Rau diếp. |
Được biết đến với khả năng làm giảm đau từ thời Hy Lạp và La Mã cổ đại, rau diếp, có tên la tinh là lactuca là nhờ thứ nhựa trắng đắng trông giống như sữa (lac) mà cây này tiết ra, được đề cập trong nhiều bài thuốc cổ đại. Ngay từ năm 430 trước Công nguyên, thầy thuốc Hy Lạp Hippocrates đã mô tả ảnh hưởng giống như thuốc phiện của thứ nhựa cây này. Còn theo Dioscorides Pedanios, một nhà tự nhiên học và là bác sĩ quân y của hoàng đế La Mã Nero trong thế kỷ 1 sau Công nguyên, rau diếp làm loại bỏ những giấc mơ nhục dục.
Pliny the Elder, trong thế kỷ 2 sau Công nguyên, cũng cho rằng rau diếp có khả năng làm nguội ham muốn xác thịt. Trong cuốn "Lịch sử tự nhiên" của mình, Pliny the Elder viết rau diếp là "thứ cây gây buồn ngủ, có thể làm dịu những ham muốn tình dục cũng như hạ sốt cho cơ thể, rửa ruột và làm tăng thể tích máu".
Tuy nhiên, niềm tin của người Ai Cập cổ đại lại đảo ngược công dụng của rau diếp: loài cây này dường như được chọn là vật hiến tế cho thần Min của người Ai Cập cổ. Luôn được mô tả với một dương vật lớn, thẳng tắp, Min là vị thần của sự sinh đẻ và tình dục. Trong hơn 1 thế kỷ, các nhà khảo cổ đã tự hỏi tại sao một loại cây dùng để hạ "nhiệt yêu" trong các giấc mơ lại được gắn liền với thần Min đầy sung mãn.
Để khám phá bí ẩn này, nhà thực vật dân tộc học Giorgio Samorini, biên tập viên tạp chí Eleusis của bảo tàng Civic ở Rovereto, Italy, trước tiên đã xác định loại rau diếp nào được nói đến trong đức tin của người Ai Cập cổ đại. "Tôi đi tới kết luận, đó là một loại rau diếp hoang, còn được gọi là Lactuca serriola", Samorini nói.
Được trồng đầu tiên bởi người Ai Cập cổ đại, Lactuca serriola có thể được tìm thấy trên khắp châu Âu, châu Á và Bắc Phi, Canada và Mỹ trong tự nhiên, trên vệ đường hoặc dọc theo các chân tường. Samorini đã kiểm tra thành phần hoá chất trong thứ nhựa này, với hàng loạt thí nghiệm và khám phá rằng rau diếp có hiệu ứng kép, trái ngược nhau tuỳ thuộc vào liều dùng.
"Thử nghiệm cho thấy 1 gram nhựa cây giúp tạo ra hiệu ứng giảm đau do sự có mặt của lactucin và lactucopicrin. Nhưng ở hàm lượng cao nhất (2 hoặc 3 gram), ảnh hưởng của các chất alkanoid tropane lại chiếm ưu thế".
"Bí ẩn cuối cùng đã được làm sáng tỏ và giải thích cho mối liên hệ giữa thần Min và rau diếp", ông nói. Các alkanoid tropane điển hình là những chất kích thích như atropine, hyoscyamine, scopolamine và cocaine. Nghĩa là ở liều dùng thấp, nhựa cây rau diếp có tác dụng giảm đau, nhưng với liều dùng cao, nó lại gây ra những ham muốn nhục dục.
Tuy nhiên, cần có thêm các kiểm tra nữa về đặc tính dược học của rau diếp, nhằm thẩm định tuyên bố của Samorini.
Kết quả này rất hấp dẫn, nhà sinh vật học Richard Kesseli tại Đại học Massachusetts ở Boston nói, nhưng ông nghi ngờ điều này. "Rau diếp là loại rau được tiêu thụ phổ biến nhất ở châu Mỹ (trong bánh hamburger) và chưa ai từng nói rằng người châu Mỹ có khả năng "yêu" đặc biệt. Tôi cho rằng điều này là một bằng chứng hợp lý cho thấy rau diếp không có hiệu lực mạnh", Kesseli nói.
T. An (theo Discovery)