*Chelsea - Man City: 18h30 thứ Bảy 25/9, trên VnExpress
Làm khách trước Chelsea rõ ràng không phải là khởi đầu lý tưởng cho giai đoạn cam go này đối với Pep Guardiola. Kể từ khi Thomas Tuchel đến Anh vào tháng 1 năm nay, họ đã ba lần chạm trán và toàn thua Chelsea. Đó toàn là những trận đấu quan trọng, khiến Man City bị loại khỏi FA Cup vào tháng 4, trì hoãn ngày đăng quang Ngoại hạng Anh vào tháng 5, và kết liễu tham vọng xưng bá trời Âu ở chung kết Champions League.
Từng chưa một lần giành chiến thắng trước Pep trong năm lần đụng độ thời còn làm việc ở Bundesliga cho Mainz 05 và Borussia Dortmund, Tuchel tại Chelsea giờ đây đang trên cơ chiến lược gia người Tây Ban Nha.
Liệu lịch sử có lặp lại hôm nay? Hay Guardiola đã thủ sẵn những vũ khí giấu trong tay áo để chấm dứt cơn ác mộng trước The Blues? Hãy cùng đến với 5 điểm nhấn chiến thuật có thể sẽ diễn ra và mang tính định đoạt cục diện trận cầu tâm điểm này.
Không nghi ngờ gì thêm, Chelsea và Man City là hai đội bóng sở hữu dàn đội hình có chiều sâu nhất ở Ngoại hạng Anh hiện tại. Nếu cần phải xác nhận thêm nhận định này, thì đây là dàn nhân sự trên băng ghế dự bị của Pep và Tuchel vào cuối tuần trước. Với Chelsea, đó là N’Golo Kante, Timo Werner, Saul Niguez, Callum Hudson-Odoi, Ben Chiwell, Hakim Ziyech và Reece James. Còn với Man City, đó là Ferran Torres, Kevin De Bruyne, Riyad Mahrez và Phil Foden.
Trong một trận cầu với yếu tố chuyên môn cao như giữa Chelsea và City, việc mỗi HLV tối ưu các sự lựa chọn trên băng ghế dự bị để tạo nên sự điều chỉnh hoặc điểm nhấn về chiến thuật rất có thể sẽ trở thành chìa khóa quan trọng làm thay đổi cục diện trận đấu.
Không nói đâu xa, Tuchel đã cho thấy sự tài tình và khéo léo của ông trong cách dụng binh ở vòng đấu trước, khi đánh bại Tottenham 3-0 ngay tại sân nhà của đối thủ. Thật không công bằng khi N’Golo Kante được tung vào sân sau hiệp 1, những người Tottenham có lẽ đã thản thốt như vậy, nhưng đó chính là nước cờ của vị HLV người Đức trong trận derby thành London vừa qua.
Sau một hiệp 1 trầy trật, chứng kiến Tottenham thi đấu đầy nỗ lực và có phần nhỉnh hơn, Tuchel đã tỏ ra không vui một chút nào. Đích thân thủ quân Cesar Azpilicueta đã tiết lộ như thế trong cuộc phỏng vấn trên Sky Sports. "Ông ấy không hề cảm thấy vui với hiệp đấu đầu tiên. Đối thủ tạo ra một vài cơ hội và chúng tôi suýt bị thủng lưới. Ngay cả trong những pha tranh chấp tay đôi, chúng tôi cũng đã chơi không tốt như thường lệ. Chúng tôi mở ra quá nhiều khoảng trống dành cho Spurs và đó là thứ cần phải chấn chỉnh. Nếu cứ thi đấu như thế này, chúng tôi sẽ không thể giành chiến thắng."
Tuchel có lý do để tỏ ra không hài lòng. Chelsea đã chơi dưới mức tiêu chuẩn của họ trong 45 phút đầu tiên và Spurs xét ở nhiều hạng mục chỉ số, rõ ràng đã trên cơ đối thủ. Họ kiểm soát bóng nhỉnh hơn, với 51,7%, dứt điểm 6 lần - ngang bằng Chelsea dù chạm bóng trong vòng cấm ít hơn 3 lần, số đường chuyền của chủ nhà cũng nhiều hơn và đặc biệt, Spurs giành chiến thắng đến 65,4% trong các pha tranh chấp tay đôi. Chính con số tranh chấp tay đôi ấy phản ánh sự thiếu cường độ trong lối chơi của Chelsea. Spurs thì tỏ ra quyết tâm và sắc bén hơn trong những pha bóng như thế, họ không muốn để mất bóng dễ dàng.
Vậy nên, sau giờ nghỉ, Tuchel đã lập tức có sự điều chỉnh. Ông tung vào sân một cỗ máy chạy và bền bỉ mang tên Kante, một cầu thủ mà tương đương như hai người trên sân. Thế là cục diện đổi chiều hoàn toàn.
Nhìn vào biểu đồ sức đe dọa mà lối chơi mang lại này chúng ta sẽ thấy, phần màu tím biểu thị cho thế trận thuộc về Chelsea đã hoàn toàn áp đảo trong quãng thời gian 45 phút hiệp 2. Đó cũng là quãng thời gian The Blues ghi được cả thảy 3 bàn thắng trước người hàng xóm.
Như đích thân Tuchel có nói sau trận đấu, rằng: "Nếu bạn có Kante, bạn sẽ có một người là giải pháp mà ai nấy cũng tìm kiếm. Đó là cường độ và khối lượng hoạt động. Tôi chứng kiến điều này mỗi ngày trên sân tập và ngay cả khi như thế, tôi cũng không thể tin nổi vào mắt mình."
Trước tiên, với vị trí thi đấu thấp hơn Mason Mount, Kante mang đến thêm quân số cho tuyến giữa của Chelsea khi không kiểm soát bóng, điều mà The Blues rất cần trong hiệp 1. Nhưng quan trọng hơn cả, như chính Tuchel có nói, tiền vệ người Pháp mang đến một cường độ và khối lượng hoạt động khủng khiếp. Sự cơ động của Kante được phản ánh qua các con số cụ thể. Anh giúp gia tăng tốc độ trung bình của các cầu thủ Chelsea ra sân ngày hôm đó lên mức 7km/h ngay cả khi chỉ thi đấu có 45 phút.
Chưa hết, chính thái độ tích cực của Kante đã lây lan đến các đồng đội khác. Ngay đầu hiệp 2, Chelsea bắt đầu tổ chức gây áp lực lên đối thủ thông qua một chuỗi các tình huống đá phạt góc. Spurs phá bóng ra và tìm cách tổ chức phản công nhờ vào Son Heung-Min, nhưng Kovacic phát hiện nguy hiểm và lập tức có một cú tắc bóng ngăn chặn. Đó là điểm đánh dấu cho một sự thay đổi trong thái độ chơi bóng của Chelsea ở hiệp 2. Tỷ lệ giành chiến thắng trong các pha tranh chấp tay đôi của The Blues đã tăng từ 34,6% trong hiệp 1 lên 57,4% trong hiệp 2. Có hai yếu tố quan trọng trong tranh chấp bóng tay đôi, đó là sự chính xác và độ máu. Chelsea hiệp 2 chơi máu hơn.
Chưa hết, tầm ảnh hưởng của Kante còn được nhanh chóng nhìn thấy ở khía cảnh kiểm soát bóng của đội khách. 3 phút sau khi hiệp 2 bắt đầu, tiền vệ người Pháp di chuyển lẻn ra sau lưng Dele Alli để thoát khỏi sự kèm cặp của cầu thủ này, đồng thời mở ra thêm một phương án kết nối cho các đồng đội tìm đến trong việc luân chuyển bóng.
Khi quả bóng tìm đến Jorginho, Pierre-Emile Hojbjerg của chủ nhà lập tức dâng lên áp sát, để lộ ra khoảng trống sau lưng. Tiền vệ người Italia nhanh chân chuyền bóng cho Kante lúc này có khoảng không để khai thác.
Anh nhận bóng sau lưng Alli rồi dốc bóng hướng về trước. Pha vận chuyển bóng bắt đầu một tình huống tấn công đó của Kante đã dẫn tới quả đá phạt góc mà từ đấy Chelsea ghi bàn mở tỷ số trận đấu. Vậy nên, trường hợp Kante là một minh chứng hùng hồn cho những phương án chất lượng trên băng ghế dự bị mà Tuchel có thể dùng đến. Bản thân Pep Guardiola cũng sở hữu trong tay những quân bài có thể thay đổi cục diện như vậy.
Cũng trở lại với trận đấu giữa Tottenham và Chelsea, một phần lý do The Blues chơi dưới mức kỳ vọng trong hiệp 1, nhất là giai đoạn đầu trận đấu, xuất phát từ cường độ khi không kiểm soát bóng của chủ nhà. Nói chính xác là khả năng pressing tầm cao để đoạt lại bóng ngay trên phần sân đối phương đến từ Tottenham.
Đây là một ví dụ điển hình cho cách tiếp cận đó của Spurs. Hàng công 3 người của chủ nhà bắt cặp tương ứng với 3 trung vệ của Chelsea và tổ chức áp sát, pressing quyết liệt. Đầu tiên, Son gây sức ép lên Thiago Silva khi trung vệ người Brazil có bóng, buộc anh phải đẩy bóng sang ngang cho Antonio Rudiger.
Rudiger lập tức bị gây sức ép bởi Giovanni Lo Celso. Phương án duy nhất của anh lúc này là đưa quả bóng ra biên cho Kovacic, bởi Lo Celso cũng đã che tầm nhìn tìm đến Jorginho.
Tanguy Ndombele di chuyển sang ngang để bắt Kovacic, gây áp lực lên cựu tiền vệ Real Madrid ngay tức thì, buộc cầu thủ người Croatia phải chuyền ngược về cho Kepa.
Quả bóng được tái luân chuyển lại từ tuyến dưới khi tìm tới Andreas Christensen, người bị Harry Kane áp sát. Hãy để ý các bước di chuyển của hai người đồng đội khác của Kane trên hàng công, chúng ta sẽ thấy họ đang tổ chức pressing tầm cao, một kèm một. Christensen lúc này chuyền bóng cho Silva.
Dưới áp lực của Son, Silva buộc phải chơi bóng dài, một kiểu giải vây quả bóng lên phần sân phía trên. Spurs thích những tình huống kiểu như thế, vì họ có cơ hội để tranh chấp đoạt lại bóng.
Những chuỗi gây áp lực và kèm người như vậy của Spurs xuất hiện không ngớt trong hiệp thi đấu thứ nhất. Những con số cụ thể cho thấy, trước Chelsea, đoàn quân của Nuno Espirito Santo đã thực hiện hơn 24 pha pressing so với trung bình các trận đấu trước đó trong mùa giải này của họ. Đồng thời, quãng thời gian diễn ra một pha tổ chức pressing cũng kéo dài hơn, là 7,8 giây, với số lượng cầu thủ tham gia mỗi pha pressing cũng nhiều hơn, là 2,8 người. Quãng thời gian pressing trung bình và số lượng cầu thủ tham gia mỗi pha pressing trung bình của Spurs ngày hôm đó trước Chelsea cao thứ 5 xét trong toàn bộ 20 CLB của Ngoại hạng Anh mùa giải này.
Nhưng vì sao lại mang trường hợp của Spurs ra để nói đến? Vì ở Ngoại hạng Anh hiện tại, không đội bóng nào tổ chức pressing rát như Man City sau 5 vòng đấu đầu tiên của mùa giải này. Và với những gì Chelsea đã phải trải qua trong hiệp 1 trước Tottenham, ắt hẳn Pep Guardiola phải ghi chép lại. Man City trung bình có chỉ số PPDA, tức số đường chuyền cho phép đối phương thực hiện tính trên mỗi pha phòng ngự, là 10, thấp nhất giải đấu. Chỉ số PPDA phản ánh cường độ pressing của một đội bóng, chỉ số này càng thấp thì hiệu quả pressing càng cao, tức là càng để cho đối thủ thực hiện ít đường chuyền trước khi tổ chức vây ráp đoạt lại bóng thì pressing càng tốt.
Chưa hết, cũng sau 5 vòng đấu đầu tiên, không một đội bóng nào ở Ngoại hạng Anh tổ chức pressing với thời lượng trung bình lâu hơn City, là 7 giây, cũng như không một đội bóng nào bố trí nhiều cầu thủ tham gia một pha pressing nhiều như đoàn quân của Pep, trung hình là 2,6 người. Vậy, hãy cùng chờ xem, trước Chelsea, City có áp dụng cách tiếp cận như chính Spurs không nhé!
Vấn đề với City là Chelsea rất giỏi đương đầu trước áp lực. Càng đặc biệt hơn một khi hàng thủ của họ đưa quả bóng tìm tới chân Jorginho hay Kovacic ở tuyến giữa, bởi cả hai cầu thủ này cực giỏi trong khả năng chống chọi trước sức ép từ đối thủ. Với vị trí thi đấu giữa hàng thủ và hàng công, một khu vực chật chội với áp lực bủa vây tứ phía, hai cầu thủ này biết họ cần phải làm gì. Xét trong số những cầu thủ chơi bóng dưới áp lực nhiều nhất của Ngoại hạng Anh hiện tại, Jorginho đứng thứ hai khi từng bị gây áp lực 231 lần, Mateo Kovacic đứng thứ 9 với 204 lần bị pressing.
Vấn đề là dù bị pressing nhiều đến vậy, nhưng cả hai lại rất giỏi xoay xở. Kovacic và Jorginho lần lượt có tỷ lệ chuyền bóng chính xác là 91 và 89%, nằm trong top 10 tiền vệ chuyền bóng chính xác nhất của giải đấu đến nay. Chưa hết, Jorginho cũng chỉ để mất bóng có 9,4 lần mỗi 90 phút, thành tích tốt thứ 10 giải đấu xét trong hạng mục này, trong khi Kovacic để mất bóng 9,8 lần mỗi 90 phút, thành tích tốt thứ 13.
Bằng chứng cho thấy cả hai giỏi kiểm soát tình hình trong vùng không gian hẹn là đây. Cũng trước Tottenham trong hiệp 1, Jorginho nhận bóng, quan sát và trước mặt anh là Hojbjerg đang ập vào, Kane thì pressing từ bên phải.
Anh lập tức xoay người để thoát khỏi Hojbjerg.
Trước khi xoay thêm một nhịp nữa và cuối cùng bị Kane phạm lỗi. Nếu City áp dụng chiến thuật pressing rát như Spurs, Chelsea sẽ một lần nữa cần vào khả năng thoát pressing của Jorginho và Kovacic.
"Ngày hôm nay, chúng tôi không giành chiến thắng vì chúng tôi không có một trung phong, chúng tôi không giành chiến thắng vì quá trình triển khai bóng hay nói cách khác là quá trình đưa quả bóng cho những cầu thủ ở phía trên không tốt." Pep Guardiola đã phát biểu như vậy sau trận hòa trên sân nhà trước Southampton cuối tuần trước.
Những con số cho thấy City đã thật sự chật vật như thế nào trong nhịp độ chơi bóng trước The Saints. Họ chỉ thực hiện thành công 11 chuỗi chuyền bóng sống, với mỗi chuỗi gồm 10 đường chuyền bóng sống trở lên trong trận đấu này, con số thấp nhất từ đầu mùa. Không những thế, chỉ có 2 trong số 11 chuỗi chuyền bóng đó mang lại một tình huống dứt điểm hoặc một pha chạm bóng trong vòng cấm của đối thủ, cũng là con số thấp nhất từ đầu mùa.
Con số này phản ánh việc City đã gặp khó khăn để phá vỡ kết cấu tổ chức chặt chẽ của Southampton. Đoàn quân của Ralph Hasenhuttl đã tổ chức một hệ thống 4-2-2-2 kín kẽ và tìm cách ngăn cản khả năng luân chuyển bóng thông qua trung lộ của City. Điều này có nghĩa là Southampton đã tìm cách hạn chế tối đa vùng không gian chơi bóng đối với Fernandinho ở giữa sân.
Họ sẵn sàng nhường không gian cho tiền vệ người Brazil trước khi quả bóng tìm tới chân của anh. Ngay khi Fernandinho có bóng, hàng tiền vệ của Southampton, đôi khi có đến 3 hay 4 cầu thủ lập tức ập vào, chặn mỏi nẻo đường chuyền bóng khả dĩ dành cho thủ quân của City. Chẳng hạn như hình ảnh này, bên cạnh 3 cầu thủ của Southampton tổ chức vây ráp Fernandinho, ba cầu thủ khác của đội khách cũng trong tư thế sẵn sàng chặn lấy những phương án phối hợp của tiền vệ người Brazil.
Fernandinho không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc chuyền về trước cho Gundogan, nhưng Gundogan đã bị đặt trong tầm ngắm từ trước và pha bóng ấy bị cắt dễ dàng. Cả trận đấu đó, Southampton liên tục đặt Fernandinho vào những tình thế khó. Anh chỉ thực hiện thành công 65% đường chuyền vào phần sân đối thủ, thấp nhất kể từ tháng 4 năm nay. Hệ quả, City chỉ tung ra đúng 1 pha dứt điểm trúng đích từ 16 nỗ lực dứt điểm cả trận - con số thấp nhất của họ ở Ngoại hạng Anh kể từ trận đấu trước Stoke vào tháng 3 năm 2017.
Đương nhiên, Tuchel sẽ khó lòng thay đổi hệ thống 3-5-2 thành 4-2-2-2 như Southampton, nhưng có nhiều cách để Chelsea gây khó dễ cho tiền vệ phòng ngự của City. Bản thân Hasenhuttl cũng đã nghiên cứu cách chơi của Leipzig trước City ở Champions League, thế nên không có lý do gì Tuchel cũng không ghi chép lại điều này.
Rất có thể, Man City trước Chelsea sẽ áp dụng một hàng thủ 3 người để soi gương, hay bắt cặp tương ứng với hệ thống 3-5-2 của Chelsea. Hồi đầu tháng 5 đã qua ở Ngoại hạng Anh, Pep từng điền đội hình ra sân thông qua hệ thống hàng thủ 3 người trước Chelsea, trận đấu mà Aguero sút hỏng quả penalty kiểu panenka. Thời điểm đó, nhiều ngưỡi nghĩ rằng đó là sự chuẩn bị của HLV người Tây Ban Nha trước thềm chung kết Champions League, nhưng rồi, Pep vẫn là Pep, ông nghĩ gì chẳng ai biết được và đã không áp dụng hệ thống ấy trước The Blues tại Dragao.
Nhưng với trận đấu thứ Bảy này, Pep có thể tìm thấy vài nét tích cực để sử dụng hệ thống ấy. Thực tế, nếu Aguero sút thành công quả penalty kia, City đã có thể giành chiến thắng trước Chelsea. Và biết đâu đấy, Pep càng có sơ sở để tin dùng hàng thủ 3 người trong trận chung kết Champions League.
Xét trong các tình huống bóng sống, hệ thống 3-5-2 cho phép một đội có ưu thế về quân số trong khâu triển khai bóng từ tuyến dưới. Điều này cho phép các trung vệ lệch trái và lệch phải của City, như Ruben Dias hay Aymeric Laporte - những người ở mùa giải hiện tại đứng thứ nhất và thứ sáu ở khoản kéo bóng về phía trước của Ngoại hạng Anh - có không gian để đưa quả bóng hướng lên phía trên. Động thái kéo bóng này của các trung vệ lệch City có thể lôi kéo hàng tiền vệ Chelsea, khiến hệ thống của họ bị xô lệch, từ đó mở ra không gian hoạt động cho chính các tiền vệ The Cityzens, và đích đến cuối cùng là mở ra cả không gian cho các tiền đạo di chuyển khai thác.
Bằng chứng như trong trận đấu hồi đầu tháng 5 giữa hai đội tại Etihad, John Stones cầm bóng hướng về trước, Ferran Torres di chuyển giật lùi về, kéo theo Rudiger, từ đó mở ra khoảng trống sau lưng hàng thủ The Blues để Gabriel Jesus di chuyển đánh chiếm. Stones sau đó bơm quả bóng đến hướng di chuyển của cầu thủ người Brazil. Jesus đánh bại Christensen trước khi chuyền cho Sterling đệm bóng cận thành.
Giả sử Rudiger chơi bị động và không dâng lên gây áp lực, thì Ferran Torres hay hàng tiền vệ của City bấy giờ lại có không gian và thời gian để nhận bóng giữa hai tuyến, từ đó tổ chức triển khai tấn công qua tuyến hai. Bóng đá là như vậy, là bài toán của sự lựa chọn và chấp nhận rủi ro. Dẫu vậy, chúng ta cũng chỉ là những gã đoán mò trong mắt của Pep, chẳng thể đoán trước được điều gì mà nhà cầm quân người Tây Ban Nha này đang suy nghĩ cả.
Dù như thế nào, cuộc thư hùng được mong chờ nhất cuối tuần này giữa Chelsea và Man City, giữa hai bộ não chiến thuật tài ba bậc nhất của bóng đá thế giới là Thomas Tuchel và Pep Guardiola, chắc chắn cũng sẽ mang đến những điểm nhấn thú vị.
Hoàng Thông (Theo The Analyst)
