Tác giả Nguyễn Duy Nghĩa. |
Kim ngạch xuất khẩu hai tháng đầu năm chỉ tăng 0,1% so với cùng kỳ năm trước đã khiến người ta không vui. Song đến tháng 3 lại giật lùi, kết cục cả quý mới xuất được 14 tỷ USD, chỉ bằng 98,4% quý một 2009.
Cả thảy 3 nhóm hàng xuất khẩu đều sa sút, trong đó nhóm công nghiệp chế biến vốn có tỷ trọng lớn nhất lại là nhóm âm lớn nhất, tới 9,6%. Trông cậy ở nội lực, thì nhóm các doanh nghiệp 100% vốn trong nước giảm 25%.
Hàng nhập nườm nượp về, kim ngạch nhập khẩu tăng tới 37,6% so với quý I/2009, trong đó nhóm hàng cần phải kiểm soát tăng tới 60,2%. Nhập siêu quý này đã tới 3,5 tỷ USD, chiếm 25% kim ngạch xuất khẩu, trong khi mục tiêu khống chế tỷ lệ nhập siêu cả năm là 20%.
Công bằng mà nói, những tháng ngày qua, lác đác có tin vui. Tại khu Công nghiệp Dung Quất, Công ty trách nhiệm hữu hạn Công nghiệp nặng Doosan, xuất khẩu lô hàng cẩu trục made in Vietnam đầu tiên sang Indonesia trị giá 17,5 triệu USD. Trong sự khởi sắc của xuất khẩu rau quả vào thị trường châu Âu, có tin Hợp tác xã Vú sữa Lò Rèn, tỉnh Tiền Giang xuất khẩu quả vú sữa đạt tiêu chuẩn quốc tế sang thị trường Anh…
Cao su, chè, hạt tiêu, thủy sản có tăng nhưng trị giá nhỏ, không kích được nhóm nông lâm thủy sản bằng cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, dội đến nhiều tin ngược lại.
Điệp khúc được mùa mà nhà nông nếm trải đắng cay lại tái diễn. Dưa hấu, chuối, thanh long do tiêu thụ chủ yếu dựa vào thị trường Trung Quốc, nên khó tránh khỏi gây phiền hà, ép giá. Nhìn hình ảnh từng đoàn đại xa xếp hàng chầu trực trước cửa khẩu mà sốt ruột.
Cà phê, niên vụ 2009- 2010 sản lượng giảm khoảng 20 - 30% , bù lại vào vụ thu hoach thời tiết tốt nên chất lượng được xem là khả quan nhất trong 5 năm trở lại đây, song giá thu mua lại thấp, thấp nhất trong vòng 4 năm qua, bởi giá xuất khẩu cũng xuống, mà có lẽ một trong các nguyên nhân khá dài dòng là áp dụng phương thức mới. “Bán hàng trừ lùi” (ký hợp đồng mua bán kỳ hạn không chốt giá) đáng ra tiến bộ hơn phương thức “Giao ngay” (chốt giá ngay thời điểm ký hợp đồng). Song do công tác dự báo thị trường của ta còn yếu, doanh nhân chưa đủ kinh nghiệm nên bị các quỹ đầu cơ nước ngoài thao túng, hạ giá cà phê trong thời điểm ta giao hàng, khiến đã có dự kiến kim ngạch cà phê năm nay chỉ đạt 1 tỷ USD, giảm khoảng 40% so với năm ngoái.
Nguyên nhân cố hữu vẫn là khi được mùa, sản vật ê hề, tươi ngon, nhưng không đủ chỗ bảo quản, chẳng sẵn nơi chế biến, không được mua tạm trữ, dân đành bán thốc, doanh nghiệp phải bán tháo, nếu chậm có khi còn phải đổ bỏ. Vừa qua, các hội viên của Hiệp hội lương thực (VFA) đã mua được khoảng 300 nghìn tấn trong kế hoạch thu mua 1 triệu tấn gạo dự trữ là đáng mừng nhưng chẳng thấm tháp gì so với lượng gạo trúng mùa. Với cà phê, chưa thấy động tĩnh.
Dư âm cũ chưa dứt thì, lại ập tới lo âu mới. Nắng hạn nặng đến sớm, không những cây trồng khát nước, đồng đất bị xâm ngập mặn mà người dân cũng khốn khổ vì khan nước dùng. Chưa rõ hậu quả chung sẽ ra sao, nhưng cây điều đã hứng chịu. Ngay trước khi khai mạc “Festival Quả điều vàng” thì có tin ở tỉnh Đồng Nai, Đức Linh tỉnh Bình Thuận chặt cây điều. Tiếp đến là Quảng Ngãi cũng vung dao, kể cả những cây đến độ đơm hoa kết trái. Vấn nạn này ít nhiều sẽ đẩy ngành điều lún sâu vào việc thiếu nguyên liệu.
Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) Mỹ vừa đưa ra quyết định kéo dài việc xem xét các quy định về thanh tra an toàn thực phẩm đối với các da trơn (catfish) do Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đề xuất. Nếu quyết định này được thông qua thì cá tra, cá basa của Việt Nam sẽ phải chịu kiểm tra nghiêm ngặt tới mức khó kham nổi vì chi phí tiền bạc, thời giờ quá lớn.
Tuy kinh tế thế giới đã có những chuyển biến tích cực, nhưng tín hiệu hồi phục còn yếu, nhu cầu nhập khẩu của các thị trường trọng điểm vẫn đang yên ắng. Trong nước lãi suất bắt đầu nhích lên, gói kích cầu đã “gói lại”, lạm phát đang lởn vởn. Cứ như thế này, chưa thể kỳ vọng ở các quý sau.
Nguyễn Duy Nghĩa
Nguyên Phó chánh văn phòng Bộ Thương mại
Bài viết cùng tác giả:
> Suy ngẫm về quan hệ thương mại Việt - Trung