Tổng thống Mỹ mới đắc cử Barack Obama. Ảnh: AFP. |
Dưới đây là 10 thách thức và khả năng giải quyết của ông Barack Obama đối với những "chướng ngại vật" này.
1. Vai trò của Mỹ trên thế giới
Một trong những điểm rút ra từ lá phiếu của cử tri Mỹ vừa qua là họ mong muốn có một sự thay đổi thực sự trong chính sách đối ngoại so với thời Tổng thống George Bush. Sự thay đổi này có thể được biểu thị bằng hành động chuyển từ chủ nghĩa đơn phương sang chủ nghĩa đa phương và giảm bớt cách nhìn nhận nước Mỹ như là "siêu cường duy nhất trên thế giới". Bên cạnh đó là việc tình trạng đối đầu nhường bước cho các hoạt động ngoại giao mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, dù thế nào thì các tổng thống Mỹ luôn có xu hướng "dấn thân" vào các cuộc xung đột, vì vậy không ai dám mong đợi có một tổng thống hoàn toàn cách ly với các cuộc chiến. Tổng thống đắc cử Barack Obama cũng không phải ngoại lệ khi ông bước vào Nhà Trắng trong bối cảnh có hai cuộc chiến đang tiếp diễn. Việc ông giải quyết như thế nào cuộc chiến tại Iraq và Afghanistan này sẽ giúp định hình kỷ nguyên lãnh đạo sắp tới của ông.
2. Iraq
Barack Obama cho biết sẽ yêu cầu các tư lệnh quân đội tại Iraq điều chỉnh sứ mệnh của họ theo hướng "kết thúc chiến tranh thành công và có trách nhiệm". Ông cũng xác định dành thời gian cho chính phủ Iraq củng cố lực lượng vũ trang của riêng họ, đồng thời thực thi kế hoạch rút quân theo từng giai đoạn phần lớn binh sĩ Mỹ "trong vòng 16 tháng" kể từ khi nhậm chức, nghĩa là trước cuối tháng 5/2010.
Kế hoạch của Obama có thể là một thành công vang dội về mặt chính sách đối ngoại của ông. Tuy nhiên, việc Mỹ tiếp tục giữ lại một phần binh sĩ tại Iraq để tiến hành các chiến dịch chống mạng khủng bố Al-Qaeda tại đây cho thấy, việc Washington không rút toàn bộ binh sĩ khỏi chiến trường này là điều có thể thấy trước.
3. Afghanistan
Hai cuộc chiến với hai chiều hướng khác nhau có thể là thách thức lớn nhất trong chương trình làm việc sắp tới của Obama, khi cuộc chiến tại Iraq có chiều hướng giảm dần trong khi tại Afghanistan lại ngày càng nóng hơn so với trước.
Tổng thống mới đắc cử của Mỹ cam kết sẽ "tập trung vào Afghanistan", bằng cách sẽ điều thêm hai lữ đoàn chiến đấu tới đây. Ông cũng hứa sẽ tấn công các chỉ huy của mạng khủng bố Al-Qaeda, đặc biệt là Osama Bin Laden, tại nơi trùm khủng bố ẩn náu tại vùng biên giới Afghanistan - Pakistan cho dù có được Islamabad đồng ý hay không.
Cải thiện tình hình tại Afghanistan sẽ đồng nghĩa với việc cải thiện khả năng điều hành của chính phủ nước này và tạo ra một chính sách hiệu quả hơn với Pakistan, quốc gia cũng đang đối mặt với tình trạng bất ổn. Mục tiêu của việc này là làm suy yếu khu vực ẩn náu của Taliban và Al-Qaeda tại khu vực biên giới Pakistan - Afghanistan.
4. "Cuộc chiến chống khủng bố"
Cụm từ phổ biến và nổi tiếng dưới thời Tổng thống George Bush này có thể sẽ ít nổi bật hơn dưới thời chính quyền Obama. Tân tổng thống Mỹ muốn tập trung vào việc giành chiến thắng trong "cuộc chiến tư tưởng" như lời Ủy ban điều tra vụ 11/9, bằng cách "quay lại chính sách đối ngoại kiên định với các giá trị truyền thống của nước Mỹ và hợp tác ôn hòa hơn với thế giới Hồi giáo, nhằm chống lại sự tuyên truyền của Al-Qaeda".
Tuy nhiên, vẫn còn khó khăn lớn đối với chính sách của Obama trong vấn đề này. Bản thân nhà lãnh đạo mới từng nhấn mạnh sẽ "không ngần ngại sử dụng vũ lực để tiêu diệt những phần tử khủng bố đe dọa trực tiếp nước Mỹ". Hàng loạt vấn đề đang chờ Obama liên quan đến "chống khủng bố" như nhà tù Guantanamo, những địa bàn hoạt động mới của Al-Qaeda như Algeria và Somalia.
5. Iran
Vấn đề Iran có khả năng biến thành một cuộc khủng hoảng lớn và phần lớn diễn biến sẽ phụ thuộc vào những việc làm của Tehran. Nếu Iran tiếp tục chương trình làm giàu uranium ở mức độ thấp, chính quyền mới tại Mỹ sẽ đơn giản là tiếp tục các lệnh trừng phạt hay mở rộng chúng mà thôi.
Nhưng nếu Iran tiến tới làm giàu uranium đến mức có thể chế tạo vũ khí hủy diệt thì đây sẽ là tín hiệu cho những hành động mạnh tay, trong đó đồng minh thân cận của Mỹ là Israel có thể tấn công quân sự vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Hậu quả của động thái đánh phủ đầu này sẽ vô cùng nghiêm trọng.
Barack Obama cho biết sẽ tiếp xúc với phía Iran "mà không cần điều kiện đi kèm nào", mặc dù không nhất thiết là phải nói chuyện ở tầm tổng thống ngay từ đầu. Trong khi đó, ban lãnh đạo hiện nay của Iran không hề có ý định từ bỏ hoạt động tinh chế uranium. Do đó mọi thỏa thuận giữa hai bên đều phải bao gồm việc Iran có quyền tinh chế uranium ở mức độ nào đó nhưng dưới sự giám sát chặt chẽ.
6. Tiến trình hòa bình Trung Đông
Tổng thống sắp mãn nhiệm George Bush từng hy vọng sẽ có một thỏa thuận giữa Israel và Palestine trước cuối năm nay, nhưng điều này giờ đây giống như một "điệp vụ bất khả thi". Do vậy ông Barack Obama có thể sẽ phải đối mặt với vấn đề đã tồn tại dai dẳng này.
Giai đoạn đầu tiên trong việc giải quyết vấn đề Trung Đông dưới thời Obama là cuộc bầu cử tại Israel sẽ diễn ra vào ngày 10/2 năm tới, trong đó kết quả sẽ cho thấy một chính phủ Israel có sẵn sàng thỏa hiệp hay không.
Ngoài vấn đề Israel-Palestine, còn một loạt vấn đề khác Mỹ phải giải quyết trong khu vực từ Thổ Nhĩ Kỳ cho tới Pakistan. Đây là vùng đất mà ông Richard Holbrooke, người có khả năng sẽ trở thành ngoại trưởng Mỹ, gọi là "vòng cung khủng hoảng". Bên cạnh đó còn có vấn đề Syria, nước có vai trò quan trọng trong việc ổn định tình hình Iraq láng giềng.
7. Nga
Cuộc xung đột mới nổ ra tại Gruzia đưa đến khủng hoảng trong mối quan hệ giữa Nga và phương Tây, với mức độ căng thẳng chưa từng có kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh. Điều này đặt ra câu hỏi chính quyền mới tại Mỹ sẽ định hình chính sách với Nga như thế nào. Trong khi đó Washington vẫn cần Nga hỗ trợ trong việc giải quyết các vấn đề khác như Iran và Sudan.
Vấn đề cấp thiết nhất hiện nay trong quan hệ Mỹ với Nga là việc Washington sẽ để Gruzia và Ukraina tiến tới trở thành thành viên của NATO với tốc độ như thế nào. Đây vốn là điều Mỹ đã hứa trên nguyên tắc với hai đồng minh nằm sát cạnh nước Nga. Các ngoại trưởng NATO sẽ bàn về việc kết nạp hai nước này vào tháng 12 tới.
Bên cạnh đó, kế hoạch xây dựng lá chắn tên lửa của Mỹ tại Ba Lan và Czech cũng gây ra phản ứng dữ dội từ phía Nga và Obama sẽ phải giải quyết vấn đề nóng bỏng này. Chính sách của ông Barack Obama đối với nước Nga sẽ được hé lộ thông qua việc ông giải quyết thế nào với các vấn đề liên quan đến hạt nhân. Trong đó một trong những nội dung quan trọng nhất là việc liệu Mỹ và Nga sẽ tiếp tục đàm phán để cắt giảm hơn nữa kho vũ khí nguyên tử hay không.
8. Triều Tiên
Những động thái mới nhất của Bình Nhưỡng thời gian gần đây mang tính tích cực. Triều Tiên đã đồng ý về mặt thủ tục trong việc xác minh việc chấm dứt chương trình hạt nhân gây tranh cãi của họ, để đối lấy việc được Mỹ xóa tên khỏi danh sách các nước hỗ trợ khủng bố.
Tuy nhiên, Triều Tiên nhiều khả năng sẽ vẫn giữ lại số vũ khí nguyên tử mà họ từng tuyên bố sở hữu. Do đó vấn đề đối với tổng thống tiếp theo của nước Mỹ là liệu ông có thể khiến Bình Nhưỡng từ bỏ hoàn toàn vũ khí hủy diệt hay không.
9. Trung Quốc
Quan hệ Mỹ và Trung Quốc có vai trò đặc biệt quan trọng kể từ khi Trung Quốc trở thành thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và có ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế thế giới. Bản thân Trung Quốc hiện không phải là một vấn đề đối với Mỹ, dù tương lai của đảo Đài Loan luôn tiềm ẩn nguy cơ chia rẽ và gây căng thẳng quan hệ song phương.
Trong những năm gần đây Trung Quốc đi theo hướng tập trung vào phát triển kinh tế trong nước và mối quan hệ giữa nước này với Mỹ nhìn chung ổn định. Không có dấu hiệu nào cho thấy tổng thống mới của nước Mỹ Barack Obama kỳ vọng thêm nữa về mối quan hệ song phương hiện nay.
10. Nền ngoại giao mới: Tài chính, Thay đổi khí hậu và năng lượng
Dưới sự lãnh đạo của Obama, đây là những nội dung quan trọng của "nền ngoại giao mới". Cuộc khủng hoảng tài chính hiện tại, trong đó tiền của chính phủ Mỹ được huy động để cứu các ngân hàng, sẽ buộc tổng thống mới can dự sâu hơn vào lĩnh vực này. Ông sẽ phải đối mặt với việc làm thế nào giải quyết vấn đề vị thế của Mỹ ngày càng giảm do tác động của khủng hoảng tài chính.
Ông Barack Obama cũng cam kết sẽ làm nhiều hơn cho vấn đề ấm lên toàn cầu và muốn cắt giảm 80% khí thải nhà kính trước năm 2050. Đây sẽ là một trong những vấn đề quan trọng nhất dưới thời lãnh đạo của ông, khi Nghị định thư Kyoto sẽ hết hiệu lực vào năm 2012 và các vòng đàm phán tiếp theo đang bế tắc.
Một thách thức khác đối với ông là vấn đề năng lượng, đặc biệt là nguồn cung dầu mỏ. Vị tổng thống mới đắc cử từng cam kết sẽ đưa nước Mỹ thoát khỏi sự lệ thuộc vào Trung Đông và Venezuela về dầu mỏ trong vòng 10 năm tới. Nhưng kể từ thời Tổng thống Jimmy Carter năm 1979 đến nay, các nhà lãnh đạo Mỹ luôn cho rằng nước này phải giảm sử dụng dầu mỏ và trên thực tế điều này là rất khó thực hiện.
Đình Chính (theo BBC)