Hệ thống radar nổi X-Band tiêu tốn của chính phủ Mỹ 2,2 tỷ USD nhưng nay bị bỏ xó tại Trân châu Cảng, Hawaii. Ảnh: RT
Các lãnh đạo của Cơ quan Phòng thủ Tên lửa Mỹ (MDA) từng rất hứng khởi khi nói tới những bước phát triển về kỹ thuật quân sự của mình. Theo lời cựu giám đốc MDA Henry A. Obering III tuyên bố trước quốc hội năm 2007, Mỹ sẽ sở hữu hệ thống radar mạnh đến mức có thể phát hiện một quả bóng chày ở San Francisco từ bờ kia đất nước.
Về lý thuyết, nếu một quốc gia nào đó lén lút tấn công, hệ thống radar trên biển X-Band (SBX) mà ông Obering đề cập ở trên sẽ ngay lập tức phát hiện tên lửa địch, theo dấu mục tiêu từ vệ tinh không gian và điều tên lửa đánh chặn tiêu diệt. Quan trọng hơn cả, SBX có khả năng phân biệt tên lựa thật sự với các loại mồi nhử. Ông Obering từng khẳng định trước một tiểu ban Thượng viện rằng SBX là hệ thống "không có đối thủ".
Nhưng dự án hệ thống radar nổi khổng lồ này thực tế lại là một thất bại thảm hại của MDA với chi phí được đội lên nhiều lần, ước tính tới 2,2 tỷ USD. Lý do là bởi Washington đã quá nôn nóng, không thực hiện đầy đủ các bước thử nghiệm, theo thông tin từ cuộc điều tra của Los Angeles Times.
Dù có thể phóng đại các vật thể ở khoảng cách xa nhưng vì góc quan sát quá hẹp (chỉ 25 độ) nên SBX không thể phát huy tác dụng khi đối phó với trường hợp một loạt tên lửa phóng ra cùng mồi nhử. Đây là phương thức tấn công mà giới chuyên gia đánh giá là có nhiều khả năng xảy ra nhất. Các loại radar truyền thống thường có góc quan sát từ 90 đến 120 độ. Bên cạnh đó, hệ thống này cũng được cho là không đáng tin cậy nếu phải theo dấu những tên lửa tấn công từ nhiều hướng khác nhau trong cùng một thời điểm.
Một sai lầm nghiêm trọng khác của nhóm thiết kế là họ không tính đến việc Trái Đất hình cầu. SBX không thể phát hiện vật thể có kích cỡ bằng quả bóng chày ở khoảng cách hơn 4.000 km trừ khi vật thể đó di chuyển ở độ cao 1.400 km. Theo các chuyên gia kỹ thuật, độ cao này lớn hơn nhiều so với tầm hoạt động của một tên lửa nếu nó ngắm bắn tới Mỹ.
"Xét về tính hiệu quả trong việc loại trừ những mối đe dọa từ tên lửa đạn đạo liên lục địa thì khả năng phát hiện vật thể có kích thước bằng một quả bóng chày của SBX là vô nghĩa", RT dẫn lời ông C. Wendell Mead, kỹ sư hàng không vũ trụ, từng phục vụ trong Học viện Khoa học Quốc gia Mỹ, cho hay.
Ông David K. Barton, nhà vật lý và kỹ sư radar, cũng khẳng định dự án SBX hoàn toàn vô dụng bởi một hệ thống radar thông thường cần phải theo dõi mục tiêu từ đầu đến cuối thì mới có khả năng giúp các tên lửa đánh chặn tiêu diệt hỏa lực địch đúng lúc và kịp thời. Điều này SBX không làm được.
Hàng loạt các báo cáo đánh giá tính hiệu quả của SBX cũng chứng minh rằng hệ thống này không thật sự hữu dụng. Một tài liệu của Ban Thử nghiệm Hoạt động và Định lượng của Lầu Năm Góc cho thấy "SBX có những hoạt động bất thường" và "cần điều chỉnh lại phần mềm". Cơ quan này ba năm sau cũng lưu ý rằng "khả năng hoạt động của SBX không như kỳ vọng".
Theo kế hoạch, hệ thống SBX phải được đưa vào hoạt động từ năm 2005 nhưng thay vào đó nó lại bị bỏ xó tại Trân châu Cảng ở Hawaii.
Giới quan sát nhận định dự án này không chỉ lãng phí tiền thuế của người dân mà nó còn tạo ra một lỗ hổng lớn trong hệ thống phòng thủ của Mỹ. Số tiền đầu tư cho SBX nên được dùng để phát triển những mạng lưới radar mặt đất với khả năng phát hiện tên lửa tầm xa hiệu quả hơn nhiều. Bước đi sai lầm và tốn kém này đã trở thành một vết đen trong hồ sơ của MDA.
Tuy nhiên, thất bại của hệ thống SBX chỉ là "phần nổi của tảng băng trôi". MDA trong thập kỷ trước ném gần 10 tỷ USD vào dự án này cùng ba chương trình khác. Tất cả đều bị hủy giữa chừng vì không khả thi hoặc hoạt động kém hiệu quả, theo LA Times.
Những dự án chết yểu
Mẫu tên lửa Kinetic Energy Interceptor. Ảnh: LA Times
Máy bay Airbon Laser với mức đầu tư lên đến 5,3 tỷ USD là một dự án thất bại khác của MDA. Cơ quan này dự định nâng cấp những chiếc Boeing 747 bằng cách trang bị thêm một hệ thống laser có khả năng tiêu diệt tên lửa địch lúc vừa khai hỏa, trước khi chúng kịp thả mồi nhử.
Thực tế, tia laser lại không thể đốt cháy tên lửa ở một khoảng cách quá xa, vì thế máy bay phải liên tục áp sát chiến đấu cơ địch. Điều kiện trớ trêu này cuối cùng biến những chiếc Boeing 747 trở thành mục tiêu không có khả năng tự vệ. Chương trình phát triển Airbon Laser bị hủy vào năm 2012 sau gần 10 năm thử nghiệm.
Dự án Kinetic Energy Interceptor với ý tưởng phát triển một tên lửa có thể triển khai ở cả đất liền và trên biển để ngăn chặn hỏa lực đối phương ngay từ kỳ tăng tốc cũng bị hủy bỏ vào năm 2009, sau 6 năm phát triển, tiêu tốn của chính phủ Mỹ 1,7 tỷ USD.
Vấn đề của những mẫu tên lửa này là chúng quá dài nên không thể trang bị cho các tàu hải quân. Ngoài ra, nếu triển khai trên đất liền, chúng phải được đặt gần các mục tiêu. Vì thế chúng có nguy cơ bị tấn công trước cả khi kịp thực hiện nhiệm vụ.
Dự án cuối cùng chịu chung số phận là phương tiện tiêu diệt hàng loạt, cấu thành từ một chùm tên lửa đánh chặn cỡ nhỏ, có khả năng tiêu diệt toàn bộ tên lửa tấn công và mồi nhử của địch. Bắt đầu từ khoảng năm 2007, 2008, MDA ca tụng dự án này như một "chương trình mang tính bước ngoặt" đồng thời đặt rất nhiều kỳ vọng vào nó. Nhưng 4 năm sau, các nhà thầu quân sự không tiến hành bất kỳ cuộc thử nghiệm nào khiến toàn bộ dự án bị gác lại. Quá trình nghiên cứu, phát triển tiêu tồn gần 700 triệu USD.
"Họ đã hoang phí quá nhiều tiền nhưng kết cục là không thu về được gì", Mike Corbett, đại tá về hưu thuộc lực lượng không quân Mỹ, từng giám sát các hợp đồng vũ khí của MDA từ năm 2006 đến 2009, nhận định. "MDA chi hàng tỷ USD vào những chương trình này và chúng chẳng đi đến đâu cả".
Thiết kế của phương tiện tiêu diệt hàng loạt. Ảnh: LA Times
Vũ Hoàng (theo LA Times/ RT)