Theo quy định tại khoản 11 Điều 3 Luật đất đai năm 2013: “Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai”.
Trường hợp thu hồi đất “do nhu cầu mở rộng, nâng cấp đường” thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 62 Luật đất đai 2013 và cụ thể là thu hồi để thực hiện “dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật của địa phương”. Vì vậy, Nhà nước thu hồi đất thuộc quyền sử dụng của gia đình anh là đúng.
Thẩm quyền thu hồi đất
Điều 66 Luật Đất đai năm 2013 quy định:
“1. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây:
a) Thu hồi đất đối với tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 2 Điều này;
b) Thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn.
2. Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây:
a) Thu hồi đất đối với hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư;
b) Thu hồi đất ở của người Việt Nam định cư ở nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam.
3. Trường hợp trong khu vực thu hồi đất có cả đối tượng quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất hoặc ủy quyền cho Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thu hồi đất”.
Theo quy định trên, thẩm quyền thu hồi đất trong trường hợp này thuộc về UBND huyện. Do đó, việc UBND xã yêu cầu anh tự tháo dỡ tường bao và cây cối trên phần diện tích nhô ra phía ngoài là không đúng thẩm quyền thu hồi đất theo quy định của pháp luật đất đai.
Thủ tục thu hồi đất
Khoản 1 Điều 67 Luật Đất đai năm 2013 quy định: “Trước khi có quyết định thu hồi đất, chậm nhất là 90 ngày đối với đất nông nghiệp và 180 ngày đối với đất phi nông nghiệp, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải thông báo thu hồi đất cho người có đất thu hồi biết. Nội dung thông báo thu hồi đất bao gồm kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm”.
Trong trường hợp này, đất của gia đình anh là đất phi nông nghiệp nên chậm nhất là 180 ngày, UBND huyện phải thông báo cho gia đình anh biết về việc thu hồi đất đó. Vì vậy, khi UBND huyện không có thông báo mà UBND xã đã yêu cầu anh tự tháo dỡ tường bao và cây cối trên phần diện tích đất nhô ra phía ngoài đường là không phù hợp với quy định pháp luật về đất đai.
Cưỡng chế thu hồi đất
Trong trường hợp này, UBND huyện có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế nếu tuân theo quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục thu hồi đất tại Điều 69 Luật đất đai 2013. Tuy nhiên, thủ tục thực hiện của UBND huyện ở đây là không đúng pháp luật, từ thẩm quyền thu hồi đất đến thủ tục thu hổi đất, ra quyết định thu hồi đất đã không tuân theo quy định của pháp luật về đất đai.
Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, anh có thể khiếu nại lên Chủ tịch UBND huyện về hành vi vi phạm của UBND xã và UBND huyện như đã phân tích ở trên.
Luật sư, Thạc sĩ Phạm Thanh Bình
Công ty Luật Bảo Ngọc, Hà Nội