CIA thừa nhận đứng sau đảo chính ở Iran

"Cuộc đảo chính quân sự làm lật đổ Mosadeq và nội các Mặt trận Dân tộc của ông được tiến hành dưới sự chỉ huy của CIA, một hành động theo chính sách đối ngoại của Mỹ", AFP dẫn tài liệu mới được giải mật của Văn khố An ninh Quốc gia Mỹ cho hay. Mosadeq là cách viết khác trong tên của cựu thủ tướng Iran Mohammad Mossadegh.

Vai trò của CIA trong cuộc lật đổ Mohammad Mossadegh đã được biết đến từ lâu, nhưng đây được coi là lần đầu tiên cơ quan này thừa nhận trách nhiệm phối hợp với cơ quan tình báo Anh, MI6. 

Mossadegh đã làm Anh tức giận khi có động thái quốc hữu hóa công ty dầu mỏ AIOC (Anglo-Iranian Oil Company), tiền thân của BP ngày nay. Người Anh tin rằng việc kiểm soát dầu mỏ của Iran là điều thiết yếu nhằm làm hồi sinh nền kinh tế của họ sau sự tàn phá của Thế chiến II. 

Sau khi lên nắm quyền năm 1953, Tổng thống Mỹ Dwight Eisenhower đã bày tỏ sự đồng cảm đối với quan điểm của Anh hơn người tiền nhiệm Harry Truman. Ông Truman từng kêu gọi các đồng minh của Mỹ thỏa hiệp với Iran. 

Tài liệu về lịch sử nội bộ Iran của CIA, do Văn khố An ninh Quốc gia công bố hôm 18/8 đánh dấu kỷ niệm 60 năm vụ đảo chính, đem đến một góc nhìn về tình thế của Mossadegh và bác bỏ cách truyền thông phương tây mô tả ông là "một kẻ điên". 

Trong khi công nhận rằng London cần dầu mỏ, tài liệu cho biết các nhà lập pháp Anh " ít tôn trọng người Iran, những người mà các quản lý công ty và quản lý Bộ Ngoại giao Anh coi là bất tài, tham ô và tư lợi".  

Theo BBC, tài liệu còn cho thấy cách thức CIA chuẩn bị cho cuộc đảo chính khi sắp đặt các câu chuyện chống Mossadegh trên cả báo chí Mỹ và báo Iran.

Cuộc đảo chính đã cho phép Hoàng đế Mohammad Reza Pahlavi trở lại và thành đồng minh thân cận của Mỹ. Ông bị lật đổ trong cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979 và lãnh đạo mới coi thái độ thù địch với Mỹ là nền tảng trong chính sách đối ngoại của Iran. 

Trọng Giáp