Hiện vật điêu khắc đá ở lăng Quận Mãn.
Lăng Quận Mãn là một khu mộ cổ nằm ở phường An Hoạch, TP Thanh Hoá. Lăng mộ được đích thân Quận Công Lê Trung Nghĩa (không rõ năm sinh, mất năm 1786) - viên quan dưới thời Lê Trung Hưng cho xây dựng trên chính quê hương ông.
Theo sử sách, Lê Trung Nghĩa người làng Tu, thôn Nhuệ thuộc xã An Hoạch, tổng Quảng Chiếu, huyện Đông Sơn - nay là phường An Hoạch, TP Thanh Hoá.
Vì nhà nghèo nên ông phải bỏ quê ra đi tránh việc nấu chè kho khao làng theo tục lệ. Sau khi rời làng ông đi lính, được chọn làm quân cấm vệ, tình nguyện bị hoạn để phục vụ trong cung. Ông thăng đến chức Đô đốc Tổng trấn tước Quận Công nên người ta gọi ông là Quận Mãn.
Tháng 11 năm 1786, vua Lê Chiêu Thống và chúa Trịnh Bồng xảy ra xung khắc. Lê Chiêu Thống sai tướng Nguyễn Hữu Chỉnh từ Nghệ An kéo quân ra hộ giá. Chúa Trịnh Bồng cử Trấn thủ Thanh Hoa Lê Trung Nghĩa làm tham lĩnh và Đốc đồng Phan Huy Ích làm đốc thị kéo quân chặn đánh Chỉnh ở địa phận huyện Tĩnh Gia nhưng thất bại. Lê Trung Nghĩa bị giết.
Lăng mộ trước đây có đình thờ, cây cối um tùm rậm rạp. Song do chiến tranh tàn phá, nay chỉ còn lại nền móng cùng một số hiện vật bằng đá với hai dãy tượng voi và chó, 10 tượng quan văn võ.
Trước bậc thềm là cặp rồng đá.
Nằm ở vị trí cao nhất là hai chiếc ngai bằng đá, chiếc lớn đặt trên một bệ đá hình vuông, mỗi chiều khoảng 2 m, dày khoảng 0,4 m.
Trong quần thể lăng có 4 tấm bia đá, mỗi tấm cao khoảng 2 m, rộng 1,2 m, dày 0,15 m được liệt vào loại bia đá đẹp nhất nhì ở xứ Thanh. Diềm và trán bia có nhiều hoạ tiết hoa văn tinh xảo.
Nội dung văn bia đều bằng chữ Hán, ghi lại tiểu sử Mãn Quận công và tên các làng cúng tế; do Lê Quý Thuần, con trai Lê Quý Đôn soạn.
Bia và tượng đá ở lăng Quận Mãn được đánh giá là công trình nghệ thuật cuối cùng của thời Lê Trung Hưng còn tồn tại với quy mô và số lượng lớn.
Một cây cột đá xưa kia dùng trong đình nhưng nay đình đã bị phá huỷ.
Do không được trùng tu và bảo quản, nhiều hiện vật ở lăng Quận Mãn đã xuống cấp. Tượng rùa bằng đá xanh nguyên khối nặng cả tấn nhưng bị sứt mẻ nhiều bộ phận.
Ông Hà Huy Tâm, Trưởng phòng Văn hoá TP Thanh Hoá cho biết, lăng Quận Mãn là một trong năm di tích quốc gia ở phường An Hoạch. “Các hiện vật ở lăng Quận Mãn rất có giá trị về mặt lịch sử và nghệ thuật điêu khắc đá”, ông Tâm nói.
Hiện TP Thanh Hoá đang đề nghị tỉnh sớm phê duyệt quy hoạch các di tích ở An Hoạch trong đó có lăng Quận Mãn. Sau khi được quy hoạch, địa phương sẽ bố trí kinh phí trùng tu, tôn tạo khu di tích lịch sử văn hoá này để phát triển du lịch.
Lê Hoàng