Báo chí trong và ngoài nước tháng trước có đăng tin về vụ ba anh em Việt kiều thuộc một công ty Mỹ mới nhận tội đã hối lộ các quan chức Việt Nam để giành các hợp đồng cung cấp thiết bị và công nghệ.
Vụ án làm tôi phải đọc lại luật Chống tham nhũng ở nước ngoài FCPA của Mỹ. (Luật này được Tổng thống Jimmy Carter ký ban hành năm 1977 và được sửa đổi năm 1998). FCPA là luật liên bang của Hoa Kỳ nhằm đưa ra những yêu cầu về minh bạch trong kế toán, các biện pháp chống hối lộ quan chức nước ngoài. Luật nhằm mục đích ngăn chặn người Mỹ hối lộ quan chức nước ngoài để có được hoặc duy trì việc làm ăn. Đọc lại lần nữa và tôi bừng tỉnh, rằng nhiều nước phát triển đã cụ thể hóa việc chống tham nhũng, chống hối lộ bằng những điều khoản rất cụ thể và những doanh nghiệp Mỹ không thể không biết luật này.
Vụ việc làm tôi nghĩ đến các vụ doanh nhân hối lộ trước đây như vụ PMU18, vụ ông Huỳnh Ngọc Sĩ … Trong các trường hợp này, các doanh nghiệp nước ngoài đã hối lộ một số quan chức Việt Nam để có được những hợp đồng béo bở. Một số doanh nhân nước ngoài đã bị kết tội khi làm ăn tại Việt Nam vì hối lộ đã đặt ra câu hỏi: liệu họ có phạm tội này khi kinh doanh ở các nước khác và không biết có thêm bao nhiêu doanh nghiệp sẽ tiếp tục bị phanh phui trong thời gian tới.
Vụ án cũng làm tôi nghĩ đến câu chuyện mới đây khi công an bắt quả tang phó Tổng giám đốc một ngân hàng lớn nhận hối lộ cả tỷ đồng. Tôi nhấn mạnh việc bắt quả tang bởi vì sau đó báo chí có đưa tin rằng công an đang điều tra và có thể con số này lên đến nhiều tỷ đồng. Vấn đề là ở chỗ số tiền nhận hối lộ rất lớn và người nhận hối lộ là một quan chức cấp cao. Tôi cũng tin tưởng rằng ngoài vị phó TGĐ bị bắt quả tang kia các lãnh đạo của các ngân hàng đều trong sạch và không ăn hối lộ hoặc không bắt chẹt các khách hàng, các doanh nghiệp khi họ muốn vay tiền phục vụ sản xuất kinh doanh.
Chuyện hối lộ và nhận hối lộ đã có từ lâu đời. Hối lộ và nhận hối lộ có ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, bất kể giàu hay nghèo, phát triển hay kém phát triển. Hối lộ và nhận hối lộ không từ bất cứ một ai. Bất cứ ai rơi vào vị trí và hoàn cảnh nhất định. Nhiều người nghĩ rằng người nghèo tham tiền nên làm liều. Điều này không hẳn đã đúng. Người giàu cũng tham tiền, thậm chí tham hơn. Họ tham đến mức lúc nào cũng thấy mình thiếu tiền, lúc nào cũng cần tiền. Chính vì vậy nên họ nhắm mắt làm ngơ, bất chấp pháp luật. Họ thừa biết đi đêm lắm có ngày gặp ma nhưng họ bị mờ mắt vì đồng tiền, bị vật chất “bắt mất hồn” nên cứ thế mà làm. Một lần thoát, nghĩ chẳng sao. Hai lần thoát thấy yên tâm. Nhưng đi đêm lắm thì chắc họ biết hậu quả. Luật nhân quả đã rõ. Làm bậy ắt phải trả giá, không sớm thì muộn.
Chúng ta hãy cùng nhau phân tích về vấn đề hối lộ.
Thứ nhất, từ phía người đưa hối lộ. Đưa hối lộ thường là các doanh nhân. Hối lộ là một trong những cách dùng tiền bạc và vật chất để mê hoặc người ra quyết định, người có chức có quyền để doanh nghiệp nhận được hợp đồng béo bở. Việc kinh doanh ngày càng khó khăn, cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Các doanh nghiệp, nhất là những doanh nhân chịu trách nhiệm thay mặt công ty đi kiếm việc làm về cho doanh nghiệp chịu sức ép rất lớn là phải kiếm được hợp đồng. Một vài trong số đó đã nghĩ đến thủ đoạn đút lót, hối lộ. Hối lộ là 1 cách để có được hợp đồng, để kiếm lời bất chính.
Khi tính đến chuyện hối lộ, người hối lộ luôn phải tính đến số tiền hối lộ và đưa vào giá thành sản phẩm. Không ai dại gì lấy tiền túi của mình để mang đi hối lộ. Tiền hối lộ đã có sản phẩm và dịch vụ mà họ sẽ cung cấp chịu rồi. Chính vì vậy chắc chắn phải đội giá thành sản phẩm lên hoặc làm cho chất lượng thiết bị, máy móc, công trình kém đi. Chính điều này đã dẫn đến những trường hợp “ký đầu dê”, giao “thịt chó”. Chính điều này dẫn đến cột bê tông lõi thép được thay bằng lõi tre hay cảnh rút ruột công trình, chuyện đường lún, cầu sập. Tôi thiết nghĩ những người hối lộ không tính đến hậu quả nghiêm trọng của việc đút lót, hối lộ. Khi hối lộ họ không thể tưởng tượng được việc chi tiền cho hối lộ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng các công trình, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng của nhiều người. Và nếu không có những chuyện này, nếu như ai cũng làm việc nghiêm túc, có trách nhiệm thì những căn hộ chung cư không bị sập mái, tường nứt toác ra, nhà vừa xây đã hỏng.
Người đưa hối lộ nhiều khi bị “ép” đưa hối lộ. Trong vụ công an bắt lãnh đạo cao cấp của một ngân hàng lớn mới đây đã chỉ ra rằng, nhiều doanh nghiệp muốn có được hợp đồng, thậm chí muốn rút được tiền cũng phải chi tiền. Nếu không có những vụ như thế này khó ai trong chúng ta có thể tin rằng phải trả cả tỷ đồng mới được vay tiền ngân hàng. Tôi còn được nghe thấy rằng, có cả những trường hợp khi đã hoàn thành công trình, khi hợp đồng đã được nghiệm thu, muốn được thanh toán đầy đủ cũng lại phải chi tiền, mà khoản chi nhiều khi không ít.
Người đưa hối lộ thừa biết mình phạm pháp. Pháp luật của hầu hết các nước đều cấm không chỉ nhận hối lộ mà cả hối lộ. Vì biết rõ điều này nên tâm lý người đưa hối lộ luôn căng thẳng – họ có thể bị bắt và bị bỏ tù bất cứ lúc nào. Càng doanh nghiệp lớn, các dự án to, càng hợp đồng nhiều tiền nguy cơ bị bắt càng cao hơn và mức án càng dài hơn. Các doanh nhân đưa hối lộ dù có ăn cơm vàng, có uống nước bạc, dù có ở biệt thự kim cương thì họ sống cũng không an ổn. Tiền bạc và của cải đâu có phải là tất cả. Bị bắt tức coi như hết đời!
Thứ hai, từ phía người nhận hối lộ. Đã là người nhận hối lộ phải là người có chức có quyền. Không có quyền thế, không ra được quyết định ai hối lộ mình.
Người nhận hối lộ luôn bị đồng tiền cám dỗ. Đa phần các nhà lãnh đạo, những người có quyền thế, nhất là ở những vị trí cao cấp lạnh nhạt với tiền. Nói cách khác họ biết và hiểu giá trị của đồng tiền chân chính. Đồng tiền không thể làm mờ mắt họ, không thể làm họ mất danh dự, uy tín và nhân phẩm. Họ là những người có lương tâm, có trí tuệ sắc bén, biết từ chối những đồng tiền không chính đáng. Đối với họ danh dự là trên hết. Nhiều người hiểu rất rõ rằng làm lãnh đạo tức vì nước, vì dân, vì xã hội, rằng đây là sự cống hiến cao cả. Những tấm gương liêm khiết vẫn mãi sáng chói cho muôn đời.
Tuy nhiên, cá biệt vẫn có những cán bộ có chức có quyền bị của cải vật chất làm u mê, mụ mẫm đi. Họ tham tiền và chấp nhận việc nhận hối lộ. Thậm chí gợi ý, ép doanh nghiệp phải đưa hối lộ. Nếu không đưa phong bì, họ tìm mọi cách làm khó dễ, thậm chí hỏng việc.
Người nhận hối lội thừa biết rằng việc ăn đút lót, hối lộ là vi phạm nghiêm trọng pháp luật, rằng họ chắc chắn bị đứng trước vành móng ngựa, bị bóc lịch nếu bị phát hiện. Tôi thiết nghĩ, phần lớn những kẻ nhận hối lộ tin tưởng rằng mình không bị phát hiện. Nếu như họ biết rằng họ bị phanh phui và sẽ đi tù, chắc chắn sẽ không dám nhận. Ai dại gì đổi vận mệnh và đời mình lấy tiền bạc!
Chắc nhiều người ít biết rằng nhiều người có tiền cũng không được sống sung túc và thoải mái. Có những cán bộ có nhiều tiền nhưng chỉ dám gửi ngân hàng, không dám tiêu. Có những người có nhiều của cải những không dám ở nhà to. Nhà của họ, biệt thự của họ đều được người khác đứng tên. Vấn đề ở chỗ: Là cán bộ công chức, họ giải trình ra sao khi có một khối tài sản hay tiền bạc lớn như vậy. Tôi có người quen nói rằng anh rất thương họ - có tiền, thậm chí rất nhiều tiền nhưng luôn phải “giả nghèo giả khổ”!
Người nhận hối lộ thường là giàu có. Tuy nhiên sự giàu có không do công sức và trí tuệ của mình làm ra nên chính họ và những người thân trong gia đình họ coi thường đồng tiền, coi thường người nghèo. Họ có thể sống cách biệt với dân chúng và có thể bị quần chúng nhân dân không ưa, nhất là hàng xóm. Hơn nữa người thân của họ có thể tiêu xài bừa bãi không tiếc tiền dẫn đến hư hỏng. Nhiều trong số họ khốn đốn vì người thân dính vào ma túy, tệ nạn.
Cái gì có sinh ắt có diệt. Tiền bạc và của cải cũng vậy. Tiền không tự nhiên sinh ra. Chúng chỉ chuyển từ túi của người này sang túi của người khác. Những ai tham gia vào việc hối lộ và nhận hối lộ có biết rằng họ đang móc tiền từ túi của người dân để chuyển vào túi một số cá nhân hay không. Họ có biết rằng họ có thể làm hư hỏng và đồi bại một bộ phận trong xã hội hay không. Những người làm việc này có biết rằng, một ngày nào đó họ sẽ chết, họ phải lìa xa cõi đời này. Và khi đó tiền bạc, của cải họ đâu có mang theo được. Cái mà họ mang theo khi chết chỉ là những tội ác họ mang lại cho đồng loại, rằng sự căm phẫn và bất bình của đồng loại có thể làm họ sống không yên, chết không ổn. Và ngay cả tiền mà họ để lại cho con cháu họ có thể làm cho con cháu họ mau hư đốn hơn. Hay cũng có thể con cháu họ - những trọc phú – không hiểu được giá trị đích thực của đồng tiền, rằng đồng tiền phải do công sức và trí tuệ của mình kiếm được mới mang đến cho họ giàu có và hạnh phúc dài lâu. Cái gì lấy đi của trời, của dân phải trả lại cho trời, cho dân.
Tôi viết đến đây và thấy vẫn vui. Bởi hai lẽ. Thứ nhất có phát hiện ra những vụ như thế này mới cảnh tỉnh những ai đang tham gia vào việc hối lộ và nhận hối lộ. Những việc phanh phui này như những lời cảnh báo cho cả 2 đối tượng nêu trên. Thứ 2 số lượng những người hối lộ và nhận hối lộ vẫn là thiểu số. Đại đa số các doanh nghiệp Việt Nam ta làm ăn chân chính. Đa số lãnh đạo Việt Nam ta sống liêm khiết, chân chính, vì nước, thương dân. Tôi cũng nghĩ, những vụ hối lộ được phanh phui ra sẽ cảnh tỉnh cho tất cả các doanh nhân và những ai có chức có quyền.
Nguyễn Mạnh Hùng
Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Thái Hà Books
* Bài viết cùng tác giả xem tại đây