Ngày 22/4, Thường vụ Quốc hội thảo luận dự án Luật Tòa án nhân dân sửa đổi. Theo khoản 1 điều 5, tòa án nhân dân được tổ chức, hoạt động theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc đơn vị hành chính. Nhưng khoản 1 điều 8 lại quy định "Tòa án nhân dân Tối cao quản lý các tòa án nhân dân về tổ chức". Điều này khiến Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý băn khoăn: "Vậy mức độ quản lý thế nào để tòa cấp dưới không bị phụ thuộc tòa cấp trên, để giữ cho tòa án độc lập tương đối trong xét xử?".
Theo ông, TAND Tối cao được Hiến pháp quy định có 3 nhiệm vụ chính là cơ quan xét xử cao nhất, giám đốc thẩm và tổng kết hoạt động xét xử. Nếu dự luật quy định như vậy thì không khác nào giao thêm cho tòa án tối cao một nhiệm vụ rất nặng nề là quản lý hệ thống tòa án. “Điều này sẽ làm cho tòa án tối cao mất nhiều thời gian, không có điều kiện để tập trung vào hoạt động chính là xét xử”, ông Lý nhấn mạnh.
Chủ tịch hội đồng Dân tộc thì gọi quy định này là tư duy theo kiểu hành chính dọc. “Như vậy có nghĩa là tòa cấp trên quản lý từ A-Z với tòa cấp dưới”, ông Ksor Phước nhận xét. Ông cho rằng khi tuyên án thì tòa cấp nào cũng nhân danh Nhà nước cộng hòa XHCN Việt Nam như nhau, nếu các cấp lệ thuộc nhau về chế độ thì không thể có bình đẳng hay độc lập được.
Theo cách hiểu của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, việc quản lý tổ chức của TAND Tối cao theo dự luật gồm cả nhiệm vụ bổ nhiệm, kỷ luật cán bộ tòa cấp dưới. “Anh lại vừa cấp nhà, cấp xe, cấp áo quần cho lãnh đạo tòa cấp dưới thì làm sao tòa cấp dưới có thể độc lập được. Trên thế giới không có chuyện như vậy”, Chủ tịch Quốc hội nói.
Ông Hùng nhận thấy trong dự thảo nguyên tắc độc lập giữa thẩm phán với hội thẩm phiên tòa dù được đề cập nhưng vị thế để thể hiện rõ sự độc lập lại chưa rõ. “Hội thẩm giữ quyền gì? Tổ chức hội thẩm thế nào để độc lập với thẩm phán, nhất là trong vụ việc còn có ý kiến khác nhau. Cứ nói nguyên tắc là độc lập song quy định thế nào thì luật chưa nói rõ”, ông Hùng bày tỏ.
Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cho biết, đại diện Tòa án Tối cao nói nguyên tắc của dự luật là tòa án không quản lý hội thẩm, nhưng điều 67 của dự luật quy định “hội thẩm thực hiện nhiệm vụ xét xử theo phân công của chánh án tòa án”. Quy định này, theo bà Mai, chẳng khác nào đi ngược với nguyên tắc của Tòa án Tối cao.
Chí Hiếu