Báo cáo trước Quốc hội về tình hình thực hiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho biết, các mục tiêu, nhiệm vụ của kế hoạch 5 năm được xây dựng trong bối cảnh tình hình trong nước và quốc tế tương đối thuận lợi. Tuy nhiên, trên thực tế, đến đầu năm 2011, tình hình kinh tế đã có nhiều bất ổn khiến Chính phủ phải chuyển trọng tâm điều hành chính sách sang "tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô".
"Do ưu tiên mục tiêu điều hành ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát nên mức tăng trưởng kinh tế mấy năm qua đều không đạt mục tiêu kế hoạch, kể cả so với kế hoạch đã được điều chỉnh", Thủ tướng phát biểu. Trong 20 chỉ tiêu Quốc hội thông qua, dự kiến chỉ có 11 chỉ tiêu đạt kế hoạch 5 năm, 6 chỉ tiêu khó đạt (gồm tăng trưởng kinh tế, tỷ trọng đầu tư trên GDP, bội chi ngân sách, tăng năng suất lao động, tỷ lệ huy động ngân sách trên GDP và việc làm) và 3 chỉ tiêu chưa thu thập đủ số liệu để đánh giá.
Số lao động được tạo việc làm là một trong những chỉ tiêu khó đạt trong 5 năm. Ảnh: Anh Quân
Nổi bật là chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế sẽ khó đạt mục tiêu đề ra khi ước tính bình quân 3 năm chỉ đạt 5,6%. "Đây là mức tăng thấp nhất trong 13 năm trở lại đây, thấp xa so với chỉ tiêu tăng trưởng bình quân theo kế hoạch (6,5-7%)", báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế cho hay. Tình hình này gây ra mối lo ngại Việt Nam sẽ tụt hậu so với các nước trong khu vực khi một số nước ASEAN đã có sự cải thiện rõ rệt.
Tỷ lệ vốn đầu tư toàn xã hội so với GDP cũng giảm mạnh về còn dưới 30% GDP trong năm 2013, sau khi lên tới 40-42% GDP vào những năm 2007 - 2010. Doanh nghiệp gặp khó khăn, thu ngân sách thấp so với dự toán trong khi nhu cầu đầu tư lớn khiến cho chỉ tiêu bội chi ngân sách nguy cơ cao hơn mức 4,5% GDP đã đề ra trong kế hoạch 5 năm. Tăng trưởng thấp cũng dẫn tới việc đảm bảo tăng năng suất lao động, huy động ngân sách khó đạt chỉ tiêu.
Với các kết quả đạt được trong 3 năm qua, dựa trên dự báo kinh tế chưa thể tăng trưởng nhanh trở lại trong 1-2 năm tới, đa số ý kiến trong Ủy ban Kinh tế nhận định sẽ khó đạt được các chỉ tiêu của Nghị quyết Quốc hội như tăng trưởng bình quân 6,5-7%/năm, tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội 33,5-35% GDP, chỉ tiêu về bội chi ngân sách nhà nước dưới 4,5% GDP, tạo việc làm mới 8 triệu người.
Bên cạnh đó, do phải tập trung xử lý những tồn tại trên thị trường tài chính, nâng cao tính minh bạch của doanh nghiệp, xử lý nợ xấu, nợ đọng xây dựng cơ bản, cơ quan thẩm tra của Quốc hội cho rằng sẽ gặp nhiều thách thức để đảm bảo hoàn thành cơ bản tái cơ cấu kinh tế, phát triển nhanh và bền vững, hài hòa giữa mục tiêu tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội.
Trước tình hình này, một số ý kiến đánh giá nguyên nhân của tình trạng trì trệ hiện nay chính là do Việt Nam đã quá thiên về ổn định kinh tế vĩ mô, thắt chặt nguồn lực quá mức để kiềm chế lạm phát trong 3 năm qua, do vậy, cần có sự thay đổi định hướng chính sách, tăng tỷ trọng đầu tư từ nguồn vốn nhà nước nhằm sớm phục hồi tổng cầu. Tuy nhiên, quan điểm này đã bị phủ quyết bởi đa số ý kiến trong Ủy ban Kinh tế khi khẳng định "chưa nên đặt mục tiêu phục hồi nhịp độ tăng trưởng nhanh lúc này".
"Định hướng tiếp tục ưu tiên ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát là đúng đắn. Việc tăng trưởng chậm lại, doanh nghiệp khó khăn như vừa qua là phải chấp nhận trong ngắn hạn để có một nền tảng ổn định kinh tế vĩ mô vững chắc, làm tiền đề cho tăng trưởng bền vững trong trung và dài hạn. Ổn định vĩ mô phải kiên trì, nhất quán và phục hồi tăng trưởng không thể vội vàng nếu không sẽ đánh mất toàn bộ thành quả đạt được trong 3 năm vừa qua", Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu phát biểu.
Tán đồng với ý kiến trên, PGS - TS Trần Thọ Đạt, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng Việt Nam cần tiếp tục hy sinh tăng trưởng trong những năm tới để đổi lại được những đầu tư dài hạn, căn bản để tạo đà phát triển bền vững. Do vậy, ông đặt vấn đề điều chỉnh một số chỉ tiêu kế hoạch 5 năm như tăng trưởng kinh tế sẽ chỉ còn khoảng 5,4%, bội chi ngân sách xuống dưới 4,8% GDP vào năm 2015 (thay cho mức 4,5%GDP như hiện nay), lạm phát khoảng 7%.
Tuy nhiên, theo tiến sĩ Nguyễn Đình Cung - quyền Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, không nên đặt vấn đề điều chỉnh chỉ tiêu kế hoạch.
"Với tình hình như hiện nay thì nhiều khả năng một số chỉ tiêu không đạt kế hoạch. Tuy nhiên, không nên đặt vấn đề điều chỉnh lúc này để hoàn thành mục tiêu vì như vậy coi như đã bằng lòng với hiện tại. Nên chấp nhận một thực tế như vậy để đồng lòng, đồng lực đạt được kết quả tốt nhất rồi về sau khi nhìn lại sẽ có những đánh giá khách quan để đưa ra giải pháp cho thời kỳ tới", ông Cung nói.
Phương Linh