Phiến quân IS gốc Mỹ Mohamed Jamal Khweis bị dân quân người Kurd bắt giữ. Ảnh: NBCNews
Ngày 16/3, các quan chức chống khủng bố Mỹ xác nhận với NBC News rằng giới tình báo nước này đang rất mong chờ được thẩm vấn một phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) gốc Mỹ vừa bị bắt giữ ở Iraq hôm thứ hai, và coi đây như một "kho báu tình báo" về cách thức vận hành thực sự của nhóm phiến quân này.
"Anh ta có thể là một mỏ vàng tình báo thực sự", Seamus Hughes, cựu quan chức Trung tâm Chống khủng bố Quốc gia Mỹ, cho hay. Hughes mô tả tay súng Mohamed Jamal Khweis vừa bị dân quân người Kurd bắt giữ ở miền bắc Iraq là "công dân Mỹ đầu tiên gia nhập IS buông súng đầu hàng trên chiến trường".
"Anh ta có thể mở ra một cánh cửa hướng vào cấu trúc chỉ huy của IS", ông Hughes, người hiện là phó giám đốc Chương trình về Chủ nghĩa Cực đoan tại Đại học George Washington, nói. "Ai là người mà anh ta báo cáo trực tiếp? Những hành động hàng ngày của anh ta như thế nào? Và điều quan trọng nhất, anh ta đã đến đó bằng cách nào?"
Các quan chức tình báo Mỹ cho rằng Khweis có thể cung cấp cho họ những thông tin trọng yếu về cách thức các tay súng phương Tây kết nối được với phiến quân IS bất chấp những nỗ lực lớn thu được nhiều kết quả gần đây của nhà chức trách Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và nhiều nước khác nhằm bịt mọi ngả đường biên giới hướng vào Syria và Iraq.
Họ cũng hy vọng rằng Khweis có thể trả lời một câu hỏi quan trọng không kém: Các tay súng phương Tây, đặc biệt là người Mỹ, thực hiện nhiệm vụ gì cho IS khi tới Trung Đông gia nhập tổ chức này.
Hồi tuần trước, những tài liệu mật do truyền thông phương Tây đăng tải cho thấy khi tới Iraq và Sirya gia nhập IS, các tay súng phương Tây được hỏi về mong muốn thực hiện nhiệm vụ gì cho tổ chức, trở thành chiến binh cầm súng hay là những kẻ đánh bom tự sát. Những tài liệu này liệt kê danh tính của 22.000 tay súng đang chiến đấu cho IS, trong đó có nhiều người Mỹ.
Khweis, thanh niên 26 tuổi đến từ thành phố Alexandria, bang Virginia, Mỹ, đã bị dân quân người Kurd (Peshmerga) bắt giữ ở gần Sinjar khi anh ta tìm cách trốn ra khỏi sào huyệt Mosul của IS ở Iraq và tiến vào khu vực tự trị của người Kurd.
Hôm thứ tư, Hội đồng An ninh Người Kurd cho biết Khweis đã đi từ Thổ Nhĩ Kỳ tới Syria vào tháng 12/2015 cùng với một phụ nữ trẻ người Iraq. "Anh ta đến Iraq vào cuối tháng một, và khai rằng tìm cách trốn chạy sau đó để về nhà", hội đồng này cho hay. "Trong hành trình từ Mỹ đến Thổ Nhĩ Kỳ, anh ta đã dừng chân ở nhiều nước châu Âu".
Nhà chức trách người Kurd tuyên bố đang đàm phán với chính quyền Mỹ về cách thức bàn giao Khweis. Trong lúc chờ đợi, anh ta vẫn bị giam giữ ở lãnh thổ của người Kurd và bị "nhà chức trách an ninh có liên quan" thẩm vấn.
Hiện vẫn chưa rõ những nhà chức trách có liên quan này có bao gồm nhân viên tình báo và quan chức hành pháp của Mỹ hay không. Bộ Tư pháp Mỹ không đưa ra bình luận về khả năng truy tố Khweis, dù cơ quan này đã truy tố ít nhất 4 công dân Mỹ bị cáo buộc gia nhập IS ở nước ngoài.
Bằng lái xe của Khweis do bang Virginia cấp. Ảnh: NBCNews
Alex Kassirer, chuyên gia phân tích chống khủng bố tại công ty tư vấn tình báo Flashpoint, cho biết Khweis hiện chưa có mối liên quan nào với các trang web, phòng chat jihad hay bất cứ mạng xã hội nào có liên quan đến IS. Tuy nhiên, bà này cảnh báo Khweis có thể hoạt động bằng tên giả hoặc các mật danh jihad được tổ chức đặt cho.
Đầu mối quý giá
Nhà chức trách Mỹ xác nhận khoảng 24 công dân nước này đã tới Syria để gia nhập IS, và các quan chức nghi ngờ con số này trong thực tế có thể cao hơn nhiều. Ít nhất 8 người Mỹ chiến đấu cho IS đã bị tiêu diệt trong các cuộc không kích trên chiến trường Syria.
Các cơ quan an ninh và tình báo Mỹ đã đầu tư nhiều công sức, tiền của để theo dõi, giám sát những đối tượng có khả năng vượt biên đầu quân cho IS, cũng như những tay súng từng chiến đấu cho phiến quân rồi trở về nước Mỹ. Nỗ lực này đã thu được những thành công nhất định, và đến nay nước Mỹ vẫn an toàn trước mối đe dọa IS, dù phiến quân đã tổ chức những vụ khủng bố kinh hoàng ở châu Âu, đặc biệt là ở Pháp.
Mặc dù vậy, giới quan sát cho rằng Mỹ vẫn chưa có những công cụ hiệu quả để có thể nắm được những thông tin tình báo cần thiết về hoạt động của phiến quân IS tại Iraq. Kể từ khi Mỹ rút quân khỏi Iraq năm 2012, các mạng lưới tình báo mặt đất tại quốc gia này mà Mỹ đã dày công xây dựng cũng bị tê liệt. Không còn tai mắt trên thực địa, Mỹ buộc phải dựa vào các phương tiện trinh sát như máy bay không người lái, vệ tinh để thu thập thông tin tình báo về nhóm phiến quân.
Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích chỉ ra rằng IS được tổ chức theo một hệ thống rất chặt chẽ, các tay súng cũng được huấn luyện về khả năng bảo mật thông tin và che giấu hành tung, khiến hoạt động thu thập thông tin tình báo bằng phương tiện hiện đại của Mỹ không phát huy hiệu quả. Nhiều cuộc đột kích do đặc nhiệm Mỹ thực hiện nhắm vào các mục tiêu trong lãnh thổ do IS kiểm soát đã không đạt được mục đích của mình vì thông tin tình báo thu được không sát với thực tế.
Video Khweis bị dân quân người Kurd bắt giữ và thẩm vấn
Việc thiếu các "nguồn tin sống" trên chiến trường cũng khiến tình báo Mỹ hầu như "mù tịt" về cách thức tuyển mộ, huấn luyện, giao nhiệm vụ cho các chiến binh nước ngoài của IS. Bởi vậy, Khweis sẽ là một nguồn thông tin rất quý báu mà tình báo Mỹ có thể khai thác triệt để nhằm nắm được những thông tin cụ thể nhất về hệ thống chỉ huy, cơ chế vận hành của phiến quân.
"Cách Khweis luồn lách qua được hệ thống giám sát chống IS của chính quyền và vai trò của những kẻ tiếp tay, giúp đỡ anh ta là vấn đề rất được quan tâm", Hughes nói. "Nhà chức trách Mỹ và các nước có liên quan đã làm rất tốt trong việc phong tỏa biên giới Iraq và Syria, bởi vậy Khweis và những kẻ tuyển mộ phải rất sáng tạo, linh hoạt mới có thể xâm nhập được vùng đất này, và chắc hẳn anh ta phải quen biết một ai đó. Anh ta không thể chỉ đơn giản xuất hiện và gặp gỡ những kẻ tuyển mộ".
Dân quân người Kurd chiến đấu chống lại phiến quân IS. Ảnh: AFP
Chuyên gia này tin rằng Khweis có thể làm sáng tỏ cách thức phiến quân IS khai thác, sử dụng các chiến binh người Mỹ, và có thể là những kẻ được giao nhiệm vụ âm thầm trở về nước, chờ cơ hội để thực hiện các vụ tấn công khủng bố tại quê nhà. Một số tài liệu thu được trước đây cho thấy các tay súng người Mỹ thường được IS giao thực hiện những nhiệm vụ cấp thấp, trong khi những kẻ gốc Anh đảm đương các vị trí mang tính chiến lược hơn.
"Liệu anh ta có được bố trí chiến đấu cùng các tay súng nước ngoài khác không. IS phải chăng chỉ đẩy họ ra tiền tuyến hay sử dụng cho mục đích khác. Họ có vai trò quan trọng đặc biệt với những chiến binh tiềm năng người Mỹ khác không, rất nhiều câu hỏi cần được giải đáp, và Khweis sẽ là một đầu mối quan trọng", Hughes nhấn mạnh.
Trí Dũng