Những cán bộ chuyên làm công tác rà phá bom tại Quảng Trị đang nỗ lực từng ngày nhằm góp phần giảm thiểu thương vong do bom mìn sót lại, đem lại cuộc sống bình yên cho người dân. Buổi sáng tập kết, mỗi cán bộ xác nhận nhóm máu của mình với nhân viên y tế và lắng nghe quy định về an toàn bom mìn cũng như cách xử lý trong trường hợp có sự cố xảy ra. Ở nơi được xem như chiến trường, chỉ một sai lầm cũng có thể phải trả giá đắt.
Sớm bình minh, khoảng một tá nam nữ trẻ tuổi thuộc đội rà phá bom mìn số 9 của tổ chức Tư vấn bom mìn tại Việt Nam (MAG) tập trung tại khu phố 2, thị xã Cam Lộ. Tất cả đều mặc đồng phục và tất bật chuẩn bị vật dụng trước khi làm nhiệm vụ: ủng, bay, dây thừng, cọc đánh dấu bằng màu riêng biệt cho tới những máy rò kim loại.
Đoàn người lặng lẽ bước vào vùng đánh dấu ô nhiễm. Khu vực rà phá hôm nay là những thửa ruộng nằm ở thị trấn Cam Lộ, một phần nhỏ trong chiến dịch rà phá gần 1,5 triệu m2 thuộc địa bàn thị xã. Trước đó tại khu vực này, các nhân viên đã tìm thấy một quả đạn cối và hai trái bom bi.
Từng tổ hai người chậm rãi đưa máy dò kim loại trên những mảnh ruộng lầy lội còn trơ gốc rạ, nơi vụ lúa hè thu vừa kết thúc. Tại nơi máy dò phát ra tiếng kêu đủ to, các nhân viên sẽ đánh dấu bằng cờ để một chuyên viên tới kiểm tra. “Đó có thể là bom, cũng nhiều khi chỉ là một mẩu sắt vụn”, một nhân viên giải thích.
Một nhân viên của đội khảo sát kỹ thuật thuộc Quỹ Viện trợ nhân dân Na Uy (NPA) đang làm việc tại thôn Tân An, xã Hội An, huyện Hải Lăng, Quảng Trị.
Một quả bom bi còn khá nguyên vẹn được tìm thấy. Những quả bom bi chỉ cỡ một nắm tay này là thủ phạm chính đã giết chết hàng nghìn người kể từ 1975 đến nay. Chúng là một phần của bom chùm - loại chất nổ phóng ra hàng trăm bom bi nhỏ hơn, thường nằm rải rác trên diện rộng rất lâu sau khi các cuộc xung đột đã kết thúc và rất khó dọn sạch.
Những quả bom bi mà đội tìm kiếm số 9 MAG tìm thấy được nhận định là không thể di chuyển, và chúng sẽ được hủy nổ tại chỗ. Mọi người lùi về cự ly an toàn và năm nhân viên cầm loa phát thanh tỏa ra mỗi hướng, cảnh báo người dân địa phương về vụ nổ sắp diễn ra.
“4..3..2..1... Nổ!”, người đội trưởng hô, trước khi tiếng "bùm" vang lên, dội khắp cánh đồng.
Không chỉ trên các cánh đồng, công việc rà phá bom cũng được triển khai tại các thôn ấp. Cán bộ giám sát khu vực Trần Bình Phương, đội rà phá bom mìn lưu động của MAG, đang xác minh các vật liệu nổ được tìm thấy tại thôn Hà Tây, xã Triệu An, huyện Triệu Phong.
Một viên đạn cối 81mm do Mỹ sản xuất được tìm thấy dưới những bụi cây ven đường tại thôn Hà Tây. Được xem là an toàn để di chuyển, viên đạn sẽ được di dời và tiêu hủy cùng các vật liệu nổ đã được tìm thấy khác. Hàng ngày, các đội phản ứng nhanh của MAG liên tục nhận được hàng chục thông báo về bom đạn mà cư dân tìm thấy tại nơi sinh sống.
Đạn cối, đạn súng phóng lựu M-79, đạn pháo 155mm... được tập trung lại trước khi tiến hành hủy nổ - phương pháp nhằm tiết kiệm thuốc nổ khi dùng sức công phá của những viên đạn lớn để phá hủy số còn lại.
Vụ hủy nổ được tiến hành bởi NPA đang hoạt động tại thôn Linh An, Xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Người dân nơi đây đã quen với những vụ nổ, vốn diễn ra đều đặn ít nhất hai lần mỗi tuần.
Xavier Bourgois - Đức Anh