Theo quy định tại Điều 9 Luật Giao thông đường bộ, người tham gia giao thông phải đi bên phải theo chiều đi của mình, đi đúng phần đường quy định và phải chấp hành hệ thống báo hiệu đường bộ, trong đó có tín hiệu đèn giao thông.
Đèn tín hiệu giao thông có ba mầu, theo đó tín hiệu xanh là được đi, tín hiệu đỏ là cấm đi, tín hiệu vàng là báo hiệu sự thay đổi tín hiệu. Khi đèn vàng bật sáng, người điều khiển phương tiện phải cho xe dừng lại trước vạch dừng, trừ trường hợp đã đi quá vạch dừng thì được đi tiếp, tín hiệu vàng nhấp nháy là được đi nhưng cần chú ý.
Điều 20 Luật này quy định một số phương tiện được quyền ưu tiên đi trước xe khác khi qua đường giao nhau từ bất kỳ hướng nào tới theo thứ tự sau đây:
“a) Xe chữa cháy đi làm nhiệm vụ;
b) Xe quân sự, xe công an đi làm nhiệm vụ khẩn cấp;
c) Xe cứu thương đang thực hiện nhiệm vụ cấp cứu;
d) Xe hộ đê, xe đang làm nhiệm vụ khắc phục sự cố thiên tai hoặc tình trạng khẩn cấp theo quy định của pháp luật;
đ) Đoàn xe có xe cảnh sát dẫn đường;
e) Đoàn xe tang;
g) Các xe khác theo quy định của pháp luật.
Khi có tín hiệu của xe ưu tiên, mọi người tham gia giao thông phải nhanh chóng giảm tốc độ, tránh hoặc dừng lại sát lề đường bên phải để nhường đường. Cấm các hành vi gây cản trở xe ưu tiên”.
Như vậy về nguyên tắc, ngoài các xe ưu tiên khi đi làm nhiệm vụ, các phương tiện giao thông phải dừng lại khi đèn đỏ bật (trừ trường hợp có hiệu lệnh khác của người điều khiển giao thông hoặc có biển báo được phép rẽ phải thì các phương tiện vẫn được phép rẽ phải). Nếu người tham gia giao thông không tuân thủ quy định này là vi phạm luật giao thông đường bộ.
Trường hợp thấy tín hiệu của xe ưu tiên thì người tham gia giao thông bất kể đang di chuyển từ hướng nào tới đều phải thực hiện các quy tắc nói trên để nhường đường cho xe ưu tiên chứ không chỉ đối với các phương tiện đang chạy phía trước của xe ưu tiên. Tuy nhiên, các phương tiện không được phép vượt đèn đỏ để nhường đường cho xe ưu tiên bởi luật đã quy định người tham gia giao thông phải chấp hành hệ thống đèn tín hiệu giao thông hoặc theo hiệu lệnh của người điều khiển giao thông. Hơn nữa, các phương tiện này không được trang bị hệ thống tín hiệu ưu tiên để cảnh báo như còi, đèn, cờ… nên nếu vượt đèn đỏ để nhường đường cho xe ưu tiên có thể sẽ gây nguy hiểm cho các phương tiện giao thông khác.
Do vậy, trong trường hợp đến các điểm giao cắt mà có xe ưu tiên từ phía sau đi tới thì người tham gia giao thông cũng không được phép vượt đèn đỏ hoặc rẽ phải dù chỉ nhằm mục đích duy nhất là nhường đường cho xe ưu tiên mà trong trường hợp này người tham gia giao thông chỉ được phép “giảm tốc độ, tránh hoặc dừng lại sát lề đường bên phải”.
Hành vi vượt đèn đỏ hoặc rẽ phải (đối với điểm giao cắt không có biển báo cho phép được rẽ phải khi có đèn đỏ) để nhường đường cho xe ưu tiên là vi phạm Luật giao thông đường bộ và vi phạm Nghị định số 34/2010/NĐ-CP ngày 2/4/2010 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, tùy theo tính chất và mức độ mà hành vi này có thể bị xử phạt hành chính với các mức khác nhau.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định, nếu hành vi vi phạm chưa gây hậu quả và xét thấy ý thức chủ quan của người tham gia giao thông vì nhường đường, tạo điều kiện cho xe ưu tiên thực thi nhiệm vụ mà vi phạm thì có thể chỉ bị nhắc nhở hoặc cảnh cáo.
Luật sư Vũ Tiến Vinh
Công ty Luật Bảo An
41 phố Trần Hữu Tước, Đống Đa, Hà Nội