực vũ khí nhỏ của lực lượng an ninh Arab Saudi đã giết khoảng 430 người di cư" ở miền nam Arab Saudi và miền bắc Yemen trong 4 tháng đầu năm 2022.
Quan chức Arab Saudi hiện chưa phản hồi yêu cầu bình luận về thông tin của HRW. Báo cáo của tổ chức này cũng nói rằng không nhận được phản hồi đối với các bức thư gửi tới Bộ Nội vụ, Bộ Quốc phòng Arab Saudi, ủy ban nhân quyền và phiến quân Houthi đang kiểm soát miền bắc Yemen.
Năm 2015, Arab Saudi thành lập liên minh để lật đổ Houthi, lực lượng đã chiếm thủ đô Sanaa của Yemen từ tay chính phủ được quốc tế công nhận một năm trước đó. Liên Hợp Quốc mô tả cuộc chiến Yemen đã dẫn đến một trong những tình huống nhân đạo tồi tệ nhất thế giới.
Tuy nhiên, nhiều vụ ngược đãi mà HRW mô tả xảy ra trong thời gian lệnh ngừng bắn có hiệu lực vào tháng 4/2022 và nhìn chung vẫn được duy trì dù hết hạn vào tháng 10 năm ngoái.
Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) ước tính khoảng 750.000 người Ethiopia đang sống ở Arab Saudi, trong đó 500.000 người nhập cư bất hợp pháp và phải trốn tránh chính quyền.
Vương quốc Vùng Vịnh giàu dầu mỏ từ lâu đã là thỏi nam châm thu hút những người di cư nghèo khó trong khu vực, đặc biệt từ Yemen, quốc gia có chung đường biên giới dài 1.300 km. Công dân không phải người Arab Saudi chiếm hơn 30% dân số của vương quốc.
Năm 2017, Riyadh thực hiện chính sách quy mô lớn nhằm giảm sự phụ thuộc vào lao động nhập cư. Động thái này khiến cảnh sát mạnh tay hơn với người di cư bất hợp pháp, đồng thời dẫn đến các chiến dịch trục xuất lớn.
Huyền Lê (Theo AFP, France24)