Một chiếc áo bị vứt bỏ bên bờ sông Rio Grande, nơi nhiều người Trung Mỹ vượt biên vào Mỹ. Ảnh: Washington Post
Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump cam kết thay đổi mạnh mẽ hệ thống nhập cư vào thời điểm những gia đình ở các quốc gia Trung Mỹ đang đổ xô vượt biên sang nước này với số lượng ngày càng tăng. Nhiều người đến Mỹ nhằm trốn chạy tình trạng bạo lực và nghèo đói ở quê nhà. Các đơn vị thuộc Cơ quan Tuần tra Biên giới Mỹ (USPB) ba tháng qua đã bắt giữ số người nhập cư lậu cao đột biến, theo Washington Post.
Trong thời gian vận động tranh cử, ông Trump cam kết xây dựng một bức tường ở biên giới để ngăn người nhập cư lậu vào Mỹ và trục xuất hàng triệu người cư trú bất hợp pháp. Song đến nay, các đề xuất trên mới chỉ được phác thảo chung chung.
Kế hoạch của nhà tài phiệt New York trở thành cái cớ thuyết phục để bọn buôn người lợi dụng. Chúng ra sức hối thúc người dân vượt biên vào Mỹ trước khi bức tường mọc lên, theo các quan chức Mỹ và Mexico. Tuần trước, nhà chức trách Mỹ phải triển khai thêm 150 cảnh sát tuần tra biên giới để giám sát chặt một đoạn đường ở Thung lũng Rio Grande, miền nam Texas.
Theo hai bình luận viên Joshua Partlow và Nick Miroff từ Washington Post, để tạm giữ, xử lý nhanh chóng và trục xuất hàng chục nghìn người nhập cư lậu mỗi tháng, chính quyền ông Trump sẽ phải tuyển thêm thẩm phán xét xử vấn đề nhập cư, đồng thời mở rộng các cơ sở tạm giữ. Mặt khác, một bức tường chắn ở biên giới cũng gây tốn kém hàng tỷ USD.
Nhưng không ít người bày tỏ thái độ hoan nghênh việc ông Trump áp dụng chính sách trấn áp người nhập cư lậu. Nhiều cảnh sát tuần tra biên giới lâu nay vẫn bất bình trước cách tiếp cận theo kiểu "bắt rồi thả" đối với dòng người nhập cư lậu Trung Mỹ. Với họ, chiến thắng của ông Trump là một động lực khích lệ tinh thần.
"Chúng tôi sắp có thể thực hiện trở lại công việc mà chúng tôi đáng lẽ phải làm. Chúng tôi phải chuyển qua làm việc ở các cơ sở tạm giữ. Chúng tôi không được đi tuần tra để thực thi pháp luật. Chúng tôi đang làm công việc quản ngục và thỉnh thoảng còn làm vú em", Chris Cabrera, một cảnh sát tuần tra biên giới ủng hộ ông Trump làm tổng thống, chia sẻ, ám chỉ việc ông phải trông những em bé theo cha mẹ vượt biên và bị bắt giữ.
Không thể xử lý hết
Ever Javier Palma Romero, một công nhân ở El Salvador, cho biết anh cùng con gái tháo chạy đến Mỹ để tránh bạo lực băng đảng ở quê nhà. Ảnh: Washington Post
Điều không được nhắc đến trong cuộc tranh luận về kiểm soát biên giới hiện nay ở Mỹ là sự thay đổi lớn về số người nhập cư lậu từ các nước. Số người Mexico bị bắt vì vượt biên trái phép đã giảm từ mức 400.000 người vào năm 2010 xuống còn khoảng 177.000 người trong năm nay. Nhưng trái lại, số người vượt biên trái phép vào Mỹ từ các nước El Salvador, Honduras hay Guatemala, những nơi bạo lực băng đảng hoành hành, đã tăng gấp gần 4 lần trong cùng khoảng thời gian và đạt tới con số gần 179.000 người.
Một bộ phận lớn người Trung Mỹ không lén vượt biên trong đêm tối mà thuê những tay buôn người đưa họ đến bờ sông Rio Grande, chảy từ tây nam Mỹ sang bắc Mexico, rồi vượt sông giữa ban ngày sau đó tự nộp mình cho USBP. Lý do là bởi phần lớn những người này đều xin tị nạn tại Mỹ, vậy nên họ được quyền ra tòa bào chữa cho vụ việc của mình trước khi bị trục xuất. Tuy nhiên, thường phải mất nhiều tháng đến nhiều năm để các tòa án, đang hoạt động quá tải, phân xử xem liệu những đương sự xin tị nạn kể trên có đối mặt với nguy hiểm ở nước họ và xứng đáng được bảo vệ hay không.
Phần lớn người nhập cư lậu được phóng thích khỏi các cơ sở tạm giữ chỉ sau vài ngày. Thông thường, họ sẽ né trình diện tại tòa theo lịch xét xử. 85% trong 20.000 gia đình bị tòa ra phán quyết buộc phải trục xuất khỏi Mỹ từ tháng 7/2014 đến tháng 8/2016 đã áp dụng cách tương tự.
Các lãnh đạo công đoàn USPB muốn tuyển dụng thêm cảnh sát tuần tra cũng như thẩm phán nhập cư, đồng thời đề nghị gia tăng thời gian tạm giữ đối với những người xin tị nạn chờ ngày xét xử. Việc ông Trump đưa ra thông điệp cứng rắn về nạn nhập cư lậu sẽ làm nản lòng những người có ý định vượt biên trái phép vào Mỹ trong tương lai, Hector Garza, một cảnh sát tuần tra biên giới ở Laredo, bang Texas, kiêm đại diện công đoàn của USPB, nhận định.
"Chính quyền phải hành động ngay bây giờ, tình hình đã mất kiểm soát", Garza nhấn mạnh.
Tuy nhiên, kế hoạch tăng cường đội ngũ thẩm phán nhập cư đòi hỏi nhiều thời gian và tiền bạc. Mặt khác, theo hạ nghị sĩ đảng Dân chủ Henry Cuellar, người đại diện cho khu vực cử tri ở biên giới bang Texas và Mexico, thúc đẩy nhanh tiến trình xét xử ở tòa án nhập cư là điều không dễ dàng.
"Ngay bây giờ, với số thẩm phán đang có, chúng ta còn tồn đọng nửa triệu án về nhập cư. Trên thực tế, phải mất nhiều năm để xử lý xong các án này", Cuellar cho biết trong một cuộc phỏng vấn.
Bức tường 50 tỷ USD ngăn người nhập cư của Trump
Ra đi vì bạo lực, nghèo đói
Cách đây hai năm, sau khi các gia đình từ El Salvador, Honduras và Guatemala ồ ạt vượt biên trái phép vào Mỹ, khiến các cơ quan chức năng phụ trách biên giới không ứng phó xuể, chính quyền Tổng thống Barack Obama phải mở cuộc vận động truyền thông nhằm làm nản chí người có ý định vượt biên trái phép, tăng cường trục xuất người nhập cư bị từ chối tị nạn, đồng thời thúc ép Mexico trấn áp nạn nhập cư lậu ở khu vực biên giới phía nam nước này.
Kết quả là số người nhập cư lậu vào Mỹ qua khu vực biên giới Mỹ - Mexico giảm xuống trong năm 2015 nhưng lại tăng lên trong năm nay. Bạo lực, nghèo đói và các yếu tố ảnh hưởng của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tiếp tục đẩy những người dân Trung Mỹ đi lên phía bắc.
Ever Javier Palma Romero, một công nhân chế biến cá, 24 tuổi, ở El Salvador, đã 6 tuần rong ruổi trên đường cùng con gái Jackeline, 4 tuổi, để đến biên giới Mỹ. Các băng đảng tội phạm đã kiểm soát những dải lãnh thổ rộng lớn ở nước anh. Romero cho hay anh bị các thành viên băng đảng đánh đập, cướp bóc, thậm chí chúng còn sát hại người chú của anh. Romero mang theo bản sao một tờ khai mà mẹ anh nộp cho cảnh sát hồi năm ngoái nói rằng hai thành viên băng đảng đã đe dọa giết anh.
"Chúng tôi bỏ trốn đến đây vì lý do chính đáng", Romero nói.
Cách đây hai năm, những người vượt biên vào Mỹ chủ yếu là phụ nữ và trẻ em nhưng nay xuất hiện thêm những người cha đi cùng con. Họ cho biết nếu không mang theo con cái, cơ hội được ở lại Mỹ sẽ thấp hơn nhiều.
Theo các cảnh sát tuần tra biên giới, một số người ồ ạt nhập cư lậu vào Mỹ thời gian qua chủ yếu vì lo sợ cơ hội sẽ không còn nếu ông Trump đắc cử. Số khác ôm hy vọng rằng bà Hillary Clinton sẽ chiến thắng và đưa ra một số hình thức ân xá nào đó với người cư trú bất hợp pháp.
Trong tháng 10, lực lượng của USPB đã bắt giữ 46.195 người nhập cư lậu, cao hơn gần 11.000 người so với tháng 10/2014, khi cuộc khủng hoảng nhập cư lên đỉnh điểm.
Nhà thờ Sacred Heart ở thành phố McAllen, bang Texas, cung cấp nơi tạm trú cho người nhập cư lậu khi họ được USPB phóng thích để chờ ngày ra tòa. Có thời điểm nhà thờ này tiếp nhận gần 500 người lớn và trẻ em, khiến nhà chức trách phải dựng lều tại bãi đỗ xe của nhà thờ để họ tá túc.
"Chúng tôi chứng kiến nhiều người tìm đến đây trong tình trạng mất nước, bị ghẻ lở và thủy đậu", Josh Ramirez, giám đốc Sở Y tế thành phố McAllen, cho hay.
Theo thị trưởng McAllen Jim Darling, những cuộc thảo luận về kế hoạch xây dựng bức tường biên giới và quan điểm cứng rắn hơn đối với vấn đề nhập cư trái phép của ông Trump là nguyên nhân chính khiến nhiều người tìm cách vượt biên vào Mỹ trước khi quá muộn.
Doris Medina cầm một bức ảnh cho thấy những vết bầm trên cổ sau khi bà bị một tên buôn người ở Mexico tìm cách cưỡng hiếp. Ảnh: Washington Post
Vài người Trung Mỹ đến biên giới bang Texas những ngày gần đây kể rằng cảnh sát tuần tra biên giới liên tục dày vò họ về chiến thắng mà tỷ phú Trump giành được và đe dọa trục xuất họ.
"Họ nói: Ông ấy không muốn bạn ở đây. Ông ấy sẽ trục xuất bạn", Doris Medina, 43 tuổi, người phụ nữ hiện tá túc tại một trong những túp lều ở nhà thờ Sacred Heart, cho hay.
Medina đang trong hành trình từ Honduras đến thành phố New Orleans, bang Louisiana, Mỹ, để đoàn tụ cùng chồng. Bà đến Mỹ lần đầu vào năm 1992 và dành phần lớn thời gian ở Los Angeles, làm việc cho một quán ăn ở phim trường và giao hàng pizza.
Medina được cấp phép tị nạn theo "chế độ bảo vệ tạm thời" nhưng khi mẹ bà bị chẩn đoán mắc ung thư ở Honduras, bà đã trở về quê mà không xin phép. Vì vậy, hiện tại, bà không thể quay lại Mỹ cư trú hợp pháp.
Theo Medina, thuê một kẻ buôn người là cách duy nhất giúp bà quay về Mỹ. Người này đã nói với bà rằng: "Chúng ta cần vượt biên vào Mỹ trước khi người đàn ông đó (Trump) thắng cử".
Xem thêm: Hai tầng thách thức nếu Trump trục xuất ba triệu người nhập cư
Hồng Vân