Báo cáo trước Quốc hội chiều 22/11 xung quanh vấn đề thủy điện và xả lũ, Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên trình bày khá ngắn gọn và rõ ràng về nguyên nhân lũ lụt ở miền Trung vừa qua. Khẳng định nguyên nhân chủ yếu là "do biến đổi khí hậu đã trở thành cực đoan, biến đổi phức tạp", Bộ trưởng dẫn chứng tại Ninh Thuận, tổng lượng mưa trong 7 ngày (29/10-5/11) bằng cả năm, trong đó ngày 1/11 chiếm 42% lượng mưa cả năm. Tại Nha Trang mưa trong 4 ngày xấp xỉ bằng cả năm, trong đó có một ngày lượng mưa chiếm gần 30% tổng lượng mưa cả năm.
Ông Nguyên cho biết Thủ tướng đã phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về ứng phó với biển đổi khí hậu từ cuối năm 2008. Các địa phương, bộ, ngành cũng đã xây dựng chương trình hành động của mình. "Hiện, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổng hợp xong và rất thiết tha đề nghị Quốc hội bố trí một ngày họp gần đây nhất để Chính phủ báo cáo toàn bộ kịch bản về biến đổi khí hậu và những giải pháp", ông Nguyên đề nghị.
Hồ thủy điện sông Ba Hạ xả lũ với cường độ lớn hôm 2/11. Ảnh: Ly Kha. |
Ngoài nguyên nhân khách quan, Bộ trưởng thẳng thắn chỉ ra 3 nguyên nhân chủ quan, đó là mất rừng và phá rừng, quy trình vận hành thủy điện có vấn đề, quy hoạch thủy điện trên cả nước. Theo ông, cả 3 nguyên nhân này đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Thời gian qua, một số thủy điện đã chiếm dụng vào rừng. Tuy cam kết trồng bù nhưng sau khi hoàn thành, các địa phương và chủ đầu tư chậm làm hoặc không trồng bù do hết đất.
Riêng về nguyên nhân "thủy điện xả lũ gây ngập lụt" được tranh cãi nhiều trong thời gian qua, thậm chí có địa phương dự định khởi kiện, Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên khẳng định "quy trình vận hành thủy điện có vấn đề". Trước tháng 10/2008, trừ 4 công trình thủy điện lớn là Thác Bà, Sơn La, Hòa Bình và Tuyên Quang thì có quy trình vận hành, có đặt vấn đề phải bảo đảm cho hạ du, tất cả công trình thủy điện và thủy lợi trước đó không đặt vấn đề này mà chủ yếu là xả lũ để bảo đảm cho công trình và phát điện.
Đối với quy hoạch thủy điện, ông Phạm Khôi Nguyên đề nghị tính toán lại trong thời gian tới trong hoàn cảnh biến đổi khí hậu cũng như chú ý tới việc phân cấp cho địa phương. "Cứ 2 đến 5 thủy điện nhỏ bằng một thủy điện vừa, 2 đến 5 thủy điện vừa bằng thủy điện lớn. Nếu phân cấp không nhìn tổng thể kịch bản toàn bộ quy hoạch cả nước thì rất dễ bị phá", Bộ trưởng nói.
Trước đó, phần trả lời chất vấn của Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng về vấn đề quy hoạch thủy điện và xả lũ đã không làm thỏa mãn băn khoăn của các đại biểu. Nhiều ý cụ thể trong chất vấn của các đại biểu không được ông Vũ Huy Hoàng giải đáp.
Đáng chú ý là phần chất vấn của đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Tây Ninh). Sau khi vừa đặt câu hỏi vừa trình bày các luận cứ dài đến hơn một trang giấy, bà Mỹ Hương yêu cầu Bộ trưởng Công thương trả lời về "bức xúc của cử tri cho rằng việc xả lũ của các hồ thủy điện đã góp phần làm tăng lũ lớn đến với người dân".
Người đứng đầu Bộ Công thương chỉ trả lời chung chung và cho rằng "tôi chưa hề có một câu trả lời nào khẳng định sự không liên quan của thủy điện nhỏ đối với vấn đề lũ lụt vừa qua".
Tuy nhiên, sau khi bị bà Hương truy vấn, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng có phần thay đổi quan điểm khi cho rằng lũ lụt và thiệt hại của người dân miền Trung "cũng có thể một phần do ảnh hưởng của các thủy điện nhỏ" và "nếu lỗi là của các nhà máy thủy điện thì các ban quản lý, lãnh đạo các nhà máy thủy điện có trách nhiệm".
Người đứng đầu ngành Công thương cho hay vừa qua đã rà soát quy hoạch thủy điện. Những dự án không đáp ứng được yêu cầu, trước hết về môi trường, phá rừng lớn thì kiên quyết dừng lại. Số dự án không cho tiếp tục triển khai tại miền Trung và Tây Nguyên được ông Vũ Huy Hoàng đưa ra là 38. Ngoài ra, Bộ sẽ tiếp tục kiểm tra rà soát, phối hợp với các địa phương.
Trả lời báo chí bên lề hội nghị môi trường toàn quốc vừa qua, tiến sĩ Nguyễn Đình Hòe (Hội bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam) cho rằng nên "tha" cho miền Trung gánh nặng tăng trưởng kinh tế. Vì nếu gắn với trách nhiệm này, người dân phải phá rừng, phát triển thủy điện, khai mỏ. "Tôi nghĩ, với miền Trung sống an toàn là tốt rồi, nên miễn những khoản đóng góp về kinh tế phát triển khác, duy trì môi trường an toàn", ông Hòe nói. |
Nguyễn Hưng