Một tàu ngầm thuộc Đề án 949A. Ảnh: Reddit.
Thời Chiến tranh Lạnh, Liên Xô thiết kế tàu ngầm tấn công hạt nhân khổng lồ Đề án 949 Granit (NATO định danh: Oscar) với nhiệm vụ duy nhất là săn lùng tàu sân bay, biểu tượng cho sức mạnh và niềm tự hào của Hải quân Mỹ, theo National Interest.
Theo chuyên gia quân sự Sebastien Roblin, mỗi tàu sân bay Mỹ đều có một lực lượng tàu chiến hộ tống. Nhiều chiếc trong số đó chuyên tác chiến săn ngầm, nên tàu Oscar không thể bí mật tiếp cận để dùng ngư lôi tấn công tàu sân bay. Thay vào đó, nó được thiết kế để phóng tên lửa hành trình diệt hạm từ khoảng cách hàng trăm km.
Dựa trên tàu ngầm tên lửa hành trình thế hệ ba, Đề án 949 Granit được Liên Xô phát triển giữa thập niên 1970. Đây là loại tàu có thiết kế hai lớp, trong đó vỏ chính bên trong chứa khoang thủy thủ đoàn và các hệ thống trên tàu. Vỏ ngoài bằng thép mỏng để bảo đảm hình dáng thủy động lực học, giảm sức cản của nước theo tiêu chuẩn đóng các tàu ngầm cỡ lớn của nước này.
Tàu ngầm lớp Oscar có kích cỡ lớn để mang vũ khí hạng nặng. Với chiều dài 154 m, lượng giãn nước 12.500 tấn khi nổi, đây là loại tàu ngầm lớn thứ tư từng được chế tạo trong lịch sử. Tàu đạt vận tốc tối đa là 60 km/h khi lặn, độ sâu tối đa tới 500 m.
Dù có tốc độ lặn chậm, khả năng cơ động thấp, tàu ngầm lớp Oscar có thể phóng tới 24 tên lửa hành trình P-700 Granit (NATO định danh: SS-N-19 Shipwrecks) có uy lực diệt hạm rất lớn.
Tên lửa P-700 Granit được nạp lên tàu ngầm lớp Oscar. Ảnh: Imgur.
Mỗi quả tên lửa P-700 dài 10 m, nặng 8 tấn, tầm bắn 62 km và vận tốc hành trình gấp 2,5 lần tốc độ âm thanh (3.087 km/h). Tên lửa được dẫn đường bằng vệ tinh, thông qua một ăng ten gắn trên thân. Trong trường hợp khai hỏa đồng loạt, chúng có thể kết nối qua đường truyền dữ liệu (datalink) để chia sẻ thông tin mục tiêu, giúp tiếp cận theo nhiều góc độ khác nhau.
P-700 thường sử dụng đầu nổ mạnh (HE) nặng 750 kg. Ngoài ra, nó có thể trang bị đầu đạn hạt nhân có sức công phá 500 kiloton, tương đương 500.000 tấn thuốc nổ TNT.
So với tuần dương hạm hạng nặng lớp Kirov và tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov, tàu ngầm Oscar khó bị phát hiện hơn. Nó còn có khả năng phóng tên lửa từ dưới lòng biển mà không sợ bị tấn công trả đũa.
Tàu ngầm Oscar còn được trang bị hệ thống vũ khí tầm ngắn, bao gồm 4 ống phóng cỡ 533 mm cho tên lửa chống ngầm RPK-2 (NATO định danh: SS-N-15 Starfish), hai ống phóng cỡ 650 mm cho đạn RPK-6/7 (NATO định danh: SS-N-16 Stallion) nhằm diệt mục tiêu ở khoảng cách 101 km. Cả hai loại vũ khí này có thể dùng đầu đạn ngư lôi thông thường hoặc hạt nhân.
Hai chiếc Oscar đầu tiên có tên Arkhangelsk và Murmansk được hoàn thiện tại nhà máy đóng tàu Severodvinsk vào năm 1980 và 1982. Trong giai đoạn 1982-1996, 11 chiếc được nâng cấp thuộc Đề án 949A Antey (NATO định danh: Oscar II). Tàu dài hơn phiên bản cũ 10 m, được trang bị các hệ thống điện tử hiện đại.
Sau khi Liên Xô tan rã, Hải quân Nga tập trung vào việc bảo dưỡng, nâng cấp hạm đội tàu ngầm Oscar để chúng tiếp tục theo dõi tàu sân bay Mỹ trong thập niên 1990. Một chiếc thậm chí đã mắc lưới tàu đánh cá Tây Ban Nha năm 1999.
Thủy thủ đoàn bên trong một ống phóng tên lửa Granit. Ảnh: Reddit.
Dù chưa từng tham gia chiến đấu, tàu ngầm lớp Oscar vẫn trải qua những tình huống rất nguy hiểm.
Ngày 12/8/2000, một vụ nổ kéo theo phản ứng dây chuyền có sức công phá tương đương 3-7 tấn thuốc nổ TNT xảy ra trên khoang tàu ngầm Kursk (K-141) đang tham gia cuộc tập trận hải quân ở Severomorsk, khiến toàn bộ thủy thủ đoàn thiệt mạng.
Ngày 7/4/2015, tàu ngầm Orel (K-266) bị cháy tại ụ nổi ở nhà máy đóng tàu Severodvinsk. May mắn là nhiên liệu hạt nhân và vũ khí không được bố trí trên khoang tàu, cũng như không có thiệt hại về người.
Hải quân Nga đang vận hành 7-8 tàu ngầm lớp Oscar trong biên chế hạm đội Biển Bắc và Thái Bình Dương. Tàu ngầm tàng hình Đề án 885 Yasen (NATO định danh: Severodvinsk) trong tương lai sẽ thay thế lớp Oscar trong vai trò diệt tàu sân bay.
Quân đội Nga đã tuyên bố sẽ nâng cấp ít nhất ba tàu ngầm theo thiết kế Đề án 949AM vào năm 2020, với mức giá 180 triệu USD/chiếc. 24 tên lửa P-700 lạc hậu sẽ được thay thế bằng 72 tên lửa P-800 Oniks hoặc Kalibr. Hệ thống định hướng, tác chiến thông tin và thiết bị cảm biến mới cũng sẽ được bổ sung.
Dù không sở hữu công nghệ tàng hình tối tân, nhưng lớp Oscar vẫn là công cụ răn đe hiệu quả từ khoảng cách xa với các tàu mặt nước quý giá của Mỹ, chuyên gia Roblin nhận định.
Xem thêm: 8 tàu NATO theo đuôi tàu sân bay Nga
Duy Sơn