Theo ông Ngô Đức Hiệp - Phân viện điều tra quy hoạch rừng II, tác giả dự án - ngoài diện tích rừng đặc dụng Vồ Dơi (3.680 ha) được bảo vệ tương đối tốt, có phương án phòng cháy chữa cháy, còn 30.880 ha rừng tràm sản xuất kết hợp phòng hộ được trồng theo kiểu quảng canh và tái sinh tự nhiên. Do không được chăm sóc, tràm tái sinh quá dày, phát triển rất chậm, đường kính bình quân chỉ 3,5 cm/cây, giá trị kinh tế thấp vì chỉ có thể làm củi.
Cũng có nơi, rừng tái sinh tự nhiên trên đất than bùn không đều, sậy và dây leo chiếm khoảng trống, lấn áp tràm. Dây leo bám chằng chịt, phủ cả lên ngọn khiến cây chết dần. Đó là tác nhân gây cháy rừng và cản trở việc vận chuyển máy bơm nước khi xảy ra hỏa hoạn. "Vụ cháy hơn 3.000 ha rừng vừa qua là sự trả giá đắt cho việc trồng rừng theo kiểu quảng canh, tái sinh tự nhiên. Dự án này sẽ áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật, đưa giống tràm mới vào trồng, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn, khoảng 40-60 triệu đồng/ha thay vì chỉ 15-20 triệu/ha như trước đây", ông Hiệp nói.
Phương án khôi phục diện tích rừng bị cháy và bị gãy đổ từ cơn bão số 5 (1997), đồng thời phòng chống cháy rừng được Phân viện điều tra quy hoạch thủy lợi II đưa ra là: đào kênh mương xổ phèn, trồng tràm mới kết hợp với tái sinh tự nhiên. Trung bình cứ 1 km có một kênh rộng 8 m để dẫn nước, vận chuyển nông sản, gỗ thu hoạch. Giữa hai kênh, cách 500 m lại đào một mương xổ phèn rộng 4 m. Mật độ trồng là 16.000 cây/ha với cự ly 0,5 m/cây. 3 năm đầu sẽ trồng và chăm sóc, sau để tự nhiên và khi tràm được 7 tuổi thì khai thác từng phần. Ngoài kênh mương, còn có hệ thống cầu đường nối khu vực sản xuất với các cụm, tuyến dân cư và khu trung tâm.
Tuy nhiên, xung quanh dự án này, có nhiều ý kiến khác nhau. Ông Nguyễn Đức Minh, Viện Khoa học lâm nghiệp, cho rằng áp dụng cách trồng rừng tràm ở Long An vào Cà Mau là không hợp lý, bởi lượng phèn trong đất và điều kiện tiêu thoát nước của hai tỉnh khác nhau. Xây dựng đường bộ cứu hỏa là không khả thi vì rất tốn kém và không cần thiết, nên tận dụng những kênh mương hiện có. Ngoài ra, có thể hình thành các đường băng xanh cản lửa. Ông Minh cũng băn khoăn rằng với mục tiêu trồng mới 3.000 ha rừng/năm có thực hiện được không khi tác giả dự án chưa điều tra, nghiên cứu lực lượng lao động tại chỗ.
Ông Đào Văn Trường, đại diện Cục Kiểm lâm, cho rằng nguyên nhân gây cháy là con người. Bà con địa phương thường xuyên vào rừng khai thác củi, lấy mật ong, bẫy chim... và vô tình gây hỏa hoạn. Để chống cháy rừng một cách hiệu quả cần quản lý đất đai cho tốt, quy hoạch cụm tuyến dân cư, không để người dân tự ý vào rừng. Nếu không quản lý tốt vấn đề này thì bao nhiêu cố gắng trồng mới cũng sẽ tiêu vong sau một trận hỏa hoạn. Ông Trường cũng đưa ra một kiến nghị nhỏ: nên có đề tài nghiên cứu xem kênh mương có tác dụng chống cháy thực không. Bởi theo các chuyên gia nước ngoài, hệ thống này bộc lộ nhiều mặt trái. Mùa khô, nước rút, sẽ mang theo lượng nước giữ ẩm trong rừng. Mùa lũ, nước dẫn vào rừng thì cũng mang theo những tác nhân gây cháy.
Giám đốc Lâm trường U Minh 3 Nguyễn Xuân Sơn lại cho rằng cần thiết phải xây dựng các kênh mương dẫn nước. Trong vụ cháy rừng vừa qua, U Minh 3 mất khoảng 1.600 ha rừng. Lực lượng cứu hộ đã phải kéo ống nước đi một khoảng cách quá xa, tới 2 km, mới tới được nơi cháy. Dẫn ống đến nơi thì nước cũng không đủ mạnh để dập lửa. Một khó khăn khác là 1.000 hộ dân với khoảng 5.000 nhân khẩu sống trong lâm trường được giao rừng, nhưng không có tiền đầu tư, chăm sóc. Đi vay cũng chẳng được vì ngân hàng chỉ cho vay tiền đầu tư sản xuất nông nghiệp.
Như Trang