Một số vận động viên Việt Nam tham dự Olympic 2012. Từ trái qua: Quốc Toàn, Xuân Vinh, Tiến Minh. |
Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu chỉ ra các yếu tố dẫn đến sự thành công của các vận động viên đỉnh cao là di truyền, chế độ tập luyện, dinh dưỡng, cảm xúc, thiết bị luyện tập, trí tuệ, khả năng nhận thức và các yếu tố môi trường.
Theo tiến sĩ Luyện Quốc Hải, giám đốc Bionet, công ty có nhiều năm nghiên cứu về gene, trong các yếu tố trên, di truyền quyết định 50% vai trò ảnh hưởng lên sự vận động thể chất của con người, quyết định 66% sự thành công ở các vận động viên đỉnh cao.
Công ty đã quyết định đưa ra chiến lược ứng dụng gene vào lĩnh vực thể thao từ năm ngoái. Hiện Bionet hợp tác với các trung tâm xét nghiệm gene thể thao ở Australia và ở Mỹ để triển khai xét nghiệm gene đánh giá tiềm năng thể thao, ông Hải cho hay.
Công ty này dựa vào 18 gene quan trọng để đánh giá 4 tố chất của vận động viên gồm độ nhanh mạnh; độ bền; khả năng phục hồi sau luyện tập và nguy cơ bị chấn thương trong luyện tập; từ đó tìm ra vận động viên có tố chất di truyền tốt, phù hợp với từng môn thể thao.
"Xét nghiệm gene đánh giá tiềm năng thể thao nhằm tìm ra các vận động viên có các tố chất di truyền tốt giúp thể thao Việt Nam định hướng nội dung tập luyện chuyên sâu ngay từ ban đầu cho từng vận động viên, đưa ra một chế độ luyện tập phù hợp với tố chất của từng vận động viên; sử dụng và định giá vận động viên trong các kỳ chuyển nhượng.
Vị đại diện công ty Bionet cũng cho biết, công ty đã thử nghiệm gene của 4 vận động viên và cho kết quả khả thi. "Chúng tôi thấy vận động viên nào có hai bản sao chức năng gene ACTN-3 gene chứng tỏ có tốc độ chạy hơn người có 1 bản sao ACTN-3 hoặc không có bản sao nào", ông Hải nói.
ACTN3 – một gene trong hơn 20.000 gene thuộc hệ gene của con người. Gene này có thể xác định một người có khả năng đạt tốc độ tốt nhất trong các môn thể thao cần sức nhanh, mạnh như chạy nước rút hay bóng đá, hoặc môn thể thao cần sức chịu đựng như điền kinh, hoặc kết hợp cả hai yếu tố.
Tuy nhiên các nhà khoa học Việt Nam cho rằng, không nên chỉ dựa vào 18 gene để lựa chọn vận động viên thể thao.
Giáo sư Lê Đình Lương, Tổng thư ký Hội Di truyền học Việt Nam không phủ nhận, về nguyên lý mọi biểu hiện của sự sống, trong đó có sức khỏe con người, hay khả năng thể thao con người đều chịu sự chi phối của gene. Tuy nhiên, giáo sư Lương lưu ý "quan trọng là gene nào chi phối cái gì và bao nhiêu gene chi phối cái người ta đang quan tâm".
Cụ thể, nói tới khả năng thể thao sẽ bao gồm cả biểu hiện về sức khỏe bệnh tật con người, vì nếu vận động viên mắc bệnh thì không thể chơi thể thao. "Do đó 18 gene xác định khả năng thể thao là không thực tế. Giới khoa học thế giới đang tích cực nghiên cứu lĩnh vực trên và chưa có kết quả khả thi", giáo sư Lương nói.
“Vào thời điểm này, chưa có bộ gene nào đưa vào làm tiêu chuẩn tuyển chọn vận động viên trên toàn thế giới", ông Lương khẳng định.
Ông Lương cho biết, các nhà khoa học quốc tế đã tìm ra gene là ACTN-1 và ACTN-3 để quy định khả năng vận động của con người. Nhưng việc phát hiện gene này là chưa đủ để sàng lọc vận động viên.
Ông Lương nhấn mạnh, gene ấy có biến thành khả năng cụ thể như giành huy chương vàng hay không còn phụ thuộc vào điều kiện môi trường phù hợp cho gene đó thể hiện, như chế độ ăn uống luyện tập cho đến khả năng tài chính của đất nước hay gia đình.
Cũng theo giáo sư Lê Đình Lương, nếu để gene làm tiêu chuẩn sẽ khiến nhiều vận động viên bị oan, bởi có thể vận động viên này có gene thể thao tốt, mà không biết rằng, trong người đó tồn tại cả gene bệnh tật.
"Cần có nghiên cứu hàng trăm gene, chứ không thể dựa vào 18 gene sàng lọc vận động viên. Chỉ xét riêng đến gene quy định tính nhanh của vận động viên đã là cả một bộ gene chứ không dựa vào 1 gene", ông Lương nói.
Đồng quan điểm trên, giáo sư Lê Trần Bình, nguyên viện trưởng Viện Công nghệ sinh học khẳng định, rất khó để thực hiện việc sàng lọc vận động viên chỉ dựa trên 18 gene. "Vận động viên thể thao thành công là do nhiều yếu tố như môi trường, năng khiếu, chứ không phải do gene quy định", ông Bình nói.
Hương Thu