Phó thủ tướng: Nhà nước đặt hàng nghiên cứu không phân biệt công - tư

Ngày 1/6, làm việc tại Bộ Khoa học và công nghệ (KHCN), Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết Chính phủ đang xây dựng Đề án đổi mới cơ chế quản lý, cơ chế tài chính, tổ chức lại hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập để trình Ban chấp hành Trung ương Đảng cho ý kiến. Đề án này cũng sẽ góp phần tạo căn cứ để Trung ương tiếp tục thảo luận Đề án cải cách tiền lương.

Bộ trưởng KHCN Chu Ngọc Anh khẳng định, việc Trung ương thảo luận Đề án trên là cơ hội để cho đơn vị KHCN phát triển đột phá, thực sự đóng góp vào tăng trưởng của nền kinh tế.

Bên cạnh mặt tích cực, Thứ trưởng KHCN Trần Văn Tùng cho biết việc thực hiện cơ chế quản lý, cơ chế tự chủ của tổ chức KHCN công lập còn một số tồn tại, vướng mắc. Cụ thể, sự thiếu đồng bộ, xung đột của các quy định trong hệ thống văn bản pháp luật hiện hành như: Tự chủ trong sử dụng đất để góp vốn, liên doanh, liên kết, sản xuất kinh doanh, thế chấp vay vốn ngân hàng khác với quy định của Luật Đất đai; tự chủ về nhân lực của tổ chức KHCN chưa tự bảo đảm chi thường xuyên khác với quy định tại Luật Viên chức; việc bổ nhiệm, thuê đảm nhiệm chức danh lãnh đạo tổ chức KHCN là người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài khác với quy định tại Luật Cán bộ, công chức...

Ông Nguyễn Trí Sáng, Viện trưởng nghiên cứu cơ khí Bộ Công Thương cho biết những năm qua, hoạt động của Viện mang lại doanh thu từ 500-1.000 tỷ đồng mỗi năm. Năm 2010, Viện có chủ trương cổ phần hóa một số đơn vị thuộc Viện, nhưng cơ quan Nhà nước trả lời nếu cổ phần thì Nhà nước sẽ không giao nhiệm vụ, đặt hàng nghiên cứu nữa nên không thực hiện được cổ phần hóa. 

Giải đáp băn khoăn của Viện Nghiên cứu cơ khí, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ nêu rõ trong tổ chức và thực hiện dịch vụ công, Nhà nước sẽ phải phân định rõ “công”, “tư”, nhưng không được phân biệt đối xử với các đơn vị sự nghiệp công lập hay dân lập. “Nhà nước vẫn đặt hàng dịch vụ đối với các công ty cổ phần, tư nhân”, Phó thủ tướng nói.

Trước việc một số viện nghiên cứu lên phương án cổ phần hoá thì các đại gia bất động sản đến tìm hiểu, muốn tham gia đầu tư, Phó thủ tướng lưu ý nếu cho kinh doanh quỹ đất thì có khi một thời gian sau xóa sổ cả viện nghiên cứu. Các khu đất sở hữu của viện sẽ thành nhà cao tầng, văn phòng cho thuê, chung cư.... Do đó, lãnh đạo Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành cần xem xét, nghiên cứu kỹ vấn đề này. 

Thừa cán bộ quản lý, thiếu nhà nghiên cứu

​Hiện cả nước có 1.432 tổ chức KHCN công lập với tổng số nhân lực là 139.531 người, trong đó chỉ có 3 tổ chức tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư (khoảng 0,5%).

Theo ông Trần Đắc Hiến, Vụ trưởng Vụ tổ chức cán bộ, cơ cấu phân bổ đơn vị khoa học bất hợp lý khi chủ yếu nằm ở Hà Nội và TP HCM, còn những tỉnh, thành khác vừa thiếu, vừa ít. Ở các địa phương đều có 3 trung tâm thuộc sở, gồm: Trung tâm thông tin KHCN, Trung tâm ứng dụng tiến bộ KHCN, Trung tâm tiêu chuẩn kỹ thuật đo lường chất lượng, tuy nhiên không ít trung tâm chỉ có khoảng 10 người.

Ông Trần Đắc Hiến đề xuất giải thể những đơn vị, tổ chức không hiệu quả để lấy nguồn tăng lương, chỉ đầu tư vào lĩnh vực quan trọng, là thế mạnh của Việt Nam. “Nếu cứ kéo dài tình trạng nêu trên trong bối cảnh ngân sách không tăng thì khó có nền KHCN mạnh được. Và có thể các cán bộ làm khoa học không đến nỗi chết đói nhưng đói đến lúc chết’”, ông Hiến nói.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo Vụ tổ chức cán bộ, cần xác định rõ trong sắp xếp lại thì tiến hành ở đâu, không đơn thuần là thay đổi cơ học theo hướng sáp nhập, cắt giảm. “Phải có đề án mạnh mẽ mới làm được. Trong mấy trăm nghìn cán bộ này, số người làm nghiên cứu thực sự được bao nhiêu, hay cán bộ quản lý thì thừa còn người làm nghiên cứu lại thiếu", ông nói.  

Phó thủ tướng Vương Đình Huệ nêu vấn đề, "một tổ chức khoa học công nghệ dưới 10 người và họ vẫn xin một miếng đất, một bảo vệ, lễ tân, vậy thì làm ăn gì?". Theo ông, tình trạng vừa nêu cũng góp phần dẫn đến lãnh đạo đông hơn nhân viên. 

Phó thủ tướng cũng nhấn mạnh, không nên hiểu đổi mới, sắp xếp hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập là đông người quá thì giảm bớt đi, mà ở chỗ sắp xếp hợp lý. "Cần giảm đầu mối, biên chế thì giảm; cần cơ cấu lại, tăng thì vẫn phải tăng. Mục tiêu cao nhất là nâng cao hiệu quả hoạt động”, ông Huệ cho hay. 

Tại hội nghị, nhiều lãnh đạo các vụ, trung tâm, viện nghiên cứu đề xuất việc cho phép thành lập doanh nghiệp nằm trong các đơn vị sự nghiệp, để sau khi có công trình nghiên cứu thì triển khai thành dự án và đi bán. 

Lãnh đạo Viện nghiên cứu cơ khí cho biết Viện rất muốn tham gia một số dự án, nhưng chủ đầu tư từ chối vì bị chê không có kinh nghiệm. "Tôi cho rằng, cần có sự gắn kết hơn nữa để những nghiên cứu của chúng tôi không phải chỉ để đút vào ngăn kéo tủ", ông Sáng nói. 

Đồng tình với quan điểm này, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng, ở nhiều quốc gia, doanh nghiệp nằm ngay trong trường đại học, như vậy mới thương mại hóa được hoạt động nghiên cứu, gắn kết với thực tiễn.

• Lương cơ sở của công chức tăng 90.000 đồng từ 1/7

Ngọc Tuyên