Tuần trước đọc báo mới thấy lại cậu chàng: em đã bỏ Đại học, vào TP HCM, đi làm mướn một thời gian, rồi bây giờ đang đi bán bánh ướt lề đường. Vừa bán bánh ướt, em vừa tự học, tham gia vào các lớp dạy truyền thông, quảng cáo. Lên báo rồi, em băn khoăn rằng ngoài việc báo chí mô tả em bỏ đại học bán bánh ướt, chạy công an ra, thì có thể gửi gắm thông điệp gì nữa không? Kiểu như, tại sao lại có nhiều đứa sẵn sàng bỏ đại học như em vậy? Em kể, ngay đầu đường chỗ em đứng cũng có hai anh chị bỏ học bán nước cam.
Băn khoăn của chàng trai bán bánh ướt được đưa ra đúng vào lúc mà chủ đề cải cách giáo dục Đại học đang nóng trở lại, sau hội thảo của Giáo sư Ngô Bảo Châu hồi cuối tháng bảy – kèm những phát ngôn rất mạnh mẽ của ông về chủ đề này.
Trước mắt tôi, đang hình thành một thế hệ bỏ học vì chán, chứ không phải vì hoàn cảnh gia đình. Một thế hệ bỏ học dù vẫn yêu việc học, yêu đến mức nhận ra rằng nhà trường không dạy họ được nhiều, chứ không phải vì ham chơi. Đó là một thực tế kỳ lạ. Bỏ đại học, bán bánh ướt và học truyền thông? Chàng trai kia, trong mắt tôi, cậu vẫn muốn tham gia môi trường học thuật, muốn lao động chất xám, muốn trở thành trí thức, chứ không đặt vấn đề mưu sinh là mục tiêu duy nhất.
Trong khi những nhà giáo, những nhà chức trách còn đang loay hoay tranh luận và tìm cách nâng cao chất lượng giáo dục Đại học, trong khi người lớn còn đang lên án nhau về phương pháp cải cách, thì nhiều người trẻ đã đưa ra quyết định của họ. Họ bỏ học rất nhiều, để ra ngoài lao động, buôn bán và tìm cách học thêm những thứ mà họ cho rằng bổ ích hơn.
Đứng trước một quyết định như thế, cảm giác đầu tiên là thấy vui. Vì chúng ta vẫn còn những người trẻ yêu lao động và dám sống đến cùng vì ước mơ. Nhưng đi cùng với nó là sự lo lắng: người trẻ “tự đốt đuốc mà đi”, trong một bối cảnh xã hội có nhiều bất ổn thế này, như cái cây mọc hoang, bản lĩnh và kinh nghiệm chưa có, họ học được cái tốt, gặp được người tốt để làm nên sự nghiệp, hay phải tiếp nhận cái xấu rồi bị đồng hóa, là rất... hên xui.
Vấn đề ở đây là sau khi người lớn thống nhất với nhau: phải rồi, môi trường Đại học chưa được tốt, nó chỉ là một trong số các lựa chọn, không phải là duy nhất, thì ta không thể cho những bạn trẻ muốn học một lựa chọn giáo dục nào khác. Từ thị trường xuất bản, thị trường giáo dục tư nhân, quản lý thông tin trên Internet... động vào đâu cũng thấy có vấn đề. Bây giờ muốn khuyên chàng trai trẻ kia học kiểu gì, đọc sách báo nào, dự khóa học nào để có thể trở thành một người lao động chất xám trong lĩnh vực truyền thông như mong ước của em, quả thực tôi rất bí. Bản thân tôi cũng đã chứng kiến có bạn trẻ bỏ Đại học và mang theo đầy hoài bão, nhưng rồi tàn lụi vì không biết học tiếp ở đâu.
Cuộc chuyển mình của giáo dục Đại học tại Việt Nam đã quá chậm rồi. Các bạn sinh viên không còn muốn chờ đợi nữa. Nhiều người đã quyết định cất bước ra đi. Nếu còn chậm nữa, thì ta sẽ có một thế hệ những người trẻ đầy hoài bão trở thành những cái cây dại mọc hoang trong một môi trường đầy may rủi.
Khi nghĩ đến chàng trai đang bán bánh ướt kia, hẳn nhiều người cũng như tôi, chỉ mong em được an toàn trên đường phố Sài Gòn đầy nguy hiểm thôi. Chứ chưa mong em có thể vụt sáng trở thành một chuyên gia truyền thông. Hên xui, là thế đấy.
Đức Hoàng